VV. 205 – 397

sed via difficilis, dumetisque obsita terret,         205

atque bonae male re cedente calumnia causae.

praeterea nostrum pereunti candida turbae

pars conserta cadet non contemnenda, centis

ne nimis invidiosa etiam victoria fiat."

increpat hunc primo divellens ultima verba         210

Percius, "o nimium," exclamat, "nimiumque beati,

relligioni tot secum mala, tot morientes

queis auferre datur discrimina, totque ruinas.

quam lubet explere hunc numerum, factoque vovere

tam pulchro hanc animam. tota cum stirpe parentes         215

sic misti intereant potius, vindicta profanis

quam non contingat tam digna et nobilis, usu

iustitiaque omnes superans quibus imbuit aures

fama meas. nam quid magis aequum, sydera testor,

nos iisdem quam caede locis ulciscier hostes,         220

in vitas quibus et fortunas fulmina nostras

mittere pro libito, nullo cohibente, solebant

vi decretorum sub avarae nubibis artis?"

his liquido acclamat dictis Vritus, et effert

laudibus authorem, technamque stupescere gestit         225

sulphurei cineris: nil certius omnia turbis

momento immiscere, novis seu motibus ansam

posse dare, aut veterem fidei languentis honorem

spem restaurandi fessis renovare Britannis.

impia sic portenta animo pietatis obumbrant.         230

"pergite quo properatis," ait Vinterus. "iniquum

aequum, si vobis id visum est, haud moror, ibo

quos nos cunque trahunt communia fata. recedat

pectore nunc omnis pietas in memet, et omnes:

dispereat quisquis facti successibus obstat.         235

at sapiens leni primum medicamini Cous

tentandos morbos docet: id si iuverit, ultra

nil opus est; quod si facilis medicina fefellit,

maiori pugnat, ferro in mala tanta vel igne.

si placet hunc imitemur, et advenientis Iberi         240

oremus legati operam, si flectere possit

duri in nos animum regis quos abdicat, ut ius

in patria commune velit concedere terra,

ac libertatem sacrorum, o Roma, tuorum.

Belgarum remoratur adhuc Hispanus in oris         245

quo propero, fidum mox conventurus Oenum,

charum principibus, nostris et rebus amicum.

tentandi dubiam, si quid promittere possit,

legati Hesperii mea sit provincia mentem:

quae mihi pro votis si non successerit, ultra         250

progrediamur, et extremos redeamus ad ignes."

"recte Vinterus sapit, et bene consulit," infit

Percius, "at vereor nimium ne frigida spes sit,

proposito insistat tamen, haec sententia nostra est."

ista Catisbaeus nil contra, sedulus urget         255

ut peragat Vinterus iter: tum si quid Oenus

possit id imprimis videat, post illa secutum

castra diu Austriaco popularem sub duce Faucum

conveniat, profugumque ad littora nota reducat.

caetera si nil proficiunt, et ad ultima ventum est,         260

non fidendum operi gnarus ni accesserit artis

quae praeeat fossis, et caecos dirigat ignes.

"aedes curet," ait, "prope fundamenta senatus

Percius, ut quocunque vacent pretio, ipse satelles

regius haud aegre proprios suadebit in usus         265

cedere, sat numero cum sint, aulaeque propinquae.

pulvis at his nostris ampla ut sit mole paratus

id mecum Vritus percaute munus obibit,

unde scaphis tuto transferri singula possint."

convenit ut subeant partita negotia, natae         270

sed ius suspitioni aliquod ne forte relinquant,

commissi arcani dant iuramenta tacendi

mutua, et uberius quo res nova credita crescat,

his sacrum coenale superstitione tumentes

adnectunt, et opem vanis conatibus orant.         275

proh pudor, et coelum spectant, ipsumque bonorum

fontem, aversoremque mali, quo vindice solo

plectitur omne nefas, demens audacia partem

tam foedi in sceleris vocat, appellantque Iehovam

non nunc ut testem, funestis sed caput ausis.         280

his ita compositis, nigri dominator Averni

de grege daemonico spatiosis eligit alis

umbram, qua non est pernicior altera, sed nec

doctior humanos volitando fallere visus.

imperat huic dorso Vinterum ut tollat opaco         285

quoque tendit iter, propereque per aethera vectet.

nec mora, sublati superant haud segnius Euris

substratum mare, et optato potiuntur Oeno.

crescenti interea conducit Percius aedes

addictas sceleri, quod, ut omnis scrupulus absit,         290

ore Catisbaeus sacro studet esse probatum.

ordo sacerdotum novus est qui nomen Iesus

privatim usurpant, erat his Ignatius author,

unde Ignatistae dicti melioribus annis,

at nunc Ignistae, merito quod nomen ab igne         295

pulvereo traxere sibi. Tagus aureus hydram

edidit hanc, facie pulchram satis, atque decoram

intuitu primo, verum si lumina cautus

acrius infigas, nil turpius horridiusve

infamis Lernae tulit unquam foeta veneni         300

faex vel Avernales, Graiis fingentibus, undae.

In visceribus technas haec monstra, incendia, caedes,

cultra, venena, tumultus, et non iusta recondunt

bella. nec hos regio serpentes una coercet,

omnes quin circumvolitent pernicibus alis         305

caecam in perniciem, non speratamque ruinam.

pax milvis, Iovis alitibus nam retia tendunt;

nec timidae cervae, sed dente ac ungue leoni

spreto nativis nunc insidiantur in antris.

sancta cohors Stygio longe gratissima regi         310

digna bonis docet esse viris mendacia, menti

verbaque iurantem contraria cudere linguam.

heu qualis probitas, heu quam nova, quamque stupenda!

patribus haud dubie nostris incognita, simplex

aetas illa fuit prior, indulgentior orbem         315

iam pater aethereus maiori lumine lustrat.

tristis in hanc pestem stabilitur pyramis olim

Gallica, quae simul est sublata, Henrice, peristi,

bellorum nec te clarissima fama tuorum,

non armata satellitii vis, iamque propinquae         320

viribus inconcussae acies potuere tueri

unius a vili dextra, ferroque cruento.

non ita mille dolis licet insidiisque petita

concidit aeterni cura ingens patris Elizae.

illa fide nunquam defecit, sed cita nantes         325

visit Iberorum turres, ac denique vicit

freta piis precibus, coelique potentibus armis.

festinata proin sua classis ne cadat, illi

aethera pugnabant, fretaque, aligeraeque phalanges.

iamque Ignistarum, solis Garnetus at Anglis,         330

praeses agendorum ius clam determinat, ipsi

quaqua affluxuris citra mare (Belgia sacrae

Cresselli obsequitur, Baldini Hispania voci).

quanto annis gravior, tanto iste tenebrio doctas

promptior in fraudes, arcana ac publica novit,         335

et personata didicit pietate iuventam

ludere, dementesque animas anuumque senumque.

rure habitat vacuo, procul urbe, senique ministrat

pulchra domo plena et generosae foemina stirpis,

nec desunt homini timidae solatia vitae.         340

tecta Catisbaeus petit haec, quibus haud alienus

excipitur, multumque patri praefatus honorem

consilio arcano privatam supplicat aurem.

huic facile auriculas vulpes concedit utrasque,

testibus et procul amotis compellat amanter:         345

"fare, age, mi fili, secure quicquid acerbi

ambiguive animo nunc fluctuat, en tibi fido

pectore consilium do, solamenque paternum."

ille pius statim trepide rogat, anne liceret

sic punire malos, cadat ut bonus unus et alter,         350

quos fatum immeritos scelerato sparsit acervo.

"quid in hoc," praesul ait, "si publica commoda poscunt

et licet, et iubeo. datur urbs obsessa, moretur

excidiumne manu nostra positum atque paratum,

si duo nostrorum, tresve, intra moenia soli         355

permaneant? quos hostili subducere cladi

cum non concessum est, pereant fas. utile multis

quod sit ut impediat tenuis iactura pusillum

ridiculumque foret, privatis publica praesint."

hoc sibi concesso, quo nil optatius, audax         360

iam scelus omne Catisbaeus concredere sanctis

auribus haud dubitat, neuter tamen ore rubescit.

qualis (pro pietas) vita est haec, quamque pudenda

relligiosorum, qui coelum et Tartara miscent?

si sibi conducit facinus iustum est, licet ipsum         365

horreret Siculus genio cogente tyrannus.

perdere sed patriam properanti solvere fraena,

pro qua nemo mori metuit bonus atque fidelis,

quin magis admotis suspensum impellere flammis,

consiliisque iuvare, hoc sancti, praesidis hoc est?         370

insidiatori porro sociisque fit author

fingendi varios sensus, ut tuta loquantur,

atque reservata totum confundere parte

praecipit arte nova: veniam dat talibus, etsi

summa salus animae premitur pretiumque futurae         375

aeternae vitae. his arreptis proditor armis

et confirmata iam peior mente recedit.

fama sub haec Britonum, Fauco comitante, susurrat

applicuisse oris Vinterum. protinus omnes

anguineo retinet quos coniuratio nexu         380

accelerant, et laudato cum milite laetum

excipiunt socium sceleris, fatique latentis.

ille fidelem animum studiumque extollit Oeni,

nullam in legato spem, paci se dare totos

Hesperios, rebusque suis: extrema necesse         385

esse vel invitis tentanda, moram esse timendam

magnis consiliis, inimicaque frigora flammis.

ergo Catisbaeus, "non me praesaga fefellit

mens," ait. "externis plus aequo credimus, illud

quod prope, quod nostrum est frigescit. ducimur umbris         390

non minus exangues, sed iam novus excitet ardor

languentes, pensetque moras. res clarius ipsa

nunc loquitur, summi postquam sententia patris

hanc pia Garneti iustam pronunciat. eccum

me testem, orac'lum quo consultore receptum est."         395

tanto laeti omnes authore impensius ardent

in facinus, coepti maior fiducia surgit.