[CAPUT X.]

De necessitate et indigentia.

Bellum enim et guerra perducunt homines ad necessitatem, et sic ad mendatia et ad omnia mala, quare iura et proverbium clamant: “Necesitas non habet legem.”²¹⁵ Et Seneca dixit, “Necesitas egentem mendacem facit.”²¹⁶ Et iterum, “Necesitas ab homine, que vult, impetrat.”²¹⁷ Et iterum, “Omnia experiri necessitas subigit.”²¹⁸ Et Cassiodorus dixit, “Necessitas moderata non diligit.”²¹⁹ Et alius dixit, “Magna necessitas cogitur eciam honestus homo latrinam adire.”²²⁰ Quare ait, “Est una de adversitatibus huius seculi gravioribus libero homini, necessitate cogitur, ut si subveniat, requirere inimicum.”²²¹ Et hoc ideo quia ut ait Cassiodorus, “Graviores insidias antiqui adversarii tunc subimus quando eius bona suscipimus.”²²² Fugias ergo guerram et omnia que indigentiam et necessitatem inducunt. Ait enim Cassiodorus, “Indigentiam iuste fugimus que suadet excessus.”²²³ Et iterum, “Dum mater criminum necessitas tollitur, peccandi ambitus aufertur.”²²⁴

Nam per necessitatem pervenitur ad mendicitatem:

O miserabilis mendicantis conditio! Nam, si petit, pudore confunduntur, et si non petit, egestate consumitur; sed ut mendicet, necessitate compellitur:²²⁵ indignatur, murmurat, imprecatur.²²⁶

Quare Salomon dixit, “Melius est mori, quam indigere.”²²⁷ Et quia non tam plurium numerus efficit pugnam quam virtus paucorum. Ut quidam sapiens dixit, “Prospicere oportet in pace, quod bellum iuvet ultra vitet.”²²⁸ Nam et alius dixit, “Beata civitas, que bellum in pace timet.”²²⁹ Alius vero dixit, “Si pacem diligis, belli non feceris mentionem.”²³⁰ Varius enim eventus est belli. Quare Iudas Machabeus dixit, “Non in multitudine exercitus victoria fit belli, sed de cello est virtus. Facile enim est Deo a multis paucos liberare, et super multos paucis victoriam dare.”²³¹ Et David dixit ad Philisteum, quem cum lapide interfecit: “Et noverit universa ecclesia hoc, quia non in gladio nec in asta salvat Dominus: ipsius est enim bellum.”²³² Et ideo in bello maximum est periculum. Et ut dixit sapiens, “Nunquam periculum sine periculo vincitur.”²³³ Quare belli periculum et omnia pericula vitanda sunt. Nam Tullius dixit,

Sed et fugiendum est eciam illud et curandum, ne offeramus nos periculis sine causa, quo nichil potest esse stultius; quampropter in adeundis periculis consuetudo imitanda est medicorum, qui leviter egrotantes leviter curant, gravioribus autem morbis periculosas et ancipites adhibere coguntur. Quare in tranquillo tempestatem adversam optare, dementis est, subvenire autem tempestati, id est necessitati, quovis modo, quavis ratione, sapientis est.²³⁴

In bello certe ab omnibus mors expectare potest. Nam, “Incertum est, quo mors te expectet: tu eam omni loco expecta, et maxime in bello,”²³⁵ ut sapiens dixit. Quare dixit Tullius, “Bellum ita vitandum est ut nulla causa suscipiatur nisi causa necessitatis, vel pacis habende vel ex infra scriptis casibus.”²³⁶ Dixit enim Tullius, “Suscipienda quidem sunt bella ob eam causam, ut sine iniuria in pace vivatur.”²³⁷ Et alibi idem dixit, “Bellum autem ita suscipiatur, ut nichil aliud nisi pax quesita videatur.”²³⁸

Pax enim semper est affectanda que nullas insidias habeat. Unde idem Tullius dixit, “Mea quidem sententia paci, que nichil sit habitura insidiarum, semper est consulendum.”²³⁹ Et alibi, “Intelligi potest, nullum bellum esse iustum, nisi quod aut rebus petitis geratur, aut denuntiatum sit ante et indictum.”²⁴⁰ Et alibi idem dixit, “Cum tempus necessitasque postulat, decertandum manu est, et mors servituti turpitudinique anteponenda est.”²⁴¹ Inde eciam Seneca dixit, “Occidi pulcrum est, si igminiose servis.”²⁴²