[CAPUT XVIII.]

De prudentia.

Prudentia denique actionem tuam contemplationemque tuam et omnia dicta factaque tua disponat et regat atque gubernet. Nam ut ait Cassiodorus, “Superavit cuncta infatigabilis et expedita prudentia.”¹⁸⁰ Que prudentia sic describitur: “Prudentia est rerum bonarum et malarum utrarumque discretio,”¹⁸¹ cum electione boni et fuga mali. Que quidem prudentia ad beatam vitam satis est, secundum Senecam epistolarum dicentem,

Qui prudens est, temperans est et constans est; qui inperturbatus est sine tristicia est; qui sine tristitia est beatus est: ergo prudens beatus est, et prudentia ab beatam vitam satis est.¹⁸²

Si vis ergo cum prudentia beate vivere, esto prudens, constans, et temperans, et imperturbatus, sine tristitia.

Et nota quod prudentia habet sub se species sex, scilicet: rationem, intellectum, providentiam, circumspectionem, cautionem, docilitatem. Quid sit ratio, supra diffinitum est. Intellectus est speculatio veri.

Providentia est presens notio futurorum pertractans eventum.¹⁸³ Circumspectio est contrariorum vitiorum cautela.¹⁸⁴ Cautio est discernere a virtutibus vitija speciem virtutum preferentia.¹⁸⁵ Docilitas est virtus docendi imperitos.¹⁸⁶

Itaque si prudentiam habueris, eciam alias predictas virtutes que species prudentie dicuntur tecum portabis. Et si vis prudentiam exercere, cum providentia in futura prospectum intende. Et que possunt contingere animo tuo cuncta dispone.¹⁸⁷ Unde Cato dixit,

Prospice qui veniunt hos casus esse ferendos;

Nam levius ledit quicquid previdimus ante.¹⁸⁸

Et iterum,

Quod sequitur specta quodque minet ante, videto.¹⁸⁹

Et alius dixit, “Iacula previsa minus feriunt.”¹⁹⁰ “Nichil itaque tibi subitum sit, sed totum ante perpenses.”¹⁹¹ Nam ut Seneca De Formula Honeste Vite dixit, “Qui providus est, non dicit ‘non putavi hoc fieri;’ quia non dubitat, sed expectat; non suspicatur, sed cavet.”¹⁹² Et alibi in epistolis dixit, “Nichil autem ordinatum est quod precipiatur et properat providentiam.”¹⁹³ “Itaque tua,” secundum Senecam,

futura provideat, preterita recordetur, presentia ordinet. Nam qui nichil de preterito cogitat, perdit vitam; qui nichil de futuro premeditatur, in omnia incautus incidit. Omnia proponas autem in animo tuo et mala futura et bona, ut illa sustinere possis: ita moderari.¹⁹⁴

Cuiusque facti causam require, et cum initia inveneris exitus cogitabis.¹⁹⁵