Caput XLII.

De patientia.

Est enim patientia æquanimis tollerantia illatorum; vel “patientia est virtus contumeliarum et omnis adversitatis impetus æquanimiter portans;”

 ⁴⁰⁰ vel “patientia est remedium injuriarum,” ⁴⁰¹ ut in Moralium Dogmate continetur.

“Patientia itaque occultas habet divitias;”

 ⁴⁰² “patiens enim et fortis se ipsum felicem facit,” ⁴⁰³ et “dolori eujusque remedium est patientia.” ⁴⁰⁴ Et certe a quibusdam dicitur, plus valere patientiam omnibus aliis virtutibus; unde versus:

Nulla valet tantum virtus, patientia quantum.

 ⁴⁰⁵

Et iterum:

… Virtus vidua est, quam non patientia firmat.

 ⁴⁰⁶

Et etiam Cato dixit:

Maxima enim morum est semper patientia virtus.

 ⁴⁰⁷

Et Socrates dixit: “Patientia est portus miseriarum.”

 ⁴⁰⁸ Hoc denique scias, quod non bene doctus est, qui bene pati non potest; ait enim Salomon: “Doctrina viri per patientiam ejus cognoscitur, et gloria ejus est iniqua prætergredi;” ⁴⁰⁹ et iterum: “Qui patiens est, multa gubernatur prudentia: qui autem impatiens, exaltabit stultitiam suam;” ⁴¹⁰ et alibi: “Vir iracundus provocat rixas: qui patiens est, mitigat suscitatas.” ⁴¹¹

Et nota quod, sicut patientia optima est, ita impatientia pessima est; nam, ut idem ait, “qui impatiens est, sustinebit dampnum; et cum rapuerit, aliud apponet.”

 ⁴¹² Per impatientiam namque immiscet se quis quandoque rei ad se non pertinenti, quod est culpa simul et stultitia; unde regula juris dicit: “Culpa est immiscere se rei ad se non pertinenti.” ⁴¹³ Quare Salomon in Proverbiis dixit: “Sicut qui apprehendit auribus canem, sic qui transit et impatiens commiscetur alterius rixæ.” ⁴¹⁴ Quare idem ait: “Melior est patiens viro forti, et qui dominatur animo suo, expugnatore urbium.” ⁴¹⁵ Patientia namque perfectum opus habet, apostolo Jacobo hoc testante, qui ait: “Omne gaudium existimate, fratres mei, cum in temptationes varias incideritis, scientes quod probatio fidei nostræ patientiam operatur. Patientia autem perfectum opus habet, ut sitis perfecti et integri, in nullo deficientes.” ⁴¹⁶

At Melibeus dixit: Talem patientiam, quæ ad perfectionem pertineat, habere minime valeo; nam etsi periculum immineat, animus tamen meus semper vindictam facere satagit. Inimici namque mei cum magno excessu ac scelere prædicta hæc facientes omne periculum contempserunt. Si ergo, spreto periculo, cum aliquanto excessu vindictam fecero, non erit mirandum nec ad stultitiam reputandum, quia “nunquam periculum sine periculo vincitur;”

 ⁴¹⁷ et etiam a legibus permittitur vim vi repellere et fraudem fraude excludere. ⁴¹⁸

Prudentia respondit: “Ratio bene adhibita, quid optimum sit, cernit: neglecta vero multis implicatur erroribus.”

 ⁴¹⁹ Si rationem itaque bene inspexeris, te male dixisse, aperte cognosces. Non enim periculum periculo in hoc casu poteris vincere, sed duplicare, si de prædictis volueris recordari. Nam, licet inimici tui talia facientes graviter peccaverunt, tu vindictam cum excessu faciendo non esses a peccato immunis; ait enim Cassiodorus: “Nihil discrepat a peccante, qui se per excessum nititur vindicare.” ⁴²⁰ Et licet hostes tui scelus commiserint, tu eodem modo scelus committeres, si non te defendendo, sed noviter aggrediendo, contra juris ordinem vindictam faceres: quod esse non debet; ait enim Seneca: “Nunquam scelus scelere vindicandum.” ⁴²¹ Quod autem dixisti, leges concedere vim vi repellere et fraudem fraude excludere, ⁴²² verum est, si in continenti defensio fiat cum moderamine inculpatæ tutela, et non ad vindictam. ⁴²³ Hic autem non vis facere ad defensionem sive tutelam in continenti, sed ad vindictam et ex intervallo. ⁴²⁴ Similiter non vis fraudem fraude excludere, sed de novo fraudem committere, quod est omnino contra juris rationem. Rationem ergo amplectaris, et ab ea nullo modo recedas.

Tunc Melibeus dixit: Licet adversarii mei potentiores me videantur ratione personarum, ego tamen potentior sum illis ratione rerum; quia respectu mei pauperes sunt; et, cum divitiæ atque “pecuniæ sint regimen omnium rerum,”

 ⁴²⁵ multitudinem hominum mediante pecunia de facili potero habere, ita quod etiam ratione personarum illos potero superare et ad necessitatem et paupertatem ac mendicitatem et mortem illos perducere.