XLI. Asie, Phrygia, Lydia, Teuthrania. In bis de urbe Epheso, de monte Mimante, de illustribus viris, de Homeri et Hesiodi temporibus, de animali bonnaco, de sepulcris Ajacis et Memnonis, de Memnoniis avibus, de chamæleonte, de ciconiis.

Sequitur Asia; sed non eam Asiam loquor, quæ in tertio orbis divortio terminos amnes habet, ab Ægyptio mari Nilum, a Mæotio lacu Tanaim: verum eam, quæ a Telmesso Lyciæ incipit, unde etiam Carpathius auspicatur sinus. Eant igitur Asiam ab oriente Lycia includit et Phrygia, ab occidente Ægea litora; a meridie mare Ægyptium, Paphlagonia a septentrione.

Ephesos in ea urbs clarissima est: Epheso decus templum Dianæ, Amazonum fabrica, adeo magnificum, ut Xerxes, quum omnia Asiatica templa igni daret, huic uni pepercerit; sed hæc Xerxi clementia sacras ædes non diu a malo vindicavit: namque Herostratus, ut nominis sui memoriam fama sceleris extenderet, incendium nobilis fabricæ manu sua struxit: sicut ipse fassus est, voto adipiscendæ famæ latioris. Notatur ergo eadem die conflagravisse templum Ephesi; qua Alexander Magnus Pellæ natus est. Qui oritur, ut Nepos edidit, M. Fabio Ambusto, Tito Quintio Capitolino consulibus post Romam conditam anno trecentesimo octogesimo quinto. Id templum quum postmodum ad cultum augustiorem Ephesii reformarent, faber operi Dinocrates præfuit: quem Dinocratem Alexandri jussu Alexandriam in Ægypto præmetatum supra exposuimus.

Nusquam orbe toto tam assiduos terræ motus, et tam crebras urbium demersiones, quam in Asia esse, cladibus Asiaticis patuit, quum Tiberio principe urbes duodecim simul una ruina occiderint.

Ingenia Asiatica inclyta per gentes fuere. Pútæ Anacreon inde, Mimnermus, et Antimachus, deinde Hipponax, deinde Alcæus, inter quos etiam Sappho mulier; at historiæ conditores, Xanthus, Hecatæus, Herodotus: cum quibus Ephorus, et. Theopompus. Namque de septem sapientia præditis, Bias, Thales, Pittacus; Cleanthes, stoicæ eminentissimus; Anaxagoras naturæ indagator; Heraclitus etiam subtilioris doctrinæ arcanis immoratus.

Asiam excipit Phrygia, in qua Celæne, quæ antiquato priori nomine in Apamiam transit, oppidum a rege Seleuco postmodum constitutum. Istic Marsyas ortus, istic et sepultus; unde qui proximat fluvius, Marsyas dicitur: nam sacrilegi certaminis factum, et audaces in deum tibias testatur non procul cum fonte vallis, quæ eventum gesta rei signat, et ab Apamia decem millibus passuum separata, Aulocrene usque adhuc dicitur.

Ex arce hujusce oppidi Mæander amnis caput tollit, qui recurrentibus ripis flexuosus inter Cariam et Ioniam præcipitat in sinum, qui Miletum dividit et Prienam. Ipsa Phrygia Troadi superjecta est, aquilonia parte Galatiæ collimitanea; meridiana Lycaoniæ, Pisidiæ, Mygdoniæque contermina; eidem ab oriente vicina Lydiæ; a septentrione Músiæ; Cariæ a parte, qua dies medius est.

Mons Lydiæ Tmolus croco florentissimus; amnis Pactolus, quem aurato fluore incitum, aliter et Chrysorrhoan vocant.

In his locis animal nascitur, quod bonnacum dicunt, cui taurinum caput ac deinceps corpus omne; tantum juba equina. Cornua autem ita multiplici flexu in se recurrentia, ut si quis in ea offenderit, non vulneretur. Sed quidquid præsidii monstro illi frons negat, alvus sufficit: nam quum in fugam vertit, proluvie citi ventris fimum egerit per longitudinem trium jugerum, cujus ardor quidquid attigerit, amburit. Ita egerie noxia summovet insequentes.

Miletos Ioniæ caput, Cadmi olim domus, sed ejus qui primus invenit prosæ orationis disciplinam.

Non longe Ephesum Colophon civitas, nobilis oraculo Clarii Apollinis.

Unde haud procul Mimas surgit, cujus vertices de nubilis supervolantibus futuræ tempestatis significant qualitatem.

Caput Mæoniæ Sypilus excipit, Tantalis antea dictus, et in illam vocabuli memoriam orbitatibus datus Niobæ.

Smyrnam Meles circumfluit, inter flumina Asiatica facile præcipuus amnis. Smyrnæos vero campos fluvius Hermus secat, qui ortus a Dorylao Phrygiæ, Phrygiam scindit a Caria. Hunc quoque Hermam fluctibus aureis æstuasse antiquitas credidit. Smyrna, unde præcipue nitet, Homero vati patria exstitit, qui post Ilium captum anno ducentesimo septuagesimo secundo humanis rebus excessit, Agrippa Sylvio, Tyberini filio, Albæ regnante, anno ante Urbem conditam centesimo sexagesimo. Inter quem et Hesiodum pútam, qui in auspiciis olympiadis primæ obiit, centum triginta octo anni medii fuerunt.

In Rhúteo litore Athenienses et Mitylenæi ad tumulum ducis Thessali Achillion oppidum condiderunt, quod propemodum interiit; deinde interpositis quadraginta ferme stadiis, in altero cornu ejusdem litoris ob honorem Salaminis Ajacis alterum oppidum, cui Æantio datum nomen est, Rhodii exstruxerunt.

At juxta Ilium Memnonis stat aliud sepulcrum, ad quod sempiterno ex Æthiopia catervatim aves advolant, quas Ilienses Memnonias vocant. Cremutius auctor est, has easdem anno quinto in Æthiopia catervatim coire, et undique versum quod usquam gentium sit, ad regiam Memnonis convenire.

Mediterranea, quæ sunt supra Troadis partem, Teutrania tenet regio, quæ prima Músorum fuit patria. Hæc Teutrania perfunditur Caico flumine.

Per omnem Asiam chamæleon plurimus, animal quadrupes, facie qua lacertæ, nisi crura recta et longiora ventri jungerentur; prolixa cauda, eademque in vertiginem torta; hamati ungues subtili aduncitate; incessus piger, et fere idem qui testudinum motus; corpus asperum squamosa cute, qualem in crocodilis deprehendimus; subducti oculi, et recessu concavo introrsum recepti, quos nunquam nictatione obnubit. Visum denique non circumlatis pupillis, sed obtutu rigidi orbis intentat. Hiatus ejus æternus, ac sine ullius usus ministerio: quippe quum neque cibum capiat, neque potu alatur, nec alimento alio, quam haustu æris vivat. Color varius, et in momenta mutabilis, ita ut cuicumque se rei conjunxerit, concolor ei fiat. Colores duo sunt, quos fingere non valet, rubrus et candidus; ceteros facile mentitur. Corpus pæne sine carne, vitalia sine liene; nec nisi in corculo pauxillum sanguinis deprehenditur. Latet hieme, producitur vere. Impetibilis est coraci, a quo quum interfectus est, victorem suum perimit interemptus: nam si vel modicum ales ex eo ederit, illico moritur; sed corax quoque habet præsidium ad medelam, natura manum porrigente: nam quum afflictum se intelligit, sumpta fronde laurea recuperat sanitatem.

Pythonos Come in Asia locus est campis patentibus, ubi primo adventus sui tempore ciconiæ advolant, et eam, quæ ultima advenerit, lancinant universæ. Aves istas ferunt linguas non habere, verum sonum, quo crepitant, oris potius quam vocis esse. Eximia illis inest pietas: etenim quantum temporis impenderint fútibus educandis, tantum et ipsæ a pullis suis invicem aluntur. Ita enim impense nidos fovent, ut incubitus assiduitate plumas exuant. Noceri eas, omnibus quidem locis nefas ducunt, sed in Thessalia vel maxime, ubi serpentum immanis copia est, quos dum escandi gratia insectantur, regionibus Thessalicis plurimum mali detrahunt.