|
OMNIA genera
machinarum quibus contra poetas solius nudae veritatis amatores obiciunt
duplici refelluntur umbone, quia vel in obscena materia gratus cultus sermonis
addiscitur vel, ubi ficta sed honesta tractatur sententia, naturalis vel
historialis veritas indagatur sub eloquio typicae fictionis.
Quamvis nimirum
omnes homines natura scire desiderent, non tamen omnes aequaliter delectantur
addiscere, quinimmo studii labore gustato et sensuum fatigatione percepta
plerique nucem abiciunt inconsulte prius quam testa soluta nucleus attingatur.
Innatus est enim homini duplex amor, videlicet propriae libertatis in regimine
et aliquantae voluptatis in opere; unde nullus sine causa alieno se subdit
imperio vel opus quodcunque exercet cum taedio sua sponte. Delectatio namque
perficit operationem, sicut pulcritudo juventutem: sicut Aristoteles verissime
dogmatizat decimo Ethicorum.
Idcirco
prudentia veterum adinvenit remedium, quo lascivum humanum caperetur ingenium
quodammodo pio dolo, dum sub voluptatis iconio deIicata Minerva delitesceret in
occulto. Muneribus parvulos ascolemus allicere ut illa gratis velint addiscere,
quibus eos vel invitos intendimus applicare. Non enim natura corrupta eo
impetu, quo prona se pellit ad vitia, transmigrat ad virtutes. Hoc in brevi
versiculo nobis declarat Horatius, ubi artem tradit poeticam, ita dicens:
Aut
prodesse volunt aut delectare poctae.
Hoc idem in alio
versu ejusdem libri patenter insinuat, ita scribens:
Omne
tulit punctum qui miscuit utile dulci.
Quot Euclidis
discipulos retrojecit Elefuga, quasi scopulus eminens et abruptus, qui nullo
scalarum suffragio scandi posset! Durus,
inquiunt, est hic sermo; quis potest eum audire? Filius inconstantiae, qui
tandem in asinum transformari volebat, philosophiae studium nullatenus forsitan
dimisisset, si eidem contecta voluptatis velamine familiariter occurrisset. Sed
mox Cratonis cathedra stupefactus et quaestionibus infinitis, quasi quodam
fulmine subito repercussus, nullum prorsus videbat refugium nisi fugam.
Haec in excusationem adduximus poetarum; jam
studentes intentione debita in eisdem ostendimus inculpandos. Ignorantia quidem
solius unius vocabuli praegrandis sententiae impedit intellectum, sicut proximo
capitulo est assumptum. Cum igitur dicta sanctorum poetarum figmentis
frequenter alludant, eveniet, necesse est ut nescito poemate introducto tota
ipsius auctoris intentio penttus obstruatur. Et certe, sicut dicit Cassiodorus
libro suo, De Institutione Divinarum Litterarum, non sunt parva censenda
sine quibus in magna constare non possunt. Restat igitur ut ignoratis poesibus
ignoretur Hieronymus, Augustinus, Boetius, Lactantius, Sidonius et plerique
alii, quorum litaniam prolixum capitulum non teneret.
Venerabilis vero
Beda hujus dubitationis articulum distinctione declaravit dilucida, sicut
recitat compilator egregius Gratianus, plurium repetitor auctorum, qui sicut
fuit avarus in compilationis materia, sic confusus reperitur in forma. Scribit tamen sic distinctione septimo et tricensimo, Turbat
asumen: saeculares litteras quidam legunt ad voluptatem, poetarum figmentis
et verborum ornatu delectati; quidam vero ad eruditionem eas addiscunt, ut
errores gentium legendo detestentur et utilia, quae in eis invenerint, ad usum
sacrae eruditionis devoti convertant: tales laudabiliter saeculares litteras
addiscunt. Haec Beda
Hac institutione salutifera moniti sileant
detrahentes studentibus in poetis ad tempus , nec ignorantes hujusmodi
connescientes desiderent, quia hoc est simile solatio miserorum. Statuat igitur
sibi quisque piae intentionis affectum et de quacunque materia, observatis
virtutis circumstantiis, faciet studium Deo gratum; et si in poeta profecerit,
quemadmodum magnus Maro se fatetur in Ennio, non amisit.
|