VV. 403 - 549

iamque exclusa Erebo furiarum maxima bellum

quae serit, et cui regnorum discordia cordi est,

flammam Iesuitis Stygiam ceu fulmen in ora         405

coniicit, ima petit vesanus viscera fervor.

praecipitesque agitat diversos, arma frementes,

implentesque sacris sua classica dira susurris.

verum accendenti maiori lampade Martem

Garneto, occurrit peracuta armata securi         410

immensaque ferox Nemesis, taboque madenti,

intentamque aciem vibrans haec intonat ore:

"cur bellum concire opera contendis inani,

vecors, aut fatis ultra te opponere tentas?

plus satis admisti sceleris, tua perdita facta         415

prodita iam poenam exposcunt quam sanguine solves,

nec tua multorum marcescens vita dierum est.

externam malefidus opem, ne credulus erres,

distrahit Oceanus, procul hinc tibi Roma vocanti.

quid coelum, magnis coelum si sontibus ullum est?"         420

talia vaticanata fugit velut umbra, relinquens

exanimem, mortisque metu prope iam morientem

at scelera his tandem lucem didicere magistris

ferre, palam coeunt turbae, atque hostilia tentant.

aedes invadunt alienas, limina clausa         425

vi penetrant, rapiunt in fortia praelia doctos

sicubi equos, vetitisque trahunt de postibus arma.

illis urbani, maior quos concitat ardor,

assiduo socii miscentur, et undique crescunt,

aequore tranquillo ceu quando inopina virescit         430

tempestas, ruit hinc Notus, hinc ferus involat Eurus,

tolluntur fluctus paulatim, nubila coelo

se produnt, magis atque magis iam iamque timere

incipiunt nautae sibi divitibusque carinis.

sic etiam subitis cum rura tumultibus ardent         435

(alta quibus facilisque quies assueverat olim)

quasque magis metuit plebs quam sua numina

legescontemni, nihilique videt nunc esse. furori

cedere ius, ferroque geri rem. quisque minatur

naufragium sibi, se vix tectis aut sua credit.         440

gens ita nunc natis horret Cornavia turbis

perpetuos quorum placide praeterfluit agros

dulcis Avona, ortu decursuque aemula solis.

ante alios annis gravis, ingenioque Grevillus

turbida cui ceu custodi provincia cessit,         445

rumores varios spargi, admittique rapinas

audit, nil magni, nil tanto at nomine dignum.

vultu sed Stygiam dum vim fugat aethere ab alto

sidereus iuvenis, subtus tremit imaque turma,

ceu sternuntur aves aquila volitante minores.         450

aspicit ecce senem cunctantem, animoque futura

delibantem, igitur densa nube undique tectus

advolat, et roseis digitis simul eximit unum

ex illis radiis circum aurea tempora qui stant

perpetuum in sertum glomerantes, sideris instar.         455

ille, viri dextrum, iubar hoc iaculatus, ocellum

percutit, auratisque petit summa aethera pennis.

protinus horrescit coelesti percitus ictu

mortalis, sentit maiori lumine totum

perfundi caput et pectus. videt omnia multo         460

acrius, atque sapit praesentia sive futura.

quos modo contempsit rumores nunc timet, ante

dicta audita simul trutinata lance coercens.

principia haud ita magna graves portendere motus

aestimat interea, quos vel componere miti         465

arte parat, vel vi stimulata extinguere saltem.

cogitat ingentes quandoque existere flammas

parva ex scintilla quia sit neglecta furenti:

caute vel in minimis prodest vigilantia rebus.

non bene custodita suae primum ergo redegit         470

arma potestati, fortes sermone bonosque

prudenti exacuans, quosque aut fortuna genusve

extulit hortatur memorans sortemque genusque.

at patriae cunctos communi incendit amore,

aspergens odio turbas probrisque rebelles:         475

excultaeque adeo valuit facundia linguae

ut contempti hostes desertique ocius ultro

diffugiant, quam vis neque deses cogere posset.

praetereunt celeres faecundae pascua Avonae,

adversisque alte nemora assurgentia ripis,         480

inque tuis fessi tandem Sabrina residunt

vicinis campis. ast omnem hance excipit una

colluviem privata domus, quam debilis ardor

nequicquam munire parat pugnaque tueri.

Holbechi retinet nomen locus, haud malus, huius         485

conscius hospitii quod erat, si fama taceret.

ecce autem nunquam fidus, nulloque ligandus

pacto Tartareus, quos sustulit ante beatos,

nunc odio miseros necat, atque ut inutile pondus

abiicit, impendentem amat accelerare ruinam.         490

funereas igitur Dirarum immitit in aedes

unam, sed maestis aptam, summeque nocivam.

deiectis datur illa comes, noctesque diesque

assidet horrorem incutiens, et tristia visa

praetendens, animisque aegris fastidia vitae        495

suadet, et immaturo obiectat corpora letho.

occultae rerum naturae gnara, trementes

(o sacrum artificem) venas succo imbuit atro

involvens tenebris mentem, peioraque spectris

somnia sopitis, noctem vigilantibus infert.         500

huic pesti infoelix est Desperatio nomen,

illa remollitos curis quae perdit amantes,

dedecore afflictos, vel paupertate gravatos,

sive fruendarum quos cepit nausea rerum;

lubrica pernicies, tabe exitiosior omni,         505

non aliena tamen nunc, aptaque talibus hospes.

Vinterum fratri quem sors mutata minori

exequat, cultu spoliatum reque paterna,

in somnis dira aggreditur praesagaque veris.

territat omnibus iucundae inimica quieti.         510

templorum erectos obeliscos aere tonantes

intervalla cavo obliquos, velutique ruentes

ostendit, sacrisque aditis (quae visus adire est)

horribiles vultus praefert, quos nec bene novit

nec prorsum ignorat. dubie miser omnia cernens         515

conceptoque metu perfundit tempora ardor.

sed nova sollicitos lux, et cita tympana somnos

excutiunt, subito tenues nam milite muros

Valseus obsedit, pulsa qui pelle sonora

verba interclusos ad mutua provocat hostes.         520

tum pacem ac veniae spem desertoribus offert,

ignarus scelerum tantorum. at conscia turba

oblata irridens vim contra se ocius armat.

aptant horrisona in pugnam tormenta, propinquam

pulvis et humescens nimium nitrosus ad ignem         525

siccatur, sed lenta foco dum ligna minister

suscitat, ecce manum (nulli conspecta) trementis

Dira rapit, prunasque nigra commiscet arena.

concipit haec cito flammae, et tecti (fulminis instar)

culmine pertuso erumpit, semustaque turpat         530

ora virum, tetra confundens omnia nocte.

sed simul exclusis nidoribus alma diei

lux redit, horrificosque datur distinguere vultus.

"en hos," Vinterus clamat, "nempe hos ego vidi

in somnis vultus, irae heu nimis omnia vera         535

divinae! heu nostris quam digna incendia coeptis."

ad coelum palmas atque ora immania tendunt,

horrendo veniam incoepto pacemque precantes.

dira sed hanc propere pietatem avertit, ad aures

tympana mille sonans placidas simulata per auras.         540

surgit ad arma cohors, portisque patentibus exit,

haud vincendi spe, studio sed mortis honestae.  

contra contendit crudo cum milite Valseus.

Percius occursu primo, et cadit ictus eadem

glande Catisbaeus, iuxtaque Vritus uterque         545

purpureas fundit animas. sed Granta, Rocodes,

Vinterique ambo capti ducuntur ab hoste,

et Batus et Caius. multum nec dispare fato

poenas mox omnes merito cum sanguine solvunt.