PROOEMIUM

1. Ecclesia de Eucharistia vivit. Non modo cotidianam fidei experientiam haec patefacit veritas sed quadam in summa ipsius Ecclesiae nucleum mysterii complectitur. Cum laetitia multiplicibus formis illa experitur quomodo promissio continenter impleatur: «  Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem saeculi  » (Mt 28,20); verum sacra in Eucharistia propter panis vinique conversionem in Corpus ac Sanguinem Domini gaudet ipsa singulari quadam vehementia de hac praesentia. Ex quo enim tempore, die videlicet Pentecostes, suscepit Ecclesia, Novi Foederis Populus, peregrinationis suae iter ad caelestem patriam, pergit dies eius Divinum Sacramentum signare quos fidenti omnino spe replet.

Merito edixit Concilium Vaticanum II «  Sacrificium eucharis-ticum, totius vitae christianae fontem et culmen  ».¹ «  In Sanctissima enim Eucharistia totum bonum spirituale Ecclesiae continetur, ipse scilicet Christus, Pascha nostrum panisque vivus per carnem suam Spiritu Sancto vivificatam et vivificantem vitam praestans hominibus  ».² Hanc ob causam Ecclesiae oculi semper in Dominum intenduntur in Altaris Sacramento praesentem, ubi plenam immensi eius amoris demonstrationem detegit.

2. Volvente Magno Iubilaeo Anni MM licuit Nobis in Cenaculo Hierosolymitano Eucharistiam celebrare, ibi videlicet ubi secundum traditam doctrinam primum a Christo ipso est celebrata. Locus huius Sanctissimi Sacramenti institutionis est Cenaculum. Ibi enim suas in manus panem sumpsit Christus quem fregit discipulisque dedit dicens: «  Accipite, comedite: hoc est corpus meum, quod pro vobis datur  » (cfr Mt 26,26; Lc 22,19; 1 Cor 11,24). Deinde calicem in manus vini sustulit eisque dixit: «  Accipite et bibite omnes: hic calix novum aeternumque testamentum est in sanguine meo, qui pro vobis funditur et pro omnibus in remissionem peccatorum  » (cfr Mc 14,24; Lc 22,20; 1 Cor 11,25). Grati erga Dominum Iesum sumus Nobis qui permisit eodem loco ut repeteremus, mandato illius oboedientes: «  Hoc facite in meam commemorationem  » (Lc 22,21), voces eas ab Eo duobus annorum abhinc milibus pronuntiatas.

Qui Ultimae Cenae participes fuerunt Apostoli, intellexeruntne verborum significationem ex Christi labiis provenientium? Fortasse nullo modo. Eadem enim verba plenam lucem acceptura erant tantummodo sub finem Tridui Sacri, illius intervalli inter vesperum Feriae Quintae in Cena Domini et diei Dominici mane. Iis diebus adscribitur Mysterium Paschale; in iis etiam inscribitur Mysterium Eucharisticum.

3. Paschali nascitur Ecclesia de mysterio. Hac de causa Eucharistia, quae Mysterii Paschalis sacramentum per excellentiam est, in ipso corde ecclesialis vitae reponitur. Hoc ex primis Ecclesiae imaginibus percipitur quae nobis in Actibus Apostolorum praebentur: «  Erant autem perseverantes in doctrina Apostolorum et communicatione, in fractione panis et orationibus  » (2,42). In «  fractione panis  » Eucharistia commemoratur. Post duo annorum milia pristinam illam Ecclesiae imaginem explere pergimus. Et dum in eucharistica Celebratione id facimus, mentis oculi ad Triduum Paschale reducuntur: ad id nempe quod vespere Feriae Quintae in Cena Domini, Ultimae Cenae tempore, et postea est actum. Etenim praecipiebat sacramentali modo ipsa Eucharistiae institutio eventus qui paulo post intercessuri erant iam ab ipsa agonia in horto Gethsemani. Conspicimus iterum Iesum qui de Cenaculo exit cum discipulisque descendit ut torrentem Cedron transeat atque in Hortum Olivarum adveniat. Eodem in Horto etiam hodie vivunt arbores quaedam olivae sane antiquissimae. Fortasse testes ipsae eorum fuerunt quae in earum umbra ea vespera contigerunt, cum Christus precans mortalem subiit anxietatem: «  Et factus est sudor eius sicut guttae sanguinis decurrentis in terram  » (Lc 22,44). Quem paulo ante Ecclesiae commisit sanguinem veluti salutis potionem in eucharistico Sacramento, iam coeptus est effundi; effusio autem illius in Golgotha postea compleri debebat et nostrae redemptionis instrumentum fieri: «  Christus [...] advenit pontifex futurorum bonorum [...] neque per sanguinem hircorum et vitulorum, sed per proprium sanguinem introivit semel in Sancta, aeterna redemptione inventa  » (Heb 9,11-12).

4. Nostrae redemptionis hora. Quamquam penitus afflictus, Iesus suam «  horam  » non refugit: «  Et quid dicam? Pater, salvifica me ex hora hac? Sed propterea veni in horam hanc  » (Io 12,27). Cupit ut sibi discipuli comites adsistant, tamen solitudinem pati debet et derelictionem: «  Sic non potuistis una hora vigilare mecum? Vigilate et orate, ut non intretis in tentationem  » (Mt 26,40-41). Unus sub cruce Ioannes manebit iuxta Mariam aliasque pias feminas. Agonia in horto Gethsemani initium modo erat Crucis agoniae die Veneris. Hora sacra, hora mundi redemptionis. Quotiens apud Iesu tumulum Hierosolymitanum Eucharistia celebratur, modo quasi concreto ad eius reditur «  horam  », crucis horam et glorificationis. Eum in locum eamque ad horam spiritaliter omnis revertitur sacerdos Sanctam Missam celebrans, una cum christiana communitate quae illius est particeps.

Crucifixus est, mortuus et sepultus; descendit ad inferos; tertia die resurrexit a mortuis. Tamquam vocis imaginem his verbis fidei professionis referunt verba contemplationis et proclamationis: Ecce lignum crucis, in quo salus mundi pependit. Venite adoremus. Hanc ad omnes invitationem dirigit Ecclesia pomeridianis horis Feriae Sextae Hebdomadae Sanctae. Suum deinde repetit cantum Ecclesia Paschali vigilia ut proclamet: Surrexit Dominus de sepulcro qui pro nobis pependit in ligno. Alleluia.

5. Mysterium fidei! Cum haec enuntiat sacerdos aut cantat verba, acclamant praesentes: «  Mortem tuam annuntiamus, Domine, et tuam resurrectionem confitemur donec venias  ».

His similibusve verbis suum etiam proprium recludit mysterium Ecclesia, dum in ipsius Passionis mysterio indicat Christum: Ecclesia de Eucharistia. Si per Spiritus Sancti donum Pentecostes die Ecclesia prodit in lucem et iter suscipit per orbis vias, tempus certissime decretorium eius constitutionis est Eucharistiae institutio in Cenaculo. Fundamentum autem eius atque origo totum Triduum Paschale est, at hoc quasi colligitur et antecapitur et «  consummatur  » sempiternum in eucharistico dono. Ecclesiae enim tradidit Iesus Christus hoc in dono perpetuam mysterii Paschalis adimpletionem. Eo etiam arcanum quendam «  temporis concursum  » instituit inter illud Triduum et omnium saeculorum transitum.

Haec nos cogitatio ad affectus perducit magni gratique stuporis. Etenim in Paschali eventu atque Eucharistia, quae illum per saecula exsequitur, exsistit re vera immensa «  capacitas  », qua tota continetur historia uti destinata receptrix gratiarum redemptionis. Semper oportet hic stupor Ecclesiam pervadat in eucharistica Celebratione congregatam. Verum comitari debet praecipue Eucharistiae ministrum. Ipse enim, propter facultatem sibi in sacramento Ordinationis sacerdotalis concessam, peragit consecrationem. Ex potestate, quae a Christo in Cenaculo ei obtingit, ipse pronuntiat voces: «  Hoc est Corpus meum quod pro vobis tradetur... Hic est calix Sanguinis mei qui pro vobis effundetur...  ». Enuntiat haec verba sacerdos vel potius os suum suamque vocem praestat Illi qui in Cenaculo haec vocabula exprompsit, et qui voluit ut per aetates ab omnibus illis eadem iterarentur qui in Ecclesia ministeriale illius communicant sacerdotium.

6. Illum cupimus eucharisticum «  stuporem  » his Litteris Encyclicis rursus excitare, tamquam iubilarem hereditatem quam Epistula Apostolica Novo millennio ineunte Ecclesiae commendare voluimus et cum Mariali eius consummatione in documento Rosarium Virginis Mariae. Vultum Christi contemplari, quin immo eum cum Maria contueri, est propositum seu «  programma  » quod illucescente tertio Millennio Ecclesiae significavimus, cum eam simul hortaremur ut in altum historiae mare cum novae evangelizationis fervore procederet. Christum contemplari idem valet ac Eum agnoscere ubicumque sese ostendit, multiplici quidem in ipsius praesentia, sed potissimum in vivo corporis sanguinisque illius Sacramento. De Christo eucharistico vivit Ecclesia, ab Eo nutrita ab Eoque illustrata. Fidei mysterium Eucharistia est ac simul «  mysterium lucis  ».³ Quotiens eam celebrat Ecclesia, vivere rursus quodammodo possunt fideles experientiam duorum discipulorum de Emmaus: «  Et aperti sunt oculi eorum et cognoverunt eum  » (Lc 24,31).

7. Ex quo tempore ministerium Nostrum Petri Successoris incohavimus, semper Feriae Quintae Hebdomadae Sanctae, Eucharistiae nempe diei et Sacerdotii, peculiaris diligentiae documentum servavimus, Epistulam universis mundi sacerdotibus mittentes. Hoc anno, vicesimo quinto videlicet Pontificatus Nostri, plenius velimus totam Ecclesiam hac meditatione eucharistica involvere, etiam ut gratias Domino pro Eucharistiae et Sacerdotii dono referamus: «  Donum et mysterium  ».⁴ Si Rosarii Annum indicentes hunc Nostrum vicesimum quintum annum statuimus collocare sub Christi contemplationis signo in Mariae ipsius schola, transire nolumus hanc Feriam Quintam Hebdomadae Sanctae anno MMIII quin ante «  eucharisticum vultum  » Christi commoremur ac nova quadam vi Ecclesiae inculcemus principalem Eucharistiae partem. Ex ipsa enim vivit Ecclesia. Hoc se alit «  Pane vivo  ». Quis non necesse esse arbitretur omnes cohortari ut iterum eandem rem semper experiantur?

8. Cum Eucharistiam cogitamus, vitam Nostram respicientes uti sacerdotis et episcopi et Petri Successoris, ultro etiam recordamur de tot occasionibus totque locis ubi eam Nobis celebrare licuit. Templum paroeciale meminimus Niegoviae, primum ubi explevimus pastorale officium, ecclesiam collegiatam sancti Floriani Cracoviae, aedem cathedralem Wawel, sancti Petri basilicam tot aliasque basilicas et aedes Romae ac totum per orbem. Sanctam Missam celebrare potuimus in sacellis iuxta semitas montanas, in lacuum rivis, in litore maritimo; eam pariter in areis celebravimus apud stadia urbiumque plateas... Hic adeo varius Celebrationum eucharisticarum Nostrarum prospectus efficit ut earum universalem indolem vehementer percipiamus, immo, ut ita dicamus, «  cosmicam  ». Ita est, cosmicam! Quoniam quotiens etiam parvo in altari sacelli rustici celebratur, Eucharistia quodam certo sensu semper celebratur in ara orbis. Caelum enim coniungit et terram. Continet et penetrat omnia creata. Homo factus est Filius Dei ut totam creaturam redintegraret, extremo quidem laudis actu, in Eum, qui omnia ex nihilo creaverat. Itaque Ipse, summus atque aeternus Sacerdos, per suae Crucis sanguinem in sanctuarium aeternum pervenit Creatorique et Patri totam creaturam redemptam reddit. Hoc consequitur per Ecclesiae sacerdotale ministerium, in Sanctissimae Trinitatis gloriam. Hoc reapse est mysterium fidei quod in Eucharistia completur: orbis e Dei Creatoris manibus egressus ad Eum a Christo redemptus revertitur.

9. Eucharistia, salvifica nempe Iesu praesentia in fidelium communitate eiusque spiritalis alimonia, est pretiosissimus thesaurus quem Ecclesia sua in historiae peregrinatione possidere potest. Ita explicatur sollicita cura, quam Ecclesia semper Mysterio eucharistico reservavit, quae porro cura magna cum auctoritate elucet in operibus Conciliorum et Summorum Pontificum. Quis non stupeat de doctrinarum expositionibus in Decretis super Sanctissima Eucharistia et Sacrosancto Sacrificio Missae quae e Concilio Tridentino prodierunt? Paginae illae per subsequentia saecula tum theologiam tum catechesim direxerunt et etiam nunc caput quoddam dogmaticum sunt ad quod reliqua referuntur ut continenter renovetur et crescat Dei Populus in fide atque Eucharistiae amore. De temporibus vero nobis propinquioribus tres oportet Encyclicae Litterae commemorentur: Mirae Caritatis Leonis XIII (28 Maii 1902), ⁵ Mediator Dei Pii XII (20 Novembris 1947) ⁶ et Mysterium Fidei Pauli VI (3 Septembris 1965). ⁷

Licet proprium documentum non ediderit Concilium Vaticanum II de Mysterio eucharistico, varios tamen eius aspectus per longam documentorum suorum seriem collustrat ac praesertim in Constitutione dogmatica de Ecclesia Lumen gentium tum etiam in Constitutione de sacra Liturgia Sacrosanctum Concilium.

Nos etiam Ipsi primis annis apostolici Ministerii in Petriana Cathedra per Epistulam Apostolicam Dominicae Cenae (24 Februarii 1980) ⁸ potuimus quasdam Mysterii eucharistici rationes pertractare eiusque impulsionem in vitam illius qui eius est minister. Hodie illius sermonis repetimus cursum animo etiam magis permoto sensibus et gratiarum actionibus, veluti verbum Psalmistae referentes: «  Quid retribuam Domino pro omnibus quae retribuit mihi? Calicem salutaris accipiam et nomen Domini invocabo  » (Ps 116 [115],12-13).

10. Huic nuntiandi officio ipsius Magisterii respondit crescens interior communitatis christianae vita. Nihil dubitatur quin permagnas utilitates attulerit liturgica Concilii reformatio ad magis consciam, actuosam ac fructuosam fidelium participationem sancti Sacrificii altaris. Tot praeterea locis amplum cotidie spatium accipit Sanctissimi Sacramenti adoratio fitque inexhausta sanctitatis origo. Pia deinde fidelium actio in eucharistica processione sollemnitatis Corporis et Sanguinis Christi exstat Domini gratia quae quotannis participes omnes laetitia replet. Alia similiter fidei et amoris eucharistici solida signa memorari possunt.

Dolendum tamen est quod iuxta lucida haec umbrae non desunt. Etenim est ubi fere tota negligentia cultus adorationis eucharisticae deprehendatur. Accedunt in hoc vel illo ecclesiali ambitu abusus qui ad rectam obscurandam fidem doctrinamque catholicam super hoc mirabili Sacramento aliquid conferunt. Nonnumquam reperitur intellectus valde circumscriptus Mysterii eucharistici. Sua enim significatione et vi sacrificii destitutum, mysterium vivitur tamquam si sensum ac momentum alicuius fraterni convivii non excedat. Praeterea sacerdotii ministerialis necessitas, quae successioni apostolicae innititur, nonnumquam absconditur atque Eucharistiae sacramentalitas ad solam nuntiationis efficacitatem redigitur. Hinc etiam incepta oecumenica, quantumvis voluntate nobilia, passim consuetudinibus eucharisticis indulgent disciplinae illi contrariis qua suam exprimit Ecclesia fidem. Ob haec omnia quis non intimum patiatur dolorem? Donum enim Eucharistia nimis magnum est ut ambiguitates et imminutiones sufferat.

Litteras has Encyclicas Nostras conducere efficaciter posse confidimus ut doctrinarum umbrae dissipentur et usus reprobati submoveantur, unde omni in sui mysterii fulgore Eucharistia resplendere pergat.