[Caput I.]

De doctrina.

Doctrinam igitur audire debes, ut habeas scienciam. Nam ut ait Salomon, “Qui diligit doctrinam, diligit scientiam; qui autem odit increpationes insipiens est.”³ Et alibi, “Accipite disciplinam meam, et non pecuniam; doctrinam magis quam aurum eligite.”⁴ Et alibi, “Qui altam facit domum suam querit ruinam, et qui evitat discere incidet in mala.”⁵ “Doctrina enim bona dabit gratiam.”⁶ Et alibi, “Cor prudens possidebit scientiam, et auris sapientum querit doctrinam.”⁷ Et alibi, “Non cesses, fili, audire doctrinam, nec ignores sermones scientie.”⁸ Et alibi, “Ingrediatur ad doctrinam cor tuum, et aures tue ad verba scientie.”⁹ Et Ihesus filius Sirac dixit, “Fili, a iuventute tua excipe doctrinam, et usque ad canos invenies sapientiam.”¹⁰ Et alibi, “Doctrinam oris audite, fili; et qui custodierit illam non peribit labiis suis, nec scandalizabitur in operibus nequissimis.”¹¹ Et alius sapiens dixit,

Cum sine doctrina nil proficiat medicina,

Nec sine doctrina fugiat lepus ora canina,

Nec sine doctrina pupem ferat unda marina,

Nec sine doctrina panem det trita farina.

Audi doctrinam, si vis vitare ruinam.¹²

Doctrina vero tua initium habeat, sed te vivente ut mens tua alatur non debet habere finem; mens enim hominis discendo alitur et vivendo at audiendi ratione ducitur, finem non debet habere. Ut ait sapiens in lege, “Et si pedem in sepulcro haberem, adhuc discere vellem.”¹³ Et alibi dicitur, “Discendo non defeceris;”¹⁴ idem “enim debet esse finis discendi quem et vivendi.”¹⁵ Idem et Cato ait,

Instrue preceptis animum, ne discere cessas;

Nam sine doctrina vita est quasi mortis ymago.¹⁶

Et alibi,

Cum tibi contingerit studio cognoscere multa,

Fac discas multa, vita nescire doceri.¹⁷

Et alibi,

Discere ne cessas, cura sapientia crescit:

Rara datur longo prudentia temporis usu.¹⁸

Et iterum,

Disce sed a doctis, indoctos ipse doceto:

Propaganda etenim est rerum doctrina bonarum.¹⁹

Nam qui alios docet se ipsum instruit. Inde Martialis dixit,

Discendi modus enim, dum te nescire videbis;

            Disce, sed assidue; disce, sed ut sapias.

Sumpta parum, prodest, que mox emittitur esca;

            Bos, quibus est pastus, ruminat hec eadem.²⁰

Semper ergo discendum est, quia ut ait Seneca, “Dediscis, si nichil discis.”²¹ Nec debes cessare acqiurere doctrinam vel scientiam propter pudorem. Ut ait quidam philosophus, “Qui brevi tempore pro pudore disciplinam non patitur, omni tempore in pudore insipientie permanebit.”²² Et alius dixit, “Quicumque erubuerit sapientiam investigare ab aliis, magis erubescet eandem a se ipso requiri.”²³

Investigare igitur doctrinam debes a peritioribus. Ait enim Cassiodorus, “Semper gratum est de doctrina loqui cum peritioribus.”²⁴ Propter verecundiam ergo non debes cessare a quolibet discere. Ait enim Cato,

Ne pudiat que nescieris te velle doceri:

Scire aliquid laus est; culpa est nil discere velle.²⁵

Inde Plato dixit, “Malo enim aliena pudenter adiscere, quam mea impudenter ignorare.”²⁶