Liber secundus.

De amore proximi et dilectione liber.

Habito tractatu de amore Dei et dilectione ipsius, tractandtum est de amore et dilectione proximi, que illi coheret et sine qua Dei amor haberi non potest. Ut sanctus Iohannes in epistola sua dixit, “Et omnis qui diligit fratrem, ex Deo natus est, et cognoscit Deum. Qui non diligit, non novit Deum: quoniam Deus caritas est.”¹ Et alibi eciam dixit,

Si quis dixerit quoniam diligo Deum, et fratrem suum odit, mendax est. Qui non diligit fratrem suum quem videt, Deum, quem non videt, quomodo potest diligere? Et hoc mandatum habemus a Deo: qui diligit Deum diligat et fratrem suum.²

Et beatus Paulus dixit, “Qui diligit proximum, legem implevit.”³ Et a sapiente eciam dictum est,

In tribus placitum est spiritui meo, que sunt probata coram Deo et hominibus: concordia fratrum, et amor proximorum, et vir et uxor sibi consencientes. Tres autem species odivit anima mea: pauperem superbum, divitem mendacem, et senem fatuum et insensatum.⁴

Et eciam cum Dominus dixisset, “Diligens Deum tuum ex toto corde tuo, et ex tota anima tua, et ex tota mente tua,” statim subiunxit, “Et proximum tuum, sicut teipsum,” dicens, “In hiis duobus mandatis tota lex pendet, et prophete.”⁵ Diligas ergo proximum sicut te ipsum, ut istud “sicut” notet simillitudinem et non quantitatem. Nemo enim potest tantum alium diligere quantum ad ipsum diligit; sufficit enim si diligis proximum ad id ad quod te ipsum diligis, id est, ad vitam eternam.

Omnes ergo homines generaliter et universaliter in proximo sunt diligendi. Nam voluntatem debes habere et eciam in actu prout potes complere ut homines boni sint et Deo serviant, et bona opera in paradisum vadant. Recto igitur amore omnes diligas, non pravo. Amor enim alius est rectus qui dicitur caritas, de quo supra dixi in titulo De Amore et Dilectione Dei; alius vero pravus, qui cupiditas potest nuncupari. De quo Valterius tractavit illumque difinivit dicens:

Amor est passio quedam innata procedens ex visione et inmoderata cogitatione forme alterius sexus, ob quam quidem aliquis super omnia cupit alterius potiri amplexibus, et omnia de utriusque voluntate in ipsius amplexu amoris precepta conpecti.⁶

Diligas ergo homines in bonum et non in malum. Nam Apostolus dicit, “Noli vinci a malo, sed vince in bono malum.”⁷ Et alibi in epistola ad Romanos, “Unusquisque vestrum proximo suo placet in bonum.”⁸

Qui enim diligit alium consentiendo malo non illum diligit, sed pocius odit, se ipsum dampnat. Bis enim peccat qui peccato obsequium accommodat, qui enim peccat, ut sanctus Prosper dixit, “Homines sic sunt diligendi, ut erores non diligantur.”⁹ De amore igitur hominis in hominem dic ut plenius notavit Augustinus in sermone suo qui legitur in Dominica post Pentecostem, qui sic incipit “Non solum in novo,” et cetera.