Caput L.

De bona fama.

Nam melius esset tibi tantum de tuo amittere, quam sua turpiter recipere. Scriptum est enim: “Mallem perdidisse quam turpiter accepisse.”

 ⁵⁰⁸ Unde dici consuevit:

Gazas congestas mentis præcellit honestas.

 ⁵⁰⁹

Honestas namque et bona fama nullis thesauris vel pecuniis sunt deturpandæ. Quare Jhesus Sirac dixit: “Curam habe de bono nomine; hoc enim magis permanebit quam mille thesauri magni et pretiosi.”

 ⁵¹⁰ Nam ut idem ait: “Lux oculorum lætificat animam, et fama bona impinguat ossa.” ⁵¹¹ Lucrum ergo illud tanquam dampnum omnino spernas; scriptum est enim: “Lucrum cum mala fama dampnum est appellandum.” ⁵¹² Quare Cassiodorus dixit: “Affectans famæ commoda pecuniæ negligit augmenta.” ⁵¹³ Est enim ingenui animi signum famæ diligere commodum; per bonam enim famam bonus homo cognoscitur; nam ut idem ait: “Habunde cognoscitur quisquis fama teste laudatur.” ⁵¹⁴ Quare Salomon ait: “Melius est nomen bonum quam divitiæ multæ;” ⁵¹⁵ et iterum idem ait: “Melius est nomen bonum quam unguenta pretiosa.” ⁵¹⁶ Et Seneca dixit: “Bona opinio homini tutior est pecunia;” ⁵¹⁷ quia, ut idem ait, “bona fama in tenebris bonum splendorem facit.” ⁵¹⁸ Spreta itaque dicta pecunia, dictum Apostoli omni modo serva, qui in Epistola ad Timotheum dixit: “Quæcunque bonæ famæ sunt, hæc cogitate;” ⁵¹⁹ nam, ut quidam philosophus dixit, “iacet omnis virtus, nisi fama late pateat.” ⁵²⁰ Quam famam omnino amitteres, si talia præcepta facere studeres. Cum ergo scriptum sit: “Laus” vel fama “nisi nova oritur, vetu amittitur,” ⁵²¹ studere debes illam non amittere, sed renovare. Quod autem dixisti, te velle illis præcipere, ut ad partes ultramarinas se transferant, ulterius non reversuri, iniquissimum mihi videtur; nam quod honoris caua tibi fecerunt dando super se tibi potestatem atque dominium, vis convertere ad dedecus et obprobrium sempiternum. Non enim debes abuti potestate ab illis super se tibi concessa, cum de jure “privilegium meretur amittere, qui concessa sibi abutitur potestate.” ⁵²² Plus etiam dico quia, etsi de jure id facere posses, quod non concedo, de facto id adimplere minime valeres; quia, si forte præcepta tua iniqua adimplere nollent, ad eandem guerram cum dampno et vituperio tuo redire oporteret. Ut ergo melius tibi pareatur, remissius imperare oportet; scriptum est enim: “Remissius imperanti melius paretur.” ⁵²³

Melibeus respondit: Non videntur mihi talia præcepta fore iniqua; nam talia scelera commiserunt, pro quibus pœnam corporalem sustinendo mori de jure deberent. Minus ergo punientur, si loco pœnæ corporalis talia patiantur; nam secundum jura quælibet pœna corporalis durior est qualibet pecuniaria, ut leges clamant. Præterea cum Jhesus Sirac dicat: “Regnum a gente in gentem transfertur propter injustitias, injurias et contumelias:”

 ⁵²⁴ non erit absonum, si pro injustitia, injuria et contumeliis contra nos illatis de loco ad locum, amissa sua substantia, transferantur.

Prudentia respondit: Jhesus Sirac loquitur de judicio divino, leges vero loquuntur de juris rigore; sed hic non debet tractari de judicio divino nec de juris rigore, sed potius de pacis et concordiæ benignitate. Quare consulo tibi, ut non taliter eos lædas, sed ab hoc malo præcepto desistas; dixit enim Constantinus imperator: Nam qui conatur perpetrare quod malum est, captivare utique studet bonitatem; cum ergo fuerit hoc certamine superatus, victoriam obtinet victus.

 ⁵²⁵ In hoc itaque negotio te taliter regas, ut in hac victoria per eos tibi concessa te vincas; et sic bis vincere poteris. Ait enim Seneca: “Bis vincit qui se in victoria vincit;” ⁵²⁶ “is enim vinit assidue, qui novit omnia temperare.” ⁵²⁷ Tempera itaque tuum animum placabilitate atque clementia; nam Tullius dixit: “Nihil est laudabilius, nihil magno et præclaro viro dignius placabilitate atque clementia.” ⁵²⁸