VV. 1 –200

his vix digestis premit oras Oceani sol

mane. cui ignaro spectacula quanta parantur,

quam taciti sceleris plena, et maeroris acerbi?

sed neque prodigiosi ignes nec turbinis atri

insolitus fragor ardentes terrebat equorum         5

praecipitantum animos, non fluxum aut pensile monstrum

nox tenebris contenta suis, et luna vetustis

sideribus, nec spectra solo dant, nec nova coelo

signa, sed innocue per amica silentia vadunt.

eduntur clausis suspiria nulla sepulchris         10

non audita strigum vox, non ignoti ululatus,

tympana nulla tremunt, nec murmura maesta tubarum.

numinis offensi nondum praenunciat iram,

occultive metum portenti inamabile quidquam.

tempus erat penitus victis mortalia curi         15

alta inspiratos traherent cum pectora somnos.

ante fores Faucus (vacua cui Percius aede

omnia permisit) stat solus, et ultimus ausi

tanti, parque actor. sed enim quid mentis habere

impius, aut animi potuit? fastigia templi         20

si dubia forsan licuit pertingere luce,

perdita seu tantum versus loca lumina sacra

tenderet, antiquis regum veneranda sepulchris,

omnia momento quae fundere sperat et audet?

sacra prophana unum est, scelus imperterritus ardet,         25

quicquid et ingentem poterit celebrare ruinam.

hinc ibi Cnevetus cunctantem ut cernit (adesse

quem vigilum stipante globo iam fata monebant)

prendi suspectum iubet, et numquid tegat arcte

quaeri. funiculos ad sola incendia natos         30

et quae conducunt his instrumenta scelesti

vestibus expromunt rimantes. nec mora: captus

denudatusque intrepido coeptum ore fatetur,

ac veluti iusto turget, coelemque merenti,

nec nisi non facto dolet. horribilisque recluso         35

fornice letiferum cumulum mirantibus addit,

Faucum istic, dudum quo festinabat, adortum

tota cum turba succensa mole seipsum

flammis devovisse prius quam vincula ferret.

tam miro ambiguos nectit Deus ordine casus.         40

praepositis camerae custodibus, illico vinctum

monstrum execrantes ad sacra palatia ducunt,

ut fit ubi fidis canibus latrantibus ursum

concurrente trahunt multa per compita plebe.

insomnes aula proceres quid pulveris affert         45

nuncius expectant, nova qui pandente stupescunt

Cneveto, nec se retinent, quin protinus omnes

nocte intempesta licet haec sua gaudia vati

sceptigero asportent, ceu visa insomnia somno.

praecedit reliquos thalamorum munere custos         50

excelso duce prognatus, Suffolcius heros,

quo patriae nec erat, nec regis amantior alter,

impatiensque morae vix dum satis experrectum

inclamat dominum. "patet omnis fraus, patet ingens

infandumque scelus, loca sunt suspecta senatus         55

pulvere onusta. tenet tanti custodia furti

artificem. regum o decus, o ter maxime vates,

te populo, populumque tibi, tria regnaque solus

servasti, tua nos nunquam praesagia fallunt.

per te diva uxor, per te tua regia proles,         60

per te iam numenque tuum nos vivimus omnes

spiramusque. tibi debetur civica laurus,

et capiti veris diademata lucida stellis."

laetus, et ut sanctum decuit, mox lumina coelo

attollens sacrasque manus rex fervidus infert:         65

"haec tua sunt, patrone Deus, tua sola fatemur

sunt immensa opera, at multo clementia maior."

liberiore dein sermone sopore fugato

laetitiam celebrant hanc festam, quamque quotannis

natos natorum semper renovare iuvabit.         70

sic tandem tenebris exhaustis quinta Novembris

candida lux coelo surgit, qua faustior aevo

non ulla exposuit radios, nec postera promet.

iamque exurgenti factis operisque diurnis

urbanae plebi simul horum fama notescit,         75

heu quantus stupor accessit! quam vivida fervent

gaudia! nec capiunt eventus saepe volutos

exiguae mentes, nec se satiare loquendo

possunt, nec satis illa sibi fecisse putando.

venatum simulat Digbaeus rure frequentem         80

oblectamentum, quo nil prius, et minus ipsa

natura nocuum, lepori detexere gressus

sive lubet, celeres seu cursu evincere cervos.

longe aliud Digbaeus agit, nec vultibus aegrum

dissimulare animum potuit, nec voce sagaces         85

pro more exhilarare canes. stupet anxius, et se

neglecto suspendit equo, sibi pondus, et illi.

accelerans fatum, capienda regia virgo

sollicitant hominem sua quem fortuna beavit.

horum sed nil te metuentum, o dulcis Eliza,         90

exercet pietatis amore, virtutis et artes

augustae et quales debentur mollibus annis.

vultu candor inest, mens candida, sideris instar

luce micas plena semper, sine labe vel umbra.

per te aditum sperare audet scelus? horrida per te         95

bella ciere tubis quas dira inflabit Erinnys?

post fratres caesos, commactatosque parentes

solane tu regnare potes, vel praeda coacta

sanguineum patrio capes ex hoste maritum?

te dea, te leviora manent, melioraque fata,         100

grata Palatini quondam connubia nectes,

atque triumphali duce Rhenum ardebis amore

visere, natorum mox foelicissima mater.

perpetuusque viae comes hinc cum coniuge fida

ibit Haringtonus, cuius nunc sub lare tuto         105

flos sacer invitis praedonibus ipsa virescis,

amborum pia cura, et delectabile pignus.

sed reducem sua tecta senem (sic astra minantur)

haud unquam excipient, nec cernet patria tellus,

mors iter obsidio premet, affectusque seniles.         110

Musa reflecte gradum, vocat urbs, ardensque senatus

vindicta, atque odio iuste execrabilis ausi.

sanctis ergo Deo votis templo ante solutis

assueta ingreditur pompa rex aureus aedes

e flamma ereptas, solioque insedit avito.         115

principibusque viris in morem utrinque locatis,

surgit Elismerus, sua nude iura crepantis

qui legis moderator erat, custosque sigilli,

utque erat insigni gravitate verendus et ore,

sic prior excelsi est pro ritu muneris orsus.         120

"quae mihi sunt huic apta loco meditata, reique

propositae, tibi soli, o rex, praevisa repressit

res nova, res maior quam possit vocibus ullis

aequari, mente extensa vel tota subiri.

nil aevo tale, o patres proceresque, priori         125

auditum, haec quoque vix credent fortasse minores.

vixque sui fecere fidem licet eruta vulgi

eminuere oculis sceleris documenta nefandi:

quamlibet et clare monstri caput omnia profert

veris insanus fari maiora videtur.         130

certa nimis tamen his latuere pericula tectis,

pernicies aderat prope, sed propior Deus, atris

fulminibus foetam qui nubem luce retexit

uni praemissa regi vatique Iacobo.

illi laus igitur sit, in omneque gloria seclum,         135

huic vero ut patriae sit gratia summa parenti.

unde autem scelus hoc manat si quaeritis, alma

fit rea relligio, pietas caedem atque rapinam

nempe sitit: 'clemens Deus haec incendia poscit .'

authores Romae servos habet, ultimus actor         140

molem cuius erat funestam accendere munus.

solus turre nimis digna custode tenetur,

urbe latent reliqui, obscuri vel rure vagantur.

insidiis olim hinc satis urgebamur et armis,

substrato nunc igne: quid expectabimus ultra?         145

spem regni et decus omne uno sufflamine (totus

horresco referens) rutilas sparsisse per auras

sperabant occulti hostes, nec parcere regi

tam placido, abstinuisse suis nec denique norunt.

pulveris his ergo ruituri in fulgura tectis         150

pondera supposuere cadis ingentia plenis

nostram in pernitiem, mista et ferrugine multa

Aetnaeas implent latebras quo certior ictu

undique securos maiori strage feriret,

cum capite et sacro simul omnes perderet artus.         155

heu quibus orba suo miseranda Britannia sole

plangeret in tenebris, luna, atque minoribus astris,

principe sublato duce, syderiisque puellis?

quis templis lumen praeberet? rura quis arte

aspera corrigerent, pacemque imponeret armis?         160

per fora quis lites sedaret iure paterno?

quae demum insultus externos cura caveret?

vincentis quae vis sceleris fraenare furorem

grassantem interne poterat? matrumve levare

uxorum aut luctus quae tum solatia possent,         165

momento clades si tantaque, tamque inopina

contigerat media positis in pace Britannis,

cunctis ordinibus velut uno fulmine fusis?

sic tua, Roma, furit rabies, horrendaque proles

Ignati, ambiguus commisto daemone partus.         170

quo, rex, usque feres mala tot mitissime multa?

infoelix sibi quem statuet patientia finem?

iam placabilitas nocet, impunitaque crescet

nequitia in seram tandem nutrita ruinam.

non est quod metuas labem meruisse tyranni         175

cunctos si perimit sontes nunc poena repertos.

crudelis, si mitis, eris. par opprimat aestus

vitio pestiferos, tua quos prudentia mire

avertit, superaque sinus cor luce refertum."

his graviter dictis, sic regius incipit ardor.         180

"soli nostra salus summo aeternoque parenti

debita sit, tantis eius clementia nullum

laudibus admittit socium, atque immensa potestas.

effugisse sat est hostilia fulmina nobis,

istos ingrati nequid meditemur honores."         185

exorsus tali pius est sermone monarcha.

verborum sed enim cur haud superabile flumen

ingredior? cymbaque levi feror altus in aequor

immensum, celsis mox exorbendus ab undis?

sic Phoebi puer egit equos, ita parva cicada         190

exili tonitru Iovis assimulabit hiatu.

pascua nam veluti cum ver infantibus ornat

floribus, egelidae solvuntur in aethere nubes,

et placide dulces succedunt imbribus imbres,

nil saevi si non cogente Aquilone minantes,         195

vocibus haud aliter iucundis ora liquescunt

sceptiferi dicentis, et aurea flumina fundunt,

quae modo si fervent facere hoc invita videntur,

flatibus et tanquam adversis animata feruntur.

ingratos prout et facili castigat abusos         200