Prologus

[p. 7] [1] O altitudo divitiarum sapientiae et scientiae Dei, quam incomprehensibilia sunt judicia ejus, et investigabiles viae ejus! (Rom 11. 33) Dum tam miris et occultis diversisque modis vocat illos quos praedestinavit, vocatosque gratuito justificat, imo tam juste gratificat, ac si plene justos inventos omnium divitiarum et deliciarum suarum dignos judicaret consortes, ut pates in hac electa sua, quam quasi candens lilium in horto Ecclesiae inter areolas aromatum, id est, congregationes justorum gratuito collegit, dum ipsam puellulam in quinto anno a mundi perturbationibus segregans, in thalamo sanctae Religionis collocavit, cujus candori omnigenorum florum vernantiam tam abundanter adauxit, ut omnium oculis gratiosa plurimorum animos in sui affectum inclinaret. Erat siquidem annis et corpore tenera, sensibus cane, amabilis, habilis et facunda, et ita per omnia docilis ut omnes audientes admirarentur. Nam cum ad scholas poneretur tanta sensuum velocitate ac intellectus ingenio praepollebat, quod omnes coaetaneas et caeteras consodales in omni sapientia et doctrina longe superabat. Sicque annos pueritiae simulque adolescentiae puro corde, avidaque liberalium artium delectatione transgrediens, a multis puerilibus quibus illa aetas aberrare consuevit, a Patre misericordiarum est custodita, cui proinde sit laus et actio gratiarum infinita. [p. 8]

[2] Cum autem placuit ei qui eam segregatam ab utero matris a vixque ablactatam in triclinium monastici Ordinis provexit , vocare quoque per gratiam suam de exterioribus ad interiora, et de corporalibus exercitiis ad studia spiritualia, evidenti revelatione hoc perfecit ut in consequentibus patebit. Unde et tunc recognovit se longe fuisse a Deo in regione dissimilitudinis, dum studiis liberalibus nimis inhaerendo, neglexisset usque ad tempus illud mentis aciem lumini spiritualis intelligentiae adaptare, atque humanae sapientiae delectationi avidius adhaerendo, verae sapientiae gustu suavissimo se privasset. Coeperunt ipsi tunc repente vilescere omnia exteriora, et hoc merito, quia tunc introduxit eam Dominus in locum exultationis et laetitiae, in montem Sion, hoc est, speculationem sui, ubi exuens eam veterem hominem cum actibus suis, induit eam novum hominem qui secundum Deum creatus est in justitia et sanctitate veritatis. Unde exhinc de grammatica facta theologa omnes libros divinae paginae quoscumque habere vel acquirere potuit infastidibiliter ruminans, cophinum cordis sui crebro utilioribus et mellitis Scripturae sacrae eloquiis impletis usque ad summum replebat, ita ut semper praesto sibi esset sermo divinus et aedificatorius; unde quoslibet ad se venientes posset satis convenienter expedire, atque cuilibet errori tam congruis sacrae Scripturae testimoniis obviare, quod a nullo penitus posset confutari. Itaque nec satiabatur illis diebus dulcedine mirabili et delectatione praesuavi sedulo insistere divinae contemplationi, sive Scripturae sacrae perscrutationi , quae videbantur sibi esse favus mellis in ore, melos organicum in aure, jubilusque spiritualis in corde. Unde etiam quaeque obscura infirmioribus intellectibus plana et perlucida faciens, quamplures libros omni suavitate plenos [p. 9] de dictis Sanctorum more columbino triticum recolligentis, compilavit et conscripsit ad utilitatem communem omnium in ipsis legere cupientium. Composuit etiam plures orationes favo mellis dulciores et alia multa aedificatoria documenta spiritualium exercitationum [i.e. Exercitia spiritualia], stylo tam decenti quod nulli magistrorum refutare congruit, quin delectetur in convenientia illius tamque mellitis sacrae Scripturae eloquiis condita, quod nullum theologorum sive devotorum decet ea fastidire. Unde sine omni contradictione attribuendum est dono spiritualis gratiae. Sed tamen quamvis aliqua supradictorum in hominibus corporaliter laudari soleant, cum Scriptura dicat in libro Sapientiae: "Fallax est gratia et vana est pulchritudo; mulier timens Deum ipsa laudabitur" (Prov 31:30), adjungamus etiam quae merito sunt magnificanda.

[3] Erat enim fortissima Religionis columna, justitiae et veritatis propugnatrix constantissima, ita quod juste de ea dici posset illud quod in libro Sapientiae dicitur de Simone sacerdote magno, "quia in vita sua suffulsit domum, videlicet Religionis, et in diebus suis corroboravit templum" (Eccli. 50.1) spiritualis devotionis, scilicet quantum ipsius monitis et exemplis plures incitabantur ad studium majoris devotionis. In diebus autem ejus dici posset quod emanaverunt putei aquarum etc., quia revera fluenta doctrinae salutaris nemo temporibus nostris profusius edidit illa. Habebat etiam dulce eloquium et penetrans, linguam tam disertam, sermonem tam suadibilem, efficacem et gratiosum, quod quamplures verba ipsius audientes revera testimonium evidens reddebant spiritui Dei qui loquebatur in ea, per mirabilem cordis emollitionem, et voluntatis mutationem. Verbum [p. 10] siquidem vivum et efficax et penetrabilius omni gladio ancipiti, pertingens usque ad divisionem animae et spiritus, habitans in ea operabatur haec omnia. Quosdam per verba ejus compungens ad salutem, alios illuminans in cognitione tam Dei quam etiam defectuum propriorum, quibusdam consolationis gratiosae ministrans subsidium, aliquorum etiam corda in amore divino ardentius inflammans. Nam plures etiam extraneorum qui vel semel unum ab ea sermonem audiebant, fatebantur se plurimum ex hoc consolationis recepisse. Et quamvis his et similibus, quae humanam placentiam incitare solent, abundaverit, nequaquam arbitrandum est quod ea quae sequuntur ex ingenio aut ex agilitate intellectus ipsa sibi ad placitum suum imaginata fuerit, sive ex industria sermonis aut ex habilitate eloquentiae composuerit, quod absit; sed firmiter absque omni haesitatione credendum est quod vere omnia de ipso fonte divinae sapientiae sibi gratuito dono sint infusa a Spiritu illo, qui ubi vult spirat, quando vult, quibus vult et quod vult, pro persona, pro loco et pro tempore congruente.

[4] Et quia invisibilia et spiritualia nullatenus ad intellectum humanum aliter quam per rerum corporalium et visibilium similitudines exprimi non possunt, oportet ea humanis et corporeis imaginationibus adumbrare. Quod magister Hugo testatur sic in sermone de interiori homine, cap. xvi: "Divinae Scripturae, ut inferiorum speculationi alludant, et humanae fragilitati condescendant, res invisibiles per rerum visibilium formas describunt et earum memoriam per quamdam concupiscibilium specierum pulchritudinem mentibus nostris imprimunt. Hinc est quod nunc terram lacte et melle manantem, nunc flores, nunc odores nominant, nunc per cantus hominum, per concentus avium, coelestium gaudiorum harmoniam designant. Legite Apocalypsim Johannis et [p. 11] invenietis Jerusalem ornatam per aurum et argentum et margaritas et alias quasdam gemmas multipliciter descriptam; et scimus quidem quod horum nihil ibi est, ubi tamen omnino nihil deesse potest; talium enim ibi nihil est per speciem, ubi tamen totum est per similitudinem." Hucusque Hugo.