bold = Main text
     Pars                                          grey = Comment text

1002 textus|             generalia, et generalitas parit obscuritatem -- ut Digestis,
1003 textus|               desiderat, quum in omni parte vitae honestas pernecessaria
1004 textus|           altari serviunt, cum altari participant. Ita et Dominus ordinavit
1005 textus|           proferenda sunt; quum autem parva dicimus, humiliter; quum
1006 textus|               temperate. Nam etiam in parvis causis nihil grande, nihil
1007 textus|         quanta mala faciunt in nomine passiones istae, ira, odium, invidia,
1008 textus|               enim Salomo: Sicut urbs patens et sine murorum ambitu,
1009 textus|              superbia. » Et ita clare patet, quod superbia facit hominem
1010 textus|            potentes potenter tormenta patientur. ~Quartum punctum. Requiras
1011 textus|          disturbationes et mutationes patiuntur. Nam ut ait Jesus Sidrach: «
1012 textus|      injurianti, quam si parentes aut patriam aut amicos deserat. » Si
1013 textus|            quam loqui contra se, quia paucos vel neminem tacendo, multos
1014 textus|         loquitur; atque ita apta illi pax est et secura tranquillitas. »
1015 textus|              enim Seneca: In turpi re peccare bis est delinquere. Innoxie
1016 textus|                et, quod plus est, bis peccat qui peccato obsequium accommodat.
1017 textus|              juris, non est excusatio peccati, si amici causa peccaveris.
1018 textus|              plus est, bis peccat qui peccato obsequium accommodat. Crimen
1019 textus|              accusabant et judicabant peccatricem, quum ipsimet scelerosissimi
1020 textus|               peccati, si amici causa peccaveris. Amici enim crimina si feras,
1021 textus|             dicendum est; sed levi ac pedestri more loquendum est. In causis
1022 textus|               cantet, ter se cum alis percutit in principio. Itaque antequam
1023 textus|           quasi sterquilinium in fine perdetur. Et Jesus Sidrach dixit:
1024 textus|            alibi scriptum est: Mallem perdidisse quam turpiter accepisse.
1025 textus|            exerceas, quae in operibus perfectionem impediat. ~d. In quantitate
1026 textus|          compulsus egestate furer, et perjurem nomen Dei mei. » Et sicut
1027 textus|             omni parte vitae honestas pernecessaria sit. »-- Et certe licet
1028 textus|        seditiosum dixeris; nihil enim perniciosius in civitate, quam seditio:
1029 textus|       inimicus, et sic levius poterit perquirere damnun tuum. » Secretum
1030 textus|          Prorsus et hostilis tibi sit persuasio vilis. ~Et hoc dico tibi,
1031 textus|        qualibet scientia: quae ad eam pertineant, secundum praesens, prius
1032 textus|               ad ecclesiam militantem pertinentem, tertio vero tropologiam,
1033 textus|            immiscere se rei non ad se pertinenti, ut dicit regula juris:
1034 textus|         quoniam si de rebus ad te non pertinentibus minime curaveris, magnam
1035 textus|          scurrilitas, quae ad rem non pertinet, non nominetur in vobis,
1036 textus|             aeterna gaudia nos faciat pervenire. Amen. ~Explicit liber de
1037 textus|                Et etiam Cassiodorus: «Pessima consuetudo est despicere
1038 textus|             namque et contumeliae tam pessimae sunt, ut non solum cuilibet
1039 textus|              absolvit, et liberavit a pessimis Judaeis, qui accusabant
1040 textus|           dissona verbis; ~qua quidem peste multi laborant dignitatum
1041 textus|        contraria verbis mendax est et pestifera, ut testatur Aesopus: ~Omne
1042 textus|         testatur Aesopus: ~Omne genus pestis superat mens dissona verbis; ~
1043 textus|          dicitur quis, hoc est iterum petere, ita requirere dicitur quis,
1044 textus|            tertio narrationem, quarto petitionem et quinto conclusionem.
1045 textus|           Alfonsius, qui fuit optimus philosophus: «Si dicere metuas, unde
1046 textus|                quod omnia facta, quae pietatem, caritatem et verecundiam
1047 textus|               diligere, nisi quae eis placent. Item cum cinicis non multum
1048 textus|           honesta, lucida, simplicia; plano ore, vultu quieto, facie
1049 textus|                Si dicere metuas, unde poeniteas, semper est melius non,
1050 textus|             etiam dici consuevit: «Ad poenitendum properat qui cito judicat. »
1051 textus|               enim consilium sequitur poenitentia. Et iterum: Tria sunt contraria
1052 textus|            hoc versiculo comprehensa, ponderosa sunt et generalia, et generalitas
1053 textus|         epistolis tractes, primo loco pone salutationem, secundo exordium,
1054 textus|            projicere margaritas inter porcos. ~Quintum punctum. Requiras,
1055 textus|             sociorum tecum ambaciatam portantium, sive narrationem ejus,
1056 textus|              Qui autem rationem secum portat, totum mundum vincit. Unde
1057 textus|                et destruit omnia quae possidet dona; quod multum egregie
1058 textus|            quoque conspice verbi, ~Ut possis melius praemeditata loqui. ~
1059 textus|              ad Corinthios: «Non enim possumus adversus veritatem loqui,
1060       | post
1061 textus|           secundum praesens, prius et posterius sunt dicenda. ~Haec denique
1062 textus|            tempore dicenda sunt, prae postero ordine penitus omisso. 1.
1063 textus|            postulatur, quarto in omni postulatione allegando modum, quo id,
1064 textus|         allegando modum, quo id, quod postulator, fieri valeat. Quinto induces
1065 textus|              ad consequendum id, quod postulatur, quarto in omni postulatione
1066 textus|            sequitur: quoniam potentes potenter tormenta patientur. ~Quartum
1067 textus|        praesunt; et sequitur: quoniam potentes potenter tormenta patientur. ~
1068 textus|              Dabuntur acutae sagittae potentis Dei cum carbonibus desolatoriis. »
1069 textus|             sunt supra, et multa alia poterunt ad verbum facias aptari
1070 textus|             capiat fugiendo, quae non potuit prosequendo. Et alibi idem
1071 textus|              et tempore dicenda sunt, prae postero ordine penitus omisso.
1072 textus|            dicendi tempus, donec tibi praebeat auditum. Ait enim Jesus
1073 textus|           humano commodo et pro bonis praebendis, et secundario pro Dei servitio,
1074 textus|         narratio tua, quando tibi non praebetur auditus, et est quasi musica
1075 textus|          omnia opera tua verbum verum praecedat te, et ante omnem actum
1076 textus|              ait Tullius dicens: Bene praeceperunt, qui vetant agere, quod
1077 textus|               usus omnium magistrorum praecepta superat -- ut valeas doctrinam
1078 textus|           consoletur, aut doceat, aut praecipiat, aut moneat. Et Paulus in
1079 textus|               te ipsum non doces: qui praedicas non furandum, furaris: qui
1080 textus|          penitus omisso. 1. Nam si de praedicatione loqui desideras tempore
1081 textus|              Dei servitio, ut faciunt praedicatores seculares et spirituales. ~
1082 textus|              verbi, ~Ut possis melius praemeditata loqui. ~Si autem verbum,
1083 textus|             Maria: quam exhortationem praeposuit archangelus denuntiationi,
1084 textus|           Scriptum est enim: ~Laudare praesentem, nec laedere decet absentem. ~
1085 textus|        malignitate suspecta est. » In praesentia autem sui aliquis laudari
1086 textus|           autem ex ingenio tibi a Deo praestito multa super hoc et super
1087 textus|               durissimum fiet his qui praesunt; et sequitur: quoniam potentes
1088 textus|             furorem. Hoc idem Tullius preclare dicit: Non facile dictu
1089 textus|         hiantibus labiis prolata; sed pressim et aequaliter vel leniter
1090 textus|               se factas cito ad verba preveniret aut verbera; cuilibet autem
1091 textus|             beatus Paulus in Epistola prima ad Corinthios: Nolite seduci;
1092 textus|          etiam Catho dixit: ~Virtutem primam puta compescere linguam: ~
1093 textus|               se cum alis percutit in principio. Itaque antequam spiritus
1094 textus|        volueris, amicissimo fideli et probato atque secreto illud committas.
1095 textus|         Alfonsius, propter amicos non probatos: «Provide tibi semel de
1096 textus|               malus de ore vestro non procedat. Et iterum in eadam epistola
1097 textus|               Et Seneca: «Nihil aeque proderit nisi quiescere, et cum aliis
1098 textus|              justus autem secreta non prodit, tacenda enim tacet, loquenda
1099 textus|             spiritus ad os tuum verba producat, te ipsum et omnia verba
1100 textus|          Epistola ad Timotheum dixit: Profana et vaniloquia evita. ~Tertium
1101 textus|            Prospice te circum, si vis proferre sinistrum, ~Ne lateat forsan
1102 textus|             utrum sit utile, grave et profitabile, aut sit vanum et inane.
1103 textus|            enim utilia et virtuosa et profitabilia semper dicere debemus, inania
1104 textus|       similibus dicit Dominus: Nolite projicere margaritas inter porcos. ~
1105 textus|     frendentibus vel hiantibus labiis prolata; sed pressim et aequaliter
1106 textus|          Acquiesce veritati sive a te prolatae sive tibi oblatae. Et etiam
1107 textus|      doctrinam dicendi et faciendi in promptu habere. Deum insuper exora,
1108 textus|              pectore, aliud in lingua promptum habere. ~Secundum punctum.
1109 textus|       aequaliter vel leniter et clare pronuntiata, ut suis quaeque litterae
1110 textus|           quae laeta sunt laeto vultu pronuntientur; quae tristia tristi vultu,
1111 textus|             talia loquaris, de quibis propalandis et pubblicandis timeas,
1112 textus|           debes. Nam scriptum est: Ne properes respondere, donec finis
1113 textus|       scientiae, licet non ad plenum, proposui delucidare. ~Tu igitur,
1114 textus|              nihil aliud est, quam se propria voce damnare, ut Augustinus
1115 textus|            ait enim Cassiodorus: Ille proprie defensor est dicendus, qui
1116       | propterea
1117 textus|               lucra sunt ab hominibus propulsanda. Quare Seneca dicit: Turpe
1118 textus|             infertur, si possunt, non propulsant injuriam; et est tam in
1119       | Prorsus
1120 textus|              virtus, tardius in verba prorumpere, et celerius necessaria
1121 textus|             fugiendo, quae non potuit prosequendo. Et alibi idem verbum horribile
1122 textus|         loquaris. Scriptum est enim: ~Prospice te circum, si vis proferre
1123 textus|             pertineat. Unde Salomo in Proverbiis dixit: Sicut qui apprehendit
1124 textus|         propter amicos non probatos: «Provide tibi semel de inimicis,
1125 textus|               non facile animus verum providet, ubi haec officiunt. Quare
1126 textus|         Sidrach dicit: Omnes injuriae proximi ne memineris, et nihil agas
1127 textus|            tibi intellectus, responde proximo tuo: sin autem, sit manus
1128 textus|        colenda, quae sola deo homines proximos facit, quum ipse Deus veritas
1129 textus|             puta compescere linguam: ~Proximus ille Deo, qui scit ratione
1130 textus|             Principium finemque simul prudentia spectat. ~Rerum finis habet
1131 textus|             Non recipit stultus verba prudentiae, nisi ea dixeris, quae versantur
1132 textus|              Jesus Sidrach: Tibiae et psalterium suavem faciunt melodiam,
1133 textus|              de quibis propalandis et pubblicandis timeas, si inimicus postea
1134 textus|          detegatis~Cum quibus egistis pugnae discrimina tristis. ~Et
1135 textus|         Omnibus adde modum, modus est pulcherrima virtus ~ultra enim modum
1136 textus|               an turpe vel malum; nam pulchra et honesta verba dicenda
1137 textus|                ea nec dicere honestum puto. Honesta igitur semper dicere
1138       | quaedam
1139 textus|            clare pronuntiata, ut suis quaeque litterae sonis enuntientur,
1140 textus|           dicitur quis, id est iterum quaerere. ~Quis es qui loqueris habet
1141 textus|             causa finali, quam causam quaerimus per Cur. ~Causa igitur finalis
1142 textus|             quomodo ab alio silentium quaeris?» Si autem consilium secretum
1143 textus|           quae malum effectum habent. Quaeritur non solum principium; sed
1144       | quale
1145       | qualiter
1146 textus|         adsunt, approbari. Vides ergo quanta mala faciunt in nomine passiones
1147 textus|          dicit: Non facile dictu est, quantopere conciliet animos comitas
1148 textus|             Et talem veritatem dicas, que tibi credatur, alioquin
1149       | quem
1150 textus|              tamen talia loquaris, de quibis propalandis et pubblicandis
1151       | quicquid
1152 textus|             Nihil aeque proderit nisi quiescere, et cum aliis loqui minima,
1153 textus|           simplicia; plano ore, vultu quieto, facie composita, sine immoderato
1154 textus|               potes habere consilium, quin reveletur, tibi soli habeas,
1155 textus|                 Modus itaque tuus sit quintuplex, videlicet in pronuntiatione,
1156 textus|               habet humana, ut, animo quoquo pacto conturbato, in vero
1157 textus|             minuatur, cito deficit et raro convalescit. » Et certe
1158 textus|    rationabile sit, an irrationabile. Rationabilia verba sunt semper dicenda;
1159 textus|               requiem. Et iterum: Non recipit stultus verba prudentiae,
1160 textus|              quasi in carcere tuo est reclusum; revelatum vero te in carcere
1161 textus|             et a te ipso in animo tuo recogites, quis es qui alium reprehendere
1162 textus|         Observandum est etiam, ut sit recta facies, ne labia detorqueantur,
1163       | recte
1164 textus|              diu tractaveris, id puta rectissimum. Velox enim consilium sequitur
1165 textus|              et impone ori tuo frenos rectos, et attende ne forte labaris
1166 textus|               est doctori, quum culpa redarguit ipsum. ~Nam bene dicere
1167 textus|       estnamque: De omni otioso verbo reddituri sumus rationem. ~Sit itaque
1168 textus|             si cum inimico in gratiam redieris. Scriptum est enim: «Cum
1169 textus|       contigerit fidelitatem mendacio redimere, non mentieris sed potius
1170 textus|          inimico nemo tuto in gratiam redit. » Vapor enim odii semper
1171 textus|             de Deo vel hominum salute referimus, plus magnificentiae et
1172 textus|              Et Cassiodorus: Haec est regalis procul dubio virtus, tardius
1173 textus|              in omni opere suo? coram regibus stabit, nec erit inter ignobiles.
1174 textus|              Nullum secretum est, ubi regnat ebrietas. Et alius: Garrulitas
1175 textus|               et etiam civitatibus et regnis, quae propterea disturbationes
1176 textus|               se pertinenti, ut dicit regula juris: ita culpa est loqui
1177 textus|            Hoc denique trado tibi pro regulagenerali, quod omnia facta, quae
1178 textus|          leges culpa est immiscere se rei non ad se pertinenti, ut
1179 textus|             iterum quaeras; nam istud reiterationem denotat, ut dicas requiras,
1180 textus|             an affirmes, an jures. De religione et fide scias agi, ubicunque
1181 textus|              tuis, quum alios poteris reperire socios; quae enim mala egeris,
1182 textus|            iterum quaeras. Sicut enim repetere dicitur quis, hoc est iterum
1183 textus|           vitupera parcius. Similiter reprehendenda est nimia laudatio, sicut
1184 textus|          recogites, quis es qui alium reprehendere vis vel aliis dicere vel
1185 textus|         simili dicto vel facto valeas reprehendi. Nam dixit beatus Paulus
1186 textus|               mora in talibus non est reprobanda, unde quidam: Mora omnis
1187 textus|       credatur, alioquin pro mendacio reputatur; sicut e converso vicem
1188 textus|             sive rideat, non inveniet requiem. Et iterum: Non recipit
1189 textus|              Cujuscunque facti causam require, et quum initia inveneris,
1190 textus|       sufficiant. ~Cur loquendum sit, requirendum est, et sunt quinque observanda.
1191 textus|           denudare. Audiet enim te et respicet te, et quasi defendens peccatum
1192 textus|              Si est tibi intellectus, responde proximo tuo: sin autem,
1193 textus|          dicas. ~Audias ergo plurima, respondeas vero pauca. Nam ut ait Socrates:
1194 textus|           quis aut taceat, an obscure respondeat quantum ad hoc, ut incertum
1195 textus|             semel dictum est, amplius resumi non potest. Ergo in dubiis
1196 textus|             dixit: Qui consilium suum retinet in corde, sui juris est
1197 textus|         facile dimittuntur, difficile retrahuntur; quare dici consuevit: ~
1198 textus|             carcere tuo est reclusum; revelatum vero te in carcere suo tenet
1199 textus|          potes habere consilium, quin reveletur, tibi soli habeas, nullique
1200 textus|            utilitate et non amicitia: revertitur voluntate, ut capiat fugiendo,
1201 textus|      contenderit, sive irascatur sive rideat, non inveniet requiem. Et
1202 textus|                 Si rides alium vel si rideris, utrumque~Culpa est, in
1203 textus|          abibis. ~Et iterum idem: ~Si rides alium vel si rideris, utrumque~
1204 textus|        impatiens commiscetur alterius rixae. Et Jesus filius Sidrach
1205 textus|           dicas et simplicem, et Deum roga, ut verba mendacii longe
1206 textus|          tacere, quam ut taceat alium rogare. Concordat Seneca: Si tibiipsi
1207 textus|              res turpes, nec faciamus rogati. Nam, secundum regulam juris,
1208 textus|             rogavit Deum dicens: «Duo rogavi te, Domine, ne deneges mihi
1209 textus|              te faciat. Nam et Salomo rogavit Deum dicens: «Duo rogavi
1210 textus|             Tullium, haec est, ut non rogemus res turpes, nec faciamus
1211 textus|          beatus Paulus in Epistola ad Romanos: inexcusabilis es, o homo,
1212 textus|          humano commodo, dicunt verba sacerdotes et clerici: principaliter
1213 textus|      moecharis: qui abominaris idola, sacrilegium facis: Deum inhonoras. Et
1214 textus|           terribili: «Dabuntur acutae sagittae potentis Dei cum carbonibus
1215 textus|            saepe locutum. ~Verba enim sagittis sunt quasi similia: facile
1216 textus|             mala loquaris. Dicit enim Salomon: Nullum secretum est, ubi
1217 textus|           ergo tempus sequaris verbum Salomonis dicentis: Tempus dicendi,
1218 textus|               Maria turbata fuerat in salutatione archangeli. Tertio vero
1219 textus|                ubi de Deo vel hominum salute referimus, plus magnificentiae
1220 textus|       nominetur in vobis, sicut decet sanctos. Et Seneca dixit -- De Formula
1221 textus|    expressionem, quum dixit: Spiritus sanctus superveniet in te, et virtus
1222 textus|        viderit tempus, non satiabitur sanguine tuo. Et Petrus Alfonsius
1223 textus|              verba: dulcedo animae et sanitas ossium. ~Et haec ad expositionem
1224 textus|          etiam quod dicere velis bene sapias, alioquin bene dicere non
1225 textus|      consuevit: ~Silva tenet leporem, sapientis lingua leporem. ~Et Pamphilus: ~
1226 textus|             et si viderit tempus, non satiabitur sanguine tuo. Et Petrus
1227 textus|     interrogantem. Scriptum est enim: Satius est mutum esse, quam quod
1228 textus|             peccatricem, quum ipsimet scelerosissimi forent. Terreantur hic judices
1229 textus|           jures. De religione et fide scias agi, ubicunque de veritate
1230 textus|          gratia sale sit conditus, ut sciatis, quomodo oporteat unicuique
1231 textus|              tuum, de quo non vis, ut sciatur, vel non potes habere consilium,
1232 textus|              nesciens verum loquitur, sciens autem voluntate mentitur,
1233 textus|        solutiones. Et sic de qualibet scientia: quae ad eam pertineant,
1234 textus|          exponere, ac pro modulo meae scientiae, licet non ad plenum, proposui
1235 textus|          tantummodo dixeris quod bene scieris. Et Jesus Sidrach: Si est
1236 textus|             ira, irato atque iracundo scire volueris, lege in libro,
1237 textus|                Proximus ille Deo, qui scit ratione tacere. ~Tertium
1238 textus|             tuis fratribus litteratis scribere curavi, quia vita litteratorum
1239 textus|               Nam sicut in abecedario scripturae omnes volvuntur, ita super
1240 textus|       Turpitudo aut stultiloquium aut scurrilitas, quae ad rem non pertinet,
1241 textus|              punctum. Requiras, ne de secretis cum ebrioso vel muliere
1242 textus|               fideli et probato atque secreto illud committas. Suadet
1243       | secunda
1244 textus|              ita apta illi pax est et secura tranquillitas. » Veritatem
1245 textus|           prima ad Corinthios: Nolite seduci; corrumpunt bonos mores
1246 textus|         cognata tua, pariet filium in senectute sua. Sexto assignavit sufficientem
1247 textus|           verborum dignitas, rebus et sensibus accomodata, et corporis
1248 textus|      inconsideratus est ad loquendum, sentiet mala. Et etiam Catho dixit: ~
1249 textus|                et celerius necessaria sentire. ~Similiter in judicando
1250 textus|          tempus. Servando ergo tempus sequaris verbum Salomonis dicentis:
1251 textus|             est, in aure prius turpe, sequens vero magis. ~Requiras, ne
1252 textus|             Eccl. dicit: Multas curas sequuntur somnia, et in multis sermonibus
1253 textus|             Ludentem lasciva, severum seria dicta. ~Observandum est
1254 textus|             est auditus, non effundas sermonem, et importune noli extolli
1255 textus|        sequuntur somnia, et in multis sermonibus invenitur stultitia. Et
1256 textus|         animos comitas affabilitasque sermonis. ~Quintum punctum. Requiras
1257 textus|            dicit: Natura bestiarum et serpentum, volucrum et ceterorum domatur
1258 textus|      loquendum sit, sunt quinque modi servandi. ~Praedictis auditis et
1259 textus|      imprudens non observabit tempus. Servando ergo tempus sequaris verbum
1260 textus|              sicut in rebus modus est servandus, de quo dici consuevit: ~
1261 textus|                ubi dicit: «Qui altari serviunt, cum altari participant.
1262 textus|           minarum, ~Ludentem lasciva, severum seria dicta. ~Observandum
1263 textus|            causa nil dicere debes. Et sicutin qualibet re composita quadruplex
1264 textus|             se lucet, dubitatio autem significationem continet injuriae. Et alius
1265 textus|           Magna enim res est vocis et silentii temperamentum. Unde Seneca
1266 textus|              Unde et dici consuevit: ~Silva tenet leporem, sapientis
1267 textus|            operam dat, incomposita et simplex esse debet. Ita ergo veritatem
1268 textus|               Idem intelligo etiam de simplici veritate; ait enim Seneca:
1269 textus|               laeta, honesta, lucida, simplicia; plano ore, vultu quieto,
1270 textus|           dispensanda est. Nam aliqua simplicitate narranda, aliqua auctoritate
1271 textus|           maxime de illa quae fit sub simulatione boni; ait enim Tullius: «
1272       | sin
1273 textus|              antequam loquaris, disce singula. ~b. Ergo suo loco et tempore
1274 textus|             dextris: si ensem, vade a sinistris. ~Secundum punctum. Requiras,
1275 textus|               circum, si vis proferre sinistrum, ~Ne lateat forsan qui maledicat
1276 textus|     assiduitatem quasi toxica fugias. Societas ejus, cui loqueris, est
1277 textus|             ambaciata dirigitur, quam sociorum tecum ambaciatam portantium,
1278 textus|           quum alios poteris reperire socios; quae enim mala egeris,
1279 textus|             qui nocentem adjuvat. Nam socius fit culpae, qui nocentem
1280 textus|               arcanum tacito committe sodali. ~Corporis auxilium medico
1281 textus|            Catho dixit: ~Quae culpare soles, ea tu ne feceris ipse: ~
1282 textus|       consilium, quin reveletur, tibi soli habeas, nullique manifestes.
1283 textus|               quinto contraria, sexto solutiones. Et sic de qualibet scientia:
1284 textus|                Multas curas sequuntur somnia, et in multis sermonibus
1285 textus|            excitat dormientem a gravi somno. ~Et non solum in dicendo
1286 textus|              ut suis quaeque litterae sonis enuntientur, et unumquodque
1287 textus|            obscurum, nonambiguum, non sophisticum, non injuriosum nec seditiosum,
1288 textus|              loqui debeat. Sermo enim sophisticus obscurus est et deceptorius.
1289 textus|              finemque simul prudentia spectat. ~Rerum finis habet crimen
1290 textus|               ad loquendum? stultitia speranda est magis, quam illius correctio.
1291 textus|               qui non potest cohibere spiritum suum in loquendo. Inde etiam
1292 textus|            ante omnem actum consilium stabile. Super omnia enim veritas
1293 textus|              opere suo? coram regibus stabit, nec erit inter ignobiles.
1294 textus|         confla, et verbis tuis facito stateram, et impone ori tuo frenos
1295 textus|         comprehensam, tibi filio meo, Stephano, tradere curavi. Versiculus
1296 textus|          loquaris, in ignem illius ne sternas ligna. Et alibi idem ait:
1297 textus|           ejus nubes tetigerit, quasi sterquilinium in fine perdetur. Et Jesus
1298 textus|               in ambaciatis faciendis studeas, primo loco et tempore salutationem
1299 textus|         Seneca hoc testante, qui ait: Stulta est et minime conveniens
1300 textus|        epistola subdit: Turpitudo aut stultiloquium aut scurrilitas, quae ad
1301 textus|           respondet, antequam audiat, stultum se esse demonstrat et confusione
1302 textus|          narranda, aliqua auctoritate suadenda, alia cum indignatione deprimenda,
1303 textus|              secreto illud committas. Suadet enim Salomo: Multi pacifici
1304 textus|          facies exhortationem dicendo suasoria verba ad consequendum id,
1305 textus|         Sidrach: Tibiae et psalterium suavem faciunt melodiam, super
1306 textus|            super utraque autem lingua suavis. Et iterum idem dixit: Verbum
1307 textus|              vincere totum mundum, te subjice rationi. Ratione enim munienda
1308 textus|            causis nihil grande, nihil sublime dicendum est; sed levi ac
1309 textus|            est. » Dicenda quoque sunt submissa leniter, matura graviter,
1310 textus|               defendens peccatum tuum subridebit te. Et alius ait: Quod secretum
1311 textus|               et injuriae annullabunt substantiam; et domus, quae nimis locuples
1312       | suis
1313       | sum
1314 textus|            Pacificat multum de paucis sumere cultum. ~Secundum punctum.
1315 textus|         desolatoriis. » Cavendum tibi summe, ne aliquid seditiosum dixeris;
1316 textus|            ait Augustinus in libro De Summo Bono: Gloriosius tacendo
1317 textus|      nullatenus angit. ~Quae res tibi summopere notanda est, quoniam si
1318       | sumus
1319       | suorum
1320       | suos
1321 textus|              fugere, quam respondendo superare. ~Octavum punctum. Requiras,
1322 textus|              nec elevata aut depressa supercilia: quia nihil potest placere,
1323 textus|         dicendum sit, et quo ordine. ~Superest denique videre de intelligentia
1324 textus|              nimium taceas, nec verba superflua dicas. ~Audias ergo plurima,
1325 textus|              sed ista quinque puncta, superius posita, brevitatis causa
1326 textus|               dixit: Spiritus sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi
1327 textus|                nec magnus hiatus, nec supinus (id est suppressus) vultus,
1328 textus|           hiatus, nec supinus (id est suppressus) vultus, nec dejecti in
1329 textus|             ignis, quanto magis ligna susceperit, semper in majorem flammam
1330 textus|              iram, sermo quoque durus suscitat furorem. Hoc idem Tullius
1331 textus|          adulatione, haec malignitate suspecta est. » In praesentia autem
1332 textus|          omnes ignotos quasi inimicos suspicandos asserit; ait enim: Non aggrediaris
1333 textus|           enim Pamphilus: ~Nec nimium taceas, nec verba superflua dicas. ~
1334 textus|           Jesus Sidrach: Homo sapiens tacebit usque ad tempus: lascivus
1335 textus|            tibiipsi non imperasti, ut taceres, quomodo ab alio silentium
1336 textus|              interrogatus, cur tantum taceret, an quia stultus esset,
1337 textus|          versiculo, quicquid dici vel taceri debet, fere posset inflecti.
1338 textus|              non prodit, tacenda enim tacet, loquenda loquitur; atque
1339 textus|             Catho: ~Consilium arcanum tacito committe sodali. ~Corporis
1340 textus|          pulchre voluit qui ait: ~Nil tacuisse nocet, nocet esse saepe
1341 textus|                sed pro veritate. » Et talem veritatem dicas, que tibi
1342 textus|                Competens enim mora in talibus non est reprobanda, unde
1343 textus|             Unde quidam: ~Quod te non tangit, hoc te nullatenus angit. ~
1344 textus|           occurret tibi. -- Non tamen tantam velocitatem exerceas, quae
1345 textus|          posset dicere, respondit: Si tantummodo dixeris quod bene scieris.
1346 textus|                qui cito intelligit et tarde judicat. Inde etiam dici
1347 textus|        formiter in consiliis requiras tarditatem, et non velocitatem aut
1348 textus|       civitate sua homo linguosus, et temerarius in verbo suo odibilis est.
1349 textus|         audire; nam dixit Salomo: Qui temere manifestat vitia, sua intempestive
1350 textus|               quum loqui desideras, a temet ipso incipere debes, ad
1351 textus|             res est vocis et silentii temperamentum. Unde Seneca dicit: Serva
1352 textus|            humiliter; quum mediocria, temperate. Nam etiam in parvis causis
1353 textus|               locis, rebus, causis et temporibus dispensanda est. Nam aliqua
1354 textus|           galli, qui antequam cantet, ter se cum alis percutit in
1355 textus|            linguosus non diligetur in terra. Et Jesus Sidrach dicit:
1356 textus|                vultus, nec dejecti in terram oculi et inclinata cervix,
1357 textus|        ipsimet scelerosissimi forent. Terreantur hic judices fornicarii,
1358 textus|           dolosam? Et respondet verbo terribili: «Dabuntur acutae sagittae
1359 textus|               Et Jesus Sidrach dicit: Terribilis est in civitate sua homo
1360 textus|       invocetur, et invocatus non sit testis, tamen non transeas veritatem,
1361 textus|         superbia, et caput ejus nubes tetigerit, quasi sterquilinium in
1362 textus|                                       Textus~ ~Quoniam in dicendo multi
1363 textus|             Dixit enim Jesus Sidrach: Tibiae et psalterium suavem faciunt
1364 textus|          rogare. Concordat Seneca: Si tibiipsi non imperasti, ut taceres,
1365 textus|              quod ait Tullius: «Neque timor, neque dolor, neque mors,
1366 textus|              Et Paulus in Epistola ad Timotheum dixit: Profana et vaniloquia
1367 textus|          Rerum, Et De Forma Vitae, in titulo De Amicitia Iracundi Hominis
1368 textus|             quoniam potentes potenter tormenta patientur. ~Quartum punctum.
1369       | tota
1370 textus|               ejus assiduitatem quasi toxica fugias. Societas ejus, cui
1371 textus|          autem de legibus et decretis tractare volueris, primo tempore
1372 textus|          habet puncta septem. ~Habito tractatu super his duabus dictionibus
1373 textus|              Quis et Quid, accedas ad tractatum super hac dictione Cui Et
1374 textus|            agi, ubicunque de veritate tractatur. Nam etsi jurejurando Deus
1375 textus|           enim de consiliis: Quod diu tractaveris, id puta rectissimum. Velox
1376 textus|               2. Si vero de epistolis tractes, primo loco pone salutationem,
1377 textus|             tibi filio meo, Stephano, tradere curavi. Versiculus hic est: ~
1378 textus|              nec otiosum. Hoc denique trado tibi pro regulagenerali,
1379 textus|           apta illi pax est et secura tranquillitas. » Veritatem ergo puram
1380 textus|                magnam cordis et animi tranquillitatem tibi comparabis; quod egregie
1381 textus|             non sit testis, tamen non transeas veritatem, nec justiciae
1382 textus|              Regnum a gente in gentem transfertur propter injustitias, injurias
1383 textus|    apprehendit auribus canem, ita qui transit et impatiens commiscetur
1384 textus|              veritatem, nec justiciae transsilias legem. Quod si aliquando
1385 textus|               poenitentia. Et iterum: Tria sunt contraria consilio:
1386 textus|           pronuntientur; quae tristia tristi vultu, quae crudelia minaci
1387 textus|             egistis pugnae discrimina tristis. ~Et alibi idem dixit: ~
1388 textus|                odium, invidia, amore, tristitia, libido. Ait enim Salustius:
1389 textus|              pertinentem, tertio vero tropologiam, quae est ad informationem
1390 textus|             secundum sententiam Marci Tullii, indocta oratio laudem consequatur,
1391       | tunc
1392       | tuos
1393 textus|            hoc ideo, quia beata Maria turbata fuerat in salutatione archangeli.
1394 textus|               est, ut non rogemus res turpes, nec faciamus rogati. Nam,
1395 textus|            turpe, quia secundum leges turpia lucra sunt ab hominibus
1396 textus|                Mallem perdidisse quam turpiter accepisse. Debet etiam esse
1397 textus|             in eadam epistola subdit: Turpitudo aut stultiloquium aut scurrilitas,
1398 textus|     deliberando enim utilia, mora est tutissima. Scriptum est enim de consiliis:
1399 textus|              est melius eligere. «Nam tutius est tacere, quam ut taceat
1400 textus|               enim: «Cum inimico nemo tuto in gratiam redit. » Vapor
1401 textus|          religione et fide scias agi, ubicunque de veritate tractatur. Nam
1402       | ubique
1403 textus|             enim: Multis minatur, qui uni facit injuriam. Unde Jesus
1404 textus|             sciatis, quomodo oporteat unicuique respondere. ~Sextum punctum.
1405 textus|             Unde Cassiodorus: Injuria unius compago tota concutitur.
1406 textus|           propheta: Disperdat Dominus universa labia dolosa et linguam
1407       | unquam
1408       | unum
1409 textus|        litterae sonis enuntientur, et unumquodque verbum legitimo accentu
1410       | unus
1411 textus|                Ait enim Salomo: Sicut urbs patens et sine murorum ambitu,
1412 textus|             intentissima et frequenti usu te ipsum exerceas -- nam
1413 textus|              naturam saepe vincit, et usus omnium magistrorum praecepta
1414 textus|       aliquando cogaris uti mendacio, utere non ad falsitatem, sed ad
1415 textus|             dicens: Ecce concipies in utero, et paries filium etc. Quarto
1416 textus|            quid dicere vis, utrum sit utile, grave et profitabile, aut
1417 textus|               ad verbum facias aptari utiliter. ~His denique auditis circa
1418       | utraque
1419       | utrumque
1420 textus|                ira atque misericordia vacuos esse decet; quoniam non
1421 textus|               aeternum: et si humilis vadat et curvus, non credas illi, »
1422 textus|           dispendium fugito. Et alius valde praeclare ait: Lucrum cum
1423 textus|               hujus adverbii Cur dici valeant, haec tibi brevitatis causa
1424 textus|              alioquin bene dicere non valeres. Nam quidam sapiens interrogatus,
1425 textus|           Timotheum dixit: Profana et vaniloquia evita. ~Tertium punctum.
1426 textus|         deneges mihi antequam moriar: vanitatem et verba mendacii longe
1427 textus|               et profitabile, aut sit vanum et inane. Verba enim utilia
1428 textus|              crudelitates est divitem velle fieri de exiguitate mendici. ~
1429 textus|               creduntur amici, qui re vera sunt inimici. Nam omnes
1430 textus|              veritatem vel sententiam veram. Unde Salomo in Ecclesiastico:
1431 textus|               ad verba preveniret aut verbera; cuilibet autem irrisio
1432 textus|        pronuntiatio. Pronuntiatio est verborum dignitas, rebus et sensibus
1433 textus|            Quare Catho dixit: ~Contra verbosos noli contendere verbis: ~
1434 textus|           quae pietatem, caritatem et verecundiam nostramlaedunt, et, ut generaliter
1435 textus|     prudentiae, nisi ea dixeris, quae versantur in corde suo. Et Jesus Sidrach:
1436 textus|            super quolibet verbo hujus versiculi: Quis, quid, etc. pro tuae
1437 textus|             Stephano, tradere curavi. Versiculus hic est: ~Quis, quid, cui
1438 textus|            similiter modum, requiras. Veruntamen aliud in dicendo est, quam
1439 textus|            amicum defendere debes, ut verus defensor dicaris; ait enim
1440 textus|        Epistola ad Colossenses: Sermo vester semper in gratia sale sit
1441 textus|              Omnis sermo malus de ore vestro non procedat. Et iterum
1442 textus|                Bene praeceperunt, qui vetant agere, quod dubites aequum
1443 textus|             ait enim: Non aggrediaris viam cum aliquo, nisi prius eum
1444 textus|           reputatur; sicut e converso vicem veri obtinet, quod falso
1445 textus|              agunt, ut boni viri esse videantur. » Injuriae namque et contumeliae
1446 textus|            cum hominibus tanquam deus videat. Et alius: Sic habeas amicum,
1447       | videlicet
1448 textus|       quantitate et in qualitate. ~a. Videndum est ergo, quid sit pronuntiatio.
1449 textus|     locutionis; nam quaedam ab initio videntur bona, quae malum effectum
1450 textus|        illacrimabitur inimicus, et si viderit tempus, non satiabitur sanguine
1451 textus|                qui adsunt, approbari. Vides ergo quanta mala faciunt
1452 textus|          multos loquendo circumventos vidimus, quod pulchre voluit qui
1453 textus|            quoque jurisjurandi pondus vile est. Et iterum idem dixit
1454 textus|           hostilis tibi sit persuasio vilis. ~Et hoc dico tibi, etiam
1455 textus|              aequalitatis excesserit, vim sui nominis non habet. »
1456 textus|             videt illam. Et Ovidius: ~Vince animos iramque tuam, qui
1457 textus|             Unde scriptum est: Si vis vincere totum mundum, te subjice
1458 textus|              iramque tuam, qui cetera vincis. ~Inde et Tullius dixit:
1459 textus|          missus esset a Deo ad beatam virginem Mariam, primo posuit salutationem
1460 textus|            fallunt, id agunt, ut boni viri esse videantur. » Injuriae
1461 textus|           inane. Verba enim utilia et virtuosa et profitabilia semper dicere
1462 textus|                Et etiam Catho dixit: ~Virtutem primam puta compescere linguam: ~
1463 textus|             Amicitia Iracundi Hominis Vitanda. ~Etiam certe cavere debes,
1464 textus|      Priusquam igitur alium culpes, a vitiis similibus innocens esse
1465 textus|               injuriam; et est tam in vitio qui non obstat injurianti,
1466 textus|           Honesta Vitae: Lauda parce, vitupera parcius. Similiter reprehendenda
1467 textus|            laudatio, sicut immoderata vituperatio: illa enim adulatione, haec
1468 textus|           tanquam deus audiat, et sic vivas cum hominibus tanquam deus
1469 textus|                Qui bene docet et male vivit, qualiter damnari debet,
1470 textus|               nemini dicas. Et alius: Vix existimes ab uno posse celari
1471       | vobis
1472 textus|            aliud est, quam se propria voce damnare, ut Augustinus ait.
1473 textus|                nec immoderato clamore vociferetur, nec ostentationis causa
1474 textus|             cessare, sed etiam alteri volenti dicere vel facere injuriam
1475 textus|               bestiarum et serpentum, volucrum et ceterorum domatur a natura
1476 textus|    circumventos vidimus, quod pulchre voluit qui ait: ~Nil tacuisse nocet,
1477 textus|          Etiam certe cavere debes, ne voluntas dicendi in tantum te moveat
1478 textus|             Quis, quid, etc. pro tuae voluntatis arbitrio poteris cogitare.
1479 textus|           abecedario scripturae omnes volvuntur, ita super hoc dicto versiculo,
1480 textus|         miseratione flectenda, ita ut vox et oratio semper suae causae
1481 textus|             irrevocabile verbum. ~Hoc vult Aristoteles dicens: Quod
1482 textus|              dicens: ~Tristia maestum vultum verba decent, iratum plena
1483 textus|           supinus (id est suppressus) vultus, nec dejecti in terram oculi