[CAPUT VIII.]

De amicitia malorum hominum vitanda.

Dixi generaliter omnium malorum hominum amicitiam districtam esse penitus evitandam. Nam per talium amicitiam et continuam conversationem boni mores corrumpuntur. Et efficitur homo imperitus, luxuriosus, et seditiosus; et talia vitia acquirit que sunt penitus fugiendas, ut ait sapiens: “Fugienda autem sunt et modis omnibus igne ac ferro succidenda, langor a corde, imperitia ab animo, luxuria a ventre, seditio a civite, a domo discordia.”²¹¹

De luxuria quidam philosophus dixit, “Nichil tam mortiferrum est in humanum genus quam luxuria.”²¹² Nam luxus sive luxuria corpus destruit, opes annichilat, animam necat, vim eripit, lumina orbat, vocem acerbat. Unde versus,

Luxus, corpus, opes, animam, vim, lumina, vocem

Destruit, anichilat, necat, eripit, orbat, acerbat.²¹³

Et eciam Tullius De Senectute dixit, “Libidinosa intemperans adolescentia effetum corpus tradit senectuti.”²¹⁴ Et de seditione dixit quidam, “Nichil mortiferum in civitate quam seditio; nam seditio civium occasio est hostium.”²¹⁵

Et certe sicut talia vitia sunt fugienda, ita et mali sunt fugiendi per quos talia vitia acquiruntur. Nam sicut per consuetudinem leprosi homo quandoque leprosus efficitur et per pecus morbosum totus grex inficitur et per modicum fermenti tota massa corrumpitur, ita per assiduam conversationem atque amicitiam malorum hominum efficitur homo protervus, gulosus, cupidus, libidinosus, latro, fur, mendax, superbus, avarus, et ita omnia mala vitia acquirit ut simul cum illis cadat in ruinam. Unde quidam philosophus dixit, “Si videris quemlibet malis operibus pergravatum, ne intromittas, quia qui pendulum solverit, super ipsum ruina erit.”²¹⁶ Et alius philosophus dixit, “Quisquis inique gentis consortio fruitur, proculdubio mortis in mente penus lucratur.”²¹⁷ Et certe non solum mala societas, sed eciam mala vicinitas est vitanda. Nam vulgo dicitur, “Qui habet malum vicinum habet malum matutinum.”²¹⁸ Quare quidam philosophus dixit, “Non emas domum antequam cognoscas vicinum. Et si ante habueris domum quam iuxta te hospitaretur malus vicinus, prius vendas domum quam maceras iuxta malum vicinum.”²¹⁹ De predictis eciam beatus Paulus in epistola ad Corrithos dixit,

Ne commisceamini fornicariis: et non utique fornicariis huius mundi, aut avaris, aut rapacibus, aut ydolis servientibus: alioquin debueratis iam de hoc mundo exisse. Nunc autem scripsi vobis non conmisceri: si is qui frater inter vos nominatur, est fornicator, aut avarus, aut ydolis serviens, aut maledicus, aut ebriosus, aut rapax, cum huiusmodi nec cibum sumere.²²⁰

Et in fine illius capituli subiunxit, “Auferte malum ex vobis ipsis.”²²¹ Et alibi idem Apostolus in epistola secunda ad Timotheum dixit,

Hoc autem scito, quod in novissimis temporibus instabunt tempora periculosa: et erunt homines seipsos amantes, cupidi, elati, superbi, blasfemi, et parentibus non obedien­tes, ingrati, scelerati, sine affectione, sine pace, criminatores, incontinentes, et immites, sine benignitate, proditores, protervi, tumidi, voluptatum amatores magis quam Dei: habentes quidem speciem pietatis, virtutem autem eius abnegantes. Et hos devita.²²²

Et eciam Ysoppus dixit,

Discat ad hoc mitis cupidi dum contempnere litis.

Equus et est siquis caveat sit ut hospes iniquis.

Ne simul ut cumque perimi contingat utrumque;

Suppliciis dignis profectis forte malignis.²²³

Nec desideres laudari a malis hominibus. Quia ut dixit Seneca, “Tam turpe est laudari a turpibus quam ob turpia laudari.”²²⁴ Letior esto quotiens displices malis, et malorum de te extimationes malas tuam imputa gloriam. “Magna enim dementia est vereri ne infameris ab infamibus.”²²⁵ Et nihil est stultius homine verba metuente. Et alibi dixit idem, “Quid letaris, quod ab hominibus laudaris, quos non potes ipse laudare?”²²⁶ Quare eciam ait, “Qualis quisque scit scies, si quemadmodum laudes quemadmodum laudetur aspexeris.”²²⁷ Unde Martialis Cocus dixit,

Nullum credo decus laudari a turpibus, Herme,

                  Sed nec laudari ob turpia credo decus.²²⁸

Et alibi idem dixit,

Contemptum stulti contempnere, Didime, laus est,

Et contempni a stulto dedecus esse nego.²²⁹

Et alius sapiens dixit, “Laudent te boni, oppinentur de te mala sed mali; onmibus enim displicere malis laudabile est.”²³⁰ Et alius dixit, “Ne igitur glorieris in laude leccatoris, cuius laus est tibi vituperium et vituperium laus.”²³¹ Quare dixit, “Ne te associes leccatori, cuius societas est tibi dedecus.”²³² Et Seneca dixit, “Conciliari nisi turpitudine amor turpium non potest.”²³³

Nam ut vera loquamur per consuetudinem et amicitiam talium, eciam bonus homo creditur malus, et perinde habetur ac si in veritate malus esset. Nam ut dixit quidam philosophus, “Vicem veri optinet quod falso creditur.”²³⁴ Sic et e contrario, “Veritas que non creditur pro mendacio reputatur.”²³⁵ Cum hiis ergo conversare qui te meliorem facturi sunt. Illos admitte quos tu potes facere meliores. “Sciens quod nulla res magis animos honesta induit, dubiosque et in pravum inclinabiles revocat ad rectum, quam bonorum virorum conversatio,”²³⁶ ut Seneca epistolarum dixit. Qui eciam ait, “Habet eciam in se generosus animus, quod incitatur ad honesta.”²³⁷

Ut ergo animus tuus incitetur ad honesta, semper fugias malorum hominum societatem et conversationem, atque suspiciosi loci existentiam, semper querendo homines et loca cum quibus et in quibus valeas erudiri, tua prudentia valeat cognosci atque merito collaudari. Ait enim Cassiodorus, “Querat eruditus ubi possit existere gloriosus.” Et iterum, “Prudens frequentiam non respuit hominum in qua se noverit esse laudandum. Alioquin in virtutibus fama tollitur, si earum in hominibus merita nesciantur.”²³⁸