[CAPUT XIX.]

De benefitiis et muneribus.

Et nota quod licet per sapientes dicatur, “Quod memoria benefitiorum labilis est, iniuriarum vero tenax.”⁵⁶⁰ Unde Salomon, interrogatus quid inter homines facilius senesceret, respondet, “Benefitium tua tamen humanitas atque benignitas in contrarium laborando de acceptis benefitiis cotidie recordetur, de iniuriis vero obliviscatur.”⁵⁶¹ Ut ait Cato, “Esto memor accepti benefitij.”⁵⁶² Et alibi,

Exiguum munus cum tibi dat pauper amicus,

Accipito pleneque laudare memento.⁵⁶³

Et acceptum enim benefitium eterne memorie commendandum est, plene laudare debes et palam, non secrete nec ad aures. Nam ut Seneca dixit, “Ingratus est, qui, remotis arbitris, in angulo ad aures ait gratias.”⁵⁶⁴ Et alibi in epistolis dixit, “Nemo cognoscit preter sapientem referre gratias? Solus sapiens scit amare; solus sapiens amicus est, et nisi in sapiente fidem non esse.”⁵⁶⁵ Et nota quod in benefitiis dandis bonum est adicere verba bona, et predicatione humana benigna queque comendare que prestes, ut ille videlicet se castiget qui tardior in rogando fuit. Adicias enim secundum familiarem loquelam, sive querelam: “Irascor tibi quod cum aliquid meum desiderasses, non id scire me fecisti, et quod tam diligenter me rogasti de meo quicquid desiderasti audacter petas.” Plurique enim qui benefitia asperitate verborum et superscilio in odium adducunt eo sermone, eaque superbia usi, ut impetrasse peniteas, dementia enim est corripere cui das, et inserere contumeliam donis. Si quid erit de quo velis ipsum ammonere, aliud tempus eligito; non enim sunt exasperanda benefitia, nec quicquam triste illis inmiscendum, nec sunt angustanda benefitia, immo per specie futuri verbis amplianda. Nam ut ait Cassiodorus, “Angusta sunt que non eciam de futuris aliquid pollicentur.”⁵⁶⁶

Nec eciam sunt dilatanda benefitia nec pro parvis magna accipienda. Ait enim Seneca De Benefitiis, “Nec exiguum dilatabo, nec magna pro parvis accipere patiar.”⁵⁶⁷ Et nota quod ut Salomon in Proverbiis dixit, munus absconditum quibus utilius est quam palam datum. Unde ait, “Munus absconditum extinguit terras, et donum eciam sinu indignationum maximam.”⁵⁶⁸ Et nota quod munus non semper accipiendum est, nec semper reiciendum. Nam quod honeste accipi non potest, nullatenus recipiendum est. Unde quidam philosophus dixit, “Perdidisse mallem quam turpiter accepisse.”⁵⁶⁹ Et Seneca dixit, “Benefitium accipere libertatem est vendere.”⁵⁷⁰

Non ergo libertatem tuam vendas ab inhonesto vel indigno benefitium accipiendo. Oportet enim te illi retribuere et illius debitorem esse, quod gravissimum esset. Ait enim Seneca, “Grave tormentum est debere, cui nolis,”⁵⁷¹ et cetera. Iocundissimum est ab eo accepisse benefitium quem amare eciam post iniuriam possis. Reiciendum autem munus non est quod honeste et ab honesto accipitur, et accepto munere non est protinus invicem aliud mittendum. Nam ut ait Seneca De Beneficiis, “Reieccio muneris signum est protinus aliud invicem mittere et munere munus expungere.”⁵⁷² Et nota quod licet laudare debeas amicum de accepto benefitio, tamen benefitium a te alij collatum commemorare non debes. Nam Tullius De Amicitia dixit, “Que meminisse debet is in quem collata sunt, non debet commemorare qui contulit.”⁵⁷³ Statim enim cum dicis te benefitium dedisse videris repetere. Nam ut ait Seneca, “Benefitium qui dedisse dicit, petit.”⁵⁷⁴ Et alius dixit, “Qui dedit benefitium, taceat. Narret autem qui accipit.”⁵⁷⁵

Nichil enim eque in dando benefitio vitandum est, quam inanis iactatio. Res enim loquetur nobis tacentibus. Et Cato dixit,

Officium alterius multis narrare memento,

Atque aliis cum tu benefeceris ipse sileto.⁵⁷⁶

Et sive benefitium alii dederis sive ab alio acceperis, semper ylarem te ostendas. Dixit enim Ihesus filius Sirac, “In omni dato ylarem fac vultum tuum, et in exultatione sanctifica decimas tuas.”⁵⁷⁷ Et Martialis Cocus dixit,

Attollunt ylares villissima munera vultus,

Vultus sublustres maxima deiciunt.⁵⁷⁸