Caput XXXII.

De custodia personæ in guerra constitutæ.

Scire enim debes, quod qui guerram habet multipliciter se custodire debet.

In primis igitur custodiam a Deo postulare suppliciter ac devote debes, a quo est “omne datum optimum”

 ³⁰¹ et sine cujus auxilio nihil bene valet custodiri. Propheta hoc testante, qui ait: “Nisi Dominus custodierit civitatem, frustra vigilat qui custodit eam.” ³⁰²

Secundo custodiam tui committas probatis et notis ac fidelibus amicis, ab illis auxilium, si opus est, ad tui custodiam postulando. Ait enim Cato:

Auxilium a notis petito, si forte laboras.

Nec quisquam melior medicus, quam fidus amicus.

 ³⁰³

Tertio custodias te ab omnibus extraneis et ignotis, illos semper suspicando. Ait enim Petrus Alfunsus: “Ne aggrediaris viam cum aliquo, nisi eum prius cognoveris; et si tibi in via ignotus se associaverit, iterque tuum investigaverit, dic te velle longius ire quam disposueris; et si detulerit lanceam, vade a dextris: si ensem, vade a sinistris.”

 ³⁰⁴

Quarto custodias te sagaciter ab omnibus illis, quorum consilium tibi dixi esse vitandum, supra in titulo: Quorum consilium sit vitandum.

Quinto vero ita de custodias, ut vilipendendo parvum inimicum custodiam tui non omittas. Sapiens enim in omnibus metuit, et maxime inimicos. Unde Salomon dixit: “Beatus homo, qui semper est pavidus; qui vero mentis est duræ, corruet in malum.”

 ³⁰⁵ Timere ergo debes omnes insidias; dixit enim Seneca: “Qui omnes insidias timet, in nullas incidet;” ³⁰⁶ et iterum idem ait: “Semper metuendo sapiens vitat malum;” ³⁰⁷ unde alibi idem dixit: “Non cito perit ruina, qui ruinam timet.” ³⁰⁸ Et licet videatur tibi, te bene esse tutum et in tuto loco, nihilominus tamen tibi cavere debes. Ait enim idem Seneca: “Caret periculo, qui etiam tutus cavet.” ³⁰⁹ Et timere debes non solum magna, sed etiam modica et parva, et non solum magnos inimicos, sed etiam parvos. Scriptum est enim: “Inimicum, quamvis humilem, docti est metuere.” ³¹⁰ Inde etiam Ovidius, De Remedio Amoris, dixit:

Parva necat morsu spatiosum vipera taurum;

A cane non magno sæpe tenetur aper.

 ³¹¹

Et Pamphilus ait:

Res tamen interdum grandia parva movet;

Ex minima magnus scintilla nascitur ignis,

Et generat parvum grandia principium.

 ³¹²

Et alibi:

Causa pusilla nocet, sapiensque nocentia vitat.

 ³¹³

Et Martialis dixit:

Quem leo non tetigit, dum mordet aranea lædit.

Æmule, non tantum grandia, parva cave.

 ³¹⁴

Sed licet ita timere debeas, non tamen debes esse nimis timidus. Ait enim Seneca: “Pericula timidus, etiam quæ non sunt, videt.”

 ³¹⁵ Et alibi idem ait: “Cotidie dampnatur, qui semper timet.” ³¹⁶ Et alibi scriptum est: “Quidam fallere docuerunt, dum falli timent.” ³¹⁷ Et etiam Cato dixit:

Nam timidis et suspectis aptissima mors est.

 ³¹⁸

Sexto denique custodire te debes a veneno et toxico et ab omnium irrisorum et malorum consortio vel colloquio. Scriptum est namque: Cum irrisore consortium non habeas: loquelæ ejus assiduitatem quasi toxica fugias. Societas ejus tui laqueus est, alternaque affabilitas despectio.

 ³¹⁹

Similiter illud, quod consuluerunt idem sapientes dicendo, ut domum tuam diligenter munias, examinatione et expositione indiget. Quare a te volo audire, quomodo illud verbum intelligas.

Melibeus respondit: Credo, illos intellexisse, ut debeam munire domum meam turribus et aliis altis ædificiis, quarum vel quorum munimine tueri me valeam, et inimici timeant offensionis causa illic accedere.