[CAPUT XIV.]

In quot et in quibus casibus bella suscipienda sunt et manu decertandum est.

Ex predictis itaque colliguntur octo casus pro quibus bella suscipienda sunt et manu decertandum est, videlicet, pro fide servanda, pro iustitia manumittenda, pro necessitatis causa, pro pace habenda, pro libertate conservanda, pro turpitudine vitanda, pro repellenda violentia, et pro tutela sui corporis facienda. Aliter autem non est decertandum manu maximo a litterato viro. Nam ut Seneca in epistolis dixit, “Stulta est et minime conveniens litterato viro occupatio exercendi lacertos et dilatandi virtutem.”²⁷¹ Litteratura enim quelibet meliorare debet, quia ut ait Cassiodorus, “Non aliqua in mundo potest esse fortuna, quam litterarum non augeat gloriosa notitia.”²⁷²

Vita tamen litterati viri pocius constare debet in cogitatione utili quam in occupatione vires corporis exercendi, Seneca testante qui ait, “Docto homini derudito vivere est cogitare.”²⁷³ Et nota “litteras insipienti animo tamquam baculum infirmo corpori repertas esse,”²⁷⁴ ut quidam sapiens dixit. Et hec omnia predicta sunt facienda cum modo. Ait enim Cassiodorus, “Modus ubique laudandus est.”²⁷⁵ Et non sunt facienda cum excessu. “Quid enim discrepat a peccante qui se per excessum nititur vindicare?”²⁷⁶ ut idem Cassiodorus ait. Nec eciam sunt facienda cum scelere. Ait enim Seneca, “Nunquam scelus scelere vindicandum est.”²⁷⁷ Nec eciam sunt facienda ad vindictam.