[CAPUT XXIII.]

De conversione ad Dominum.

Non itaque tardes converti ad Dominum, nec differas de die in diem. Nam ut quidam philosophus dixit, “Si gravatus fueris aliquo modo et facile possis liberari, non expectes, quia dum expectabis liberari facilius, gravaberis amplius.”²⁴⁶ Et eciam Ihesus filius Sirac dixit, “Nescit homo finem suum; sed sicut pisces capiuntur amo, et sicut aves conprehenduntur laqueo, sic capiuntur homines in tempore.”²⁴⁷ Nam ut Marcialis dixit,

Vivendi recte fatuus procrastinat horam,

Castrina, cras semper dat mihi, numquam hodie.

Castrina lux accepta tibi, dum crastina lux est,

Dum venit, et nondum est; incipit esse, doles.

Das causas, tunc cras alius promittis, et ecce

Dum cras multiplicas, tempus et hora fugit.²⁴⁸

Et licet in iudicando et in consiliis et in ira mora sit valde utilis, ut supra dictum est, in conversione tamen ad Dominum est mora multum periculosa et eciam quando mortifera. Et potest dici ut Ovidius epistolarum dixit,

Quecumque equor habet, quecumque pericula tellus,

Tam longe cause suspicor esse more.²⁴⁹

Nec credas aliquem in monasterio, vel in aliis religiosis locis tantummodo posse salvari vel Deo servire; non enim religio est tam in loco terreno quam in hominis corde. Nam cum Deus sit ubique, potest quilibet Deo servire. Quare Marcialis cuidam suo amico qui vocabatur Iovianus et qui causa serviendi Deo sepe mutabat loca dixit,

Cur adeo gaudes motu, Ioviane, locali

Tam sepe sallis an levis es?

Signat enim motum mentis mutatio tanta,

Quod non concordes, nec tibi convenias.

Pondus habe, stabis; sub pondere gleba quieta est,

Diripitur pulvis pro levitate sua.

Nec natura loci tibi recte iuvare donat,

Sed mens discreta propositique tenax.²⁵⁰

Inde eciam Seneca epistolarum dixit, “Non convalescit planeta, que sepe transfertur.”²⁵¹ Et alibi, “Non multum ad tranquilitatem locus confert: animus est, qui sibi commendat omnia.”²⁵²

Queres enim sive tranquilitas sive quieto animo esse non potest. Unde idem dixit, “Nulla placida est quies, nisi quam ratio composuit.”²⁵³ Nam “Interdum quies inquieta est;”²⁵⁴ nec est tranquillitas in ocio inconcusso iacere. Et alibi idem dixit, “Quid prodest mare traicere et urbes mutares et vitia non mutantur.”²⁵⁵ Et eciam quidam alius philosophus dixit, “Bene vivere omni loco potes, nisi te ipsum destituas.”²⁵⁶ Non ergo destituere vel delinquere debes, sed animum et cor tuum et mentem tuam predictis virtutibus ornare, et non solum cor amandum est, sed eciam corpus tecum. Ait enim Apostolus in epistola ad Ephesios circa finem,

State succinti lumbos vestros in veritate, et inducti loricam iustitie, et calciate pedes in preparatione Evangelii pacis: in omnibus sumentes scutum fidei, in quo possitis omnia nequissimi tela extinguere: et galleam salutis assumite: et gladium spiritus quod est verbum Dei.²⁵⁷

Et non solum armis predictis est corpus amandum, sed eciam necessariis vestibus ornate induendum, et non negligendum, ne forte mens male conposita videatur. Dixit enim Seneca, “Malus apparatus exterior male conposite mentis nuntius est.”²⁵⁸ Ornatus autem sive cultus corporis modum non excedat. Ait enim Ovidius epistolarum,

Sint procul a nobis iuvenes ut femina compti!

Fine coli modico forma virilis amat.²⁵⁹

Inde eciam quidam sapiens dixit, “Quid est nequius aut turpius effeminato viro?”²⁶⁰ Componas ergo primum mentem tuam et tecum consistas, non vacillando et stabilitatem servando. Ait enim Seneca in epistolis, “Primum argumentum conposite mentis existimo posse consistere secumque morari.”²⁶¹ Inde eciam Cato dixit,

Conveniet nulli, qui secum disidet ipse.²⁶²

Postea vero cum bonis hominibus bene utaris, non solitarie vivendo, sed semper bonam societatem affectando. Nam ut idem Seneca dixit, “Non potest aliquid bonum esse nisi cum homine.”²⁶³ Et alibi, “Nullius boni sine socio iocunda possessio est.”²⁶⁴ Si enim bonum socium semper tecum habueris minus peccabis. Nam ut idem dixit, “Magna pars peccatorum tollitur, si peccaturis testis assistat.”²⁶⁵ Tu ergo cum peccare cupis, recordare quod Deus cum celesti curia te videt, tuique peccati testis et iudex est affuturus. Et eciam Ysoppus dixit,

Sic adeo noli tibimet confidere soli;

Cuilibet ipse pari contempseris ut sociari.²⁶⁶

Et Salomon dixit,

Melius est duo simul esse quam unum; habent enim emolumentum societatis. Si unus ceciderit, ab altero fulcietur. Ve soli, quia cum ceciderit, non habet sublevantem. Et si dormierint duo, fovebantur mutuo; unus quomodo calefiet? Et si quispiam prevaluerit contra unum, duo resistent ei; funiculus triplex difficile rumpitur.²⁶⁷

Et Martialis quasi idem perversus dixit,

Emule, ve soli! quia dum cadit ipse, levantem

Non habet, in se ipso spem sibi conposuit.

Federa dum contempnit, dum spernit habere sodalem,

Perficit, ut sese nemo iuvare velit.

Cum socio socius partitur pondera furti,

Propria partitur vera fides socii.

Nescit amor vehemens, ad queque pericula rumpi,

Nec funis triplex rumpitur ex facili.

Forte quidem velles socium reperire fidelem,

Sed pravi mores zelus et ira negant.²⁶⁸