[CAPUT II.]

De incommodis amoris pravi.

Et nota quod amoris multa sunt incomoda, si in pravam partem inclinet. Nam ut ait Seneca, “Semper in amorem causa dampni quere.”⁵⁵ Et alius dixit, “Cum amas, non sapies; cum sapies, non amabis.”⁵⁶ Et Regule Amoris dicunt, “Minus dormit et edit, quem amoris cogitatio vexat.”⁵⁷ Et: “Quilibet amantis actus in coamantis cogitatione finitur.”⁵⁸ “Verus amans nil beatum credit nisi quod cogitet coamanti placere.”⁵⁹ Et: “Amor nil posset amanti denegare.”⁶⁰ Et: “Non solvet amare, quem nimia voluptatis habundantia vexat.”⁶¹ Et: “Amans coamantis solatiis satiari non potest.”⁶² Et: “Amorosus et omnis consuevit amans in coamantis aspectu pallescere.”⁶³ Et: “In repentina coamantis visione contremescit amans.”⁶⁴ Et: “Verus amor assidua sine intermissione coamantis ymaginatione detinetur.”⁶⁵ Et poeta dixit, “Res est solliciti plena timoris amor.”⁶⁶

Hiis itaque pensatis et multis aliis que vix possent enarrare vel cogitari, Ovidius epistolarum appellat amorem orbum et non videntem dicens,

Victa precor genibusque tuis regalia tendo

Brachia quid deceat, non videt ullus amans.⁶⁷

Et lex vocat amorem furiosum dicens, “Amoris furore nichil est vehementius; quem retinere perfecte est philosophie.”⁶⁸ Retinere ergo amorem tuum et restringere debes, ne amor qui rectus esse debet pravus efficiatur.

Sicut enim puer nisi per virgam et baculum castigaretur, stultus fieret, ut ait sapiens: “Stultitia colligata est in corde pueri, virgula et baculus fugabunt eam.”⁶⁹ Et propheta eciam dixit, “Virga tua, et baculus tuus, ipsa me consolata sunt. Ita amor nisi restringeretur efficeret vagus, et in cupiditatem et in libidinem caderet, que vitia non sunt immitanda, sed penitus fugienda.”⁷⁰ Nam dixit sapiens, “Post concupiscentias tuas non eas,”⁷¹ in derisum inimicorum tuorum. Et alius dixit, “In bello corpora hominum gladiis, in pace voluptatibus vulnerantur.”⁷² Ovidius dixit,

Utile propositum est sevas extinguere flammas

                  Nec servum vitii pectus habere tuum.⁷³

Amorem autem tuum non bene restringere potes quando oriatur. Primus enim motus amoris qui per oculos et aures oritur in nobis non est. Primi nota quod motus, id est, motus qui oriuntur a quinque sensibus – hoc est a visu, auditu, gustu, odoratu, et tactu –, in nobis non sunt, sed in Domino qui prestitit nobis illos sensus. Nam eo ipso quod vides vel audis rem placabilem, moveris ad illam diligendam. Quare Seneca dixit, “Nec mortem effugere, nec amorem quisquam potest.”⁷⁴ Restituere tamen potes motum illium, ne amor in amicitiam malam convertatur. Et licet dixerim ortum amoris non bene posse restringi, restringitur tamen quandoque avertendo oculos ne videant vanitatem, ut ait propheta, “Averte oculos tuos, ne videant vanitatem.”⁷⁵ Nam ut ait Tullius, “Non solum manus, sed eciam oculos abstinentes oportet habere.”⁷⁶

Abstinendo aures ne de amore prava audiant ad similitudinem aspidis surdi obturantis aures suas, que que non exaudiet vocem incantantium et venefici incantamentis sapienter. Et abstinendo linguam ne de amore prava loquatur. Nam ut Apostolus, “Turpia coloquia bonos mores corrumpunt.”⁷⁷ Et quidam sapiens dixit, “Sermo luxurie argumentum est luxurie.”⁷⁸ Et Seneca dixit, “A verbis quoque turpibus abstineto, quia licentia eorum impudentiam nutrit.”⁷⁹ Et Socrates dixit, “Que facere turpe est, et nec dicere honestum puto.”⁸⁰

Nec eciam putes te turpia et inhonesta facere posse. Nam ut ait lex,

Que facta pietatem vel extimationem vel verecundiam nostram ledunt, et ut generaliter dicam, que contra mores fiunt, nec nos facere posse credendum est quoque animo fiant.⁸¹

Nam ut dixit quidam philosophus,

Nichil interest, quo animo facias, quod facere vitiosum est;

Nam facta cernuntur, animus non videtur.⁸²

Amori ergo tuo frenum imponas, eiusque habenas taliter retineas ut si amor tuus ab oculis ortus te scandalizat, verbum Domini observes, qui dixit, “Si occulus tuus scandalizat te, abscide eum, et prohice abs te.”⁸³ Impera ergo occulis tuis ne pecceant. Nam ut dixit sapiens, “Nichil peccant occuli, si oculis animus imperat.”⁸⁴ Alioquin insaciabiles essent oculi; nam dixit sapiens: “Infernus et perditio non implebuntur: similiter et oculi hominum insatiabiles.”⁸⁵

Amorem itaque tuum occulis et auribus et lingue et animo imperando taliter restringas ac domes ut non efficiatur pravus, nec convertatur in amicitiam stulti, vel insipientis, nec in amicitiam avari, vel cupidi, vel perversi, vel superbi, vel fatui, sive loquacis et linguosi, vel iracundi. Et ut generaliter dicam, omnium malorum hominum amicitia districta est penitus evitanda.