[CAPUT XIII.]

De paciencia et impacientia.

Paciencia vero arma tua portet ita quod per pacientiam ea que mutari non possunt, tollerabiliter sustineas, et iacula verborum iniuriarumque tollerabilium et miseriarum que vitari non possunt equo animo feras. Scriptum est enim, “Feras, non culpes, que mutari non possunt.”¹⁴⁶ Et alibi, “Qui enim commutari non potest metuitas vivere quieto animo nequid.”¹⁴⁷

Ad pacienciam ergo in hiis quasi ad portum recurrere debes. Nam dixit Socrates, “Paciencia est portus miseriarum.”¹⁴⁸ “Paciencia utroque occultas habet divitias;”¹⁴⁹ “paciens enim et fortis se ipsum felicem facit,”¹⁵⁰ et “dolori cuiusque remedium est paciencia,”¹⁵¹ ut a sapientibus scriptum est enim. Et certe plus dicitur valere paciencia omnibus alijs virtutibus; unde versus:

Nulla valet tantum virtus paciencia quantum.¹⁵²

Unde eciam dicitur, “Virtus vidua est, quam non paciencia firmat.”¹⁵³ Et Cato dixit,

Maxima enim morum est semper paciencia virtus.¹⁵⁴

Et certe non bene doctus est qui bene pati non potest, Salomone dicente, “Doctrina viri per pacienciam eius cognoscitur, et gloria eius est iniqua pretergredi.”¹⁵⁵ Et alibi, “Qui paciens est, multa gubernatur prudentia: qui autem impaciens, exaltabit stultitiam suam.”¹⁵⁶ Et alibi, “Vir iracundus provocat rixas: qui paciens est, mittigat suscitatas.”¹⁵⁷ Et iterum, “Qui impaciens est, sustinebit dampnum, et cum rapuerit, alliud apponet.”¹⁵⁸

Per impacienciam namque immiset se quis quandoque rei ad se non pertinenti, quod est culpa simul et stultitia; quare regula iuris dicit: “Culpa est immiscere rei ad se non pertinenti.”¹⁵⁹ Nam et Salomon in Proverbiis dixit, “Sicut qui apprehendit auribus canem, sic qui transit et impaciens commiscetur rixe alterius.”¹⁶⁰ Unde idem dixit, “Melior est paciens viro forti, et qui dominatur animo suo, expugnator est urbium.”¹⁶¹ Licet alius sapiens dixit, “Veterem paciendo iniuriam, invitas novam.”¹⁶² Et alius dixit, “Paciendo multa venient, que nequeas pati.”¹⁶³ Et diffinitur paciencia hic modo: “Paciencia virtus contumeliarum et omnis adversitatis inpectus equanimiter portans;”¹⁶⁴ vel “Paciencia est remedium iniuriarum,”¹⁶⁵ ut in Moralium Dogmate continetur, vel brevius: Paciencia est equanimis tollerantia illatorum. Et nota quod paciencia est species fortitudinis.