XIII. DE CRYSTALLINIS. [1]
Crystallus resplendens et aquosus colore. Traditur quod nix sit glacie durata per annos;
unde et nomen ei Graeci dederunt. Gignitur autem in Asia et Cypro, maxime in
septentrionum Alpibus, ubi nec aestate sol ferventissimus invenitur; ideoque
ipsa diuturna et annosa duritia reddit hanc speciem quae crystallus dicitur. Hic oppositus radiis solis adeo rapit flammam ut aridis fungis vel
foliis ignem praebeat. Vsus eius etiam ad pocula destinatur: nihil autem aliud
quam frigidum pati potest. [2] Adamans Indicus lapis parvus et
indecorus, ferrugineum habens colorem et splendorem crystalli, numquam autem
ultra magnitudinem nuclei Avellani repertus. Hic nulli cedit materiae, nec ferro
quidem nec igni, nec umquam incalescit; unde et nomen interpretatione Graeca
indomita vis accepit. Sed dum sit invictus ferri ignisque contemptor, hircino
rumpitur sanguine recenti et calido maceratus, sicque multis ictibus ferri
perfrangitur. Cuius fragmenta sculptores pro gemmis insigniendis perforandisque
utuntur. [3] Hic autem dissidet cum magnete lapide in
tantum ut iuxta positus ferrum non patiatur abstrahi magnetem, aut si admotus
magnes conprehenderit, rapiat atque auferat. Fertur quoque in electri similitudine
venena deprehendere, metus vanos expellere, maleficis resistere artibus. Genera eius sex. [4] Chalazias grandinum et candorem et figuram
adamantinae duritiae habet. Etiam in ignes posita manere suum frigus.
[5] Cerauniorum duo genera sunt. Vnum, quod Germania mittit,
crystallini simile, splendet tamen caeruleo, et si sub divo positum fuerit,
fulgorem rapit siderum. Ceraunium
alterum Hispania in Lusitanis litoribus gignit, cui color e pyropo rubenti, et
qualitas ut ignis. Haec adversus vim fulgurum opitulari fertur, si credimus.
Dicta autem ceraunia quoniam alibi non inveniatur quam in loco fulmine icto
proximo; Graece enim fulmen KERAUNOS dicitur. [6] Iris apud Arabiam in
mari Rubro nascitur, coloris crystallini, sexangulata, dicta ex argumento iris.
Nam sub tecto percussa sole species et colores arcus
caelestis in proximos parietes imitatur. [7] Astrion ex India est, crystallo
propinqua, in cuius centro stella lucet fulgore lunae plenae. Sumpsit autem nomen quod astris opposita fulgorem rapit ac regerit. [8] Electria,
quasi alectoria: in ventriculis enim gallinaciis invenitur, crystallina specie,
magnitudine fabae. Hac in certaminibus invictos fieri magi volunt, si credimus.
[9] Enhydros ab aqua vocata; exundat enim aquam, ita ut clausam in ea
putes fontaneam scaturriginem.