|
THESAURUS desiderabilis sapientiae et
scientiae, quem omnes homines per instinctum naturae desiderant, cunctas mundi
transcendit divitias infinite: cujus respectu lapides pretiosi vilescunt; cujus
comparatione argentum lutescit et aurum obryzum exigua fit arena; cujus
splendore tenebrescunt visui sol et luna; cujus dulcore mirabili amarescunt
gustui mel et manna.
O valor
sapientiae non marcescans ex tempore, virtus virens assidue, omne virus
evacuans ab labente! O munus caeleste liberalitatis divinae, descendans a Patre
luminum, ut mentem rationalem provehas usque in caelum! Tu es intellectus
caelestis alimonia, quam qui bibunt adhuc sitient, et languentis animae
harminia laeticans, quam qui audit nullatenas confundetur. Tu es morum
mopderatrix et regula, secundum quam operans non peccabit. Per te reges regnant
et legum conditores justa decernunt. Per te deposita ruditate nativa, elimatis
ingeniis atque linguis, vitiorum sentibus coeffossis radicitus, apices
consequuntur honoris, fiuntque patres patriae et comites principum, qui sine te
conflassent lanceas in ligones et vomeres, vel cum filio prodigo pacerent forte
sues.
Quo lates
potissime, praeelecte thesaure, et ubi te reperient animae sitibundae?
In libris
proculdubio posuisti tabernaculum tuum, ubi te fundavit Altissimus, lumen
luminum, liber vitae. Ibi te omnis qui petit accipit, et qui quaerit invenit,
et pulsantibus improbe citius aperitur. In
his cherubin alas suas extendunt ut intellectus studentis ascendat, et a polo
usque ad polum prospiciat, a solis ortu et occasu, ab aquilone et mari. In his
incomprehensibilis ipse Deus altissimus apprehensibiliter continetur et
colitur; in his patet natura caelestium, terrestrium et infernorum; in his
cernuntur jura quibus omnis regitur politia, hierarchia caelestis distinguuntur
officia et daemonum tyrannides describuntur, quos nec idaea Platonis exsuperant
nec Cratonis cathedra continebat.
In libris
mortuos quasi vivos invenio; in libris futura praevideo; in libris re bellicae
disponuntur; de libris prodeunt jura pacis. Omnia corrumpuntur et intabescunt
in tempore; Saturnus quos generat devorare non cessat: omnem mundi gloriam
operiret oblivio, nisi Deus mortalibus librorum remedia providisset.
Alexander, orbis
domitor, Julius et urbis et orbis invasor, qui et Marte et arte primus in
unitate personae assumpsit imperium, fidelis Fabricius et Cato rigidus hodie
caruissent memoria, si librorum suffragia defuissent. Turres ad terram sunt
dirutae; civitates eversae; putredine perierunt fornices triumphales; nec
quicquam reperiet vel Papa vel rex quo perennitatis privilegium conferatur
commodius quam per libros. Reddit auctori vicissitudinem liber factus, ut
quamdiu liber supererit auctor manens athanatos nequeat interire, teste
Ptolemao in prologo Almagesti: non fuit, inquit, mortuus qui scientiam
vivificavit.
Quis igitur
infinto thesauro librorum, de quo scriba doctus profert nova et vetera, per
quodcunque alterius speciei pretium limitabit? Veritas vincens super omnia,
quae regem, vinum et mulierem supergreditur, quam amicis praehonorare officium
obtinet sanctitatis, quae est et via sine devio et vita sine termino, cui sacer
Boetius attribuit triplex esse, in mente, voce et scripto, in libris videtur
manere utilius et fructificare fecundius ad profectum. Nam virtus vocis perit
cum sonitu; veritas mente latens est sapientia absconsa et thesaurus invisus;
veritas vero quae lucet in libris omni se disciplinabili sensui manifestare
desiderat. Visui dum legitur, auditui dum auditur, amplius et tactui se
comendat quodammodo, dum transcribi se sustinet, colligari, corrigi et servari.
Veritas mentis
clausa, licet sit possessio nobilis animi, quia tamen caret socio, non constat
esse jocunda, de qua nec visus judicat nec auditus. Veritas vero vocis soli
patet auditui, visum latens, qui plures nobis differentias rerum monstrat,
affixaque subtilissimo motui incipit et desinit quasi simul. Sed veritas
scripta libri, non succissiva sed permanens, palam se praebat aspectui et per
sphaerulas pervias oculorum, vestibula sensus communis et imaginationis atria
transiens, thalamum intellectus ingreditur, in cubili memoriae se recondens,
ubi aeternam mentis congenerat veritatem.
Postremo
pensandum, quanta doctrinae commoditas sit in libris, quam facilis, quam
arcana. Quam tuto libris humanae ignorantiae paupertatem sine verecundia
denudamus! Hi sunt magistri qui nos instruunt sine virgis et ferula, sine
verbis et cholera, sine pannis et pecunia. Si accedis, non dormiunt; si
inquirens interrogas, non abscondunt; non remurmurant, si oberres; cachinnos
nesciunt, si ignores.
O libri soli
liberales et liberi, qui omni petenti tribuitis et omnes manumittitis vobis
sedulo servientes, quot rerum millibus typice viris doctis recommendamini in
scriptura nobis divinitus inspirita! Vos enim estis profundissimae sophiae
fodinae, ad quas sapiens filium suum mittit ut inde thesauros
effodiat---Proverbiorum secundo; vos putei aquarum viventium, quos pater
Abraham primo fodit, Isaac eruderavit, quosque nituntur obstruere Palestini---Genesis
sexto et vicensimo. Vos estis revera spicae gratissimae, plenae granis, solis
apostolicis manibus confricandae, ut egrediatur cibus suavissimus famelicis
animabus---Matt. dudecimo.
Vos estis urnae
aureae, in quibus manna reconditur, atque petrae mellifluae, immo potius favi
mellis, ubera uberrima lactis vitae, promptuaria semper plena; vos lignum et
quadripartitus fluvius paradisi, quo mens humana pascitur et aridus intellectus
imbuitur et rigatur; vos arca Noae et scala Jacob, canalesque quibus foetus
intuentium colorantur; vos lapides testimonii et lagenae servantes lampadas
Gedeonis, pera David, de qua limpididdimi lapides extrahuntur ut Goliath
prosternatur. Vos estis aurea vasa templi, armi militiae clericorum, quibus
tela nequissimi hostis destruuntur, olivae fecundae, vineae Engadi, ficus
sterilescere nescientes, lucernae ardentes, semper in manibus
praetendendae,---et optima quaeque scripturae libris adaptare poterimus, si
loqui libeat figurate.
|