LIBER QUARTUS

   Haec populo iuveni, qui dives, liber et haeres
2 possidet aeternam spem laudis, iure dicamus:
3 non ut doctores (solus docet omnia Christus),
4 sed famulos Christi iubet inviolata potestas
5 ingenti zelo flagrantes, pacis amore
6 armatos molem belli deducere terrae,
7 excelsas turres et moenia saeva malorum
8 surgentesque minas populi contra agmina sancti
9 detrahere et vacuas voces dissolvere vento.
10 quapropter merito nos aemulamenta locuti
11 ipsius ex verbis etiam monumenta salutis
12 nitimur exprimere, quae gratia larga profudit,
13 praedonisque plagam sanctis aperire copertam,
14 ex improviso ne quis rudis, inscius, audax
15 incidat et captus caelestia dona relinquat.
16 ergo deus cunctis mortalibus unus ubique est,
17 aeternum regnum, profundae lucis origo,
18 fons vitae, potus, sapientia creditus omni.
19 protulit ipse orbem, cuius sinus omnia cingit.
20 nulla illum regio, nullus locus ambitu claudit;
21 materies nulla est facta, ut sit sponte perennis,
22 quae fuerit semper, nullo factore creata:
23 caelorum, terrae, maris infernique locator
24 spiritus; aeris est divisor, conditor, auctor,
25 solus perpetuus deus est, immensa potestas.
26 hunc lex esse deum populo monstraverat unum,
27 cuius vox Mosi pollens in monte locuta est.
28 illius haec virtus, sapientia, gloria, verbum,
29 filius, immenso genitum de lumine lumen:
30 per vatum voces hunc unum clamitat esse.
31 ordine suscipiens Paulus sic tradit et ipse
32 unum hunc esse patrem, per quem sunt omnia facta,

33 atque unum Christum, per quem deus omnia fecit,
34 ad quem se curvare genu plane omne fatetur,
35 ex quo omnis patria in caelo terraque vocatur,
36 qui zelat populum summo pietatis amore
37 ut pater et sancte vult omnem vivere carnem,
38 apparere sibi mundam sine crimine plebem.
39 hoc zelo nostram custodit lege salutem,
40 legitimos monet esse, iubet, castigat et instat.
41 corripiens Galatas fratres et apostolus idem
42 talem se Paulus zelum ipse scripsit habere.
43 reddidit ergo deus gnatis peccata paterna
44 in cataclysmo enecans pariter cum prole parentes
45 genteque iam quarta genitos de stirpe nepotes,
46 cum fere nongentos hos tunc adiuverit annos?
47 iudicium durum, sententia saeva videtur,
48 parvulus et Sodomis adhuc insons, mollis, inermis,
49 ut careat vita: quid enim peccaverat infans?
50 quod crudele putes, hoc est pietatis honestum.
51 auctores sceleris, facinus ne cresceret ultra,
52 extinxit sobolemque patrum peccata sequentum.
53 sed non cum patribus poenas innoxius infans
54 perpetuas luit ignarus neque criminis auctor;
55 ne fieret sceleris consors aetatis adultae,
56 sponte futura mala mors immatura resolvit.
57 cur deus ergo iubet pecorum sibi sanguine fundi
58 legeque constringit, ne quis transcenderet errans
59 in populo, lapidum praesenti morte minatur
60 atque iterum haec reprobat, negat haec sibi munera grata,
61 corripiens plebem peccati examine pressam?
62 ipse iubet verax, iustus simul ipse repellit?
63 si quaeris causas, errans desiste moveri;
64 causa etenim fidei rationis imagine maior.
65 aspice per speculum fulgentis luminis umbram,
66 quid vituli sanguis, vitulae cinis, hircus uterque
67 (hic dimissus abit, cadit alter ut hostia templo):

68 sanguine nam vituli populum, simul omnia vasa
69 atque sacerdotes et scripta volumina legis
70 sparsit aquae mixto vates, sic iussus ab alto;
71 non propriam spem, nec speciem virtute vacantem,
72 exemplo vituli passurum in corpore Christum
73 qui iuga dura ferens humeris temonis aratri
74 fortiter abrupit sua pectora vomere ferri
75 infundens sulcis animae sui sanguinis undam.
76 nam templi vasa haec designant corpora nostra.
77 ipse dei templum verum non ante dicatum;
78 namque suo socios homines sibi sanguine fecit
79 atque sacerdotes voluit sui corporis esse,
80 ipse patris summi perfectus iure sacerdos.
81 auditum, visum, gressum mundavit inertem
82 aspersitque libro testes praesaga locutus
83 demonstrans legem suo vinctam sanguine sancto.
84 hanc et per vitulam manifestat victimae causam,
85 sanguine de cuius pro plebe piacula sumens
86 intra velamen primus Levita ferebat,
87 castrorum extra fores corpus iussuque cremavit,
88 cuius de cinere mundabat corpora lapsa.
89 hoc dominus noster, qui nos sua morte redemit,
90 extra castra (volens populi vim passus iniqui)
91 implevit legem factis praedicta probando.
92 qui vere mundat plebem contamine plenam
93 omnia concedens, quasi dives corporis auctor,
94 intra velamen caeli cum sanguine gressus,
95 effudit quem pro multorum mortibus unus.
96 ergo sacerdotem magnum decet hostia sancta,
97 quam digne perfectus habens offerre probetur.
98 corpus habet, haec est mortalibus hostia viva,
99 hanc dignam magnus pro cunctis obtulit unam.
100 hircorum species homines docet esse repulsos
101 ex duobus populis steriles, sine fructibus ambos,
102 quos in evangelio dominus quoque dixit et haedos
103 abs ovibus cerni stantes in parte sinistra.

104 esse quidem quosdam domini pro nomine passos,
105 sic actum sterilem fructum velasse supremo,
106 hos merito dignos arae docet esse propheta,
107 abiectos alios (Lazaro ut dives iniquus),
108 in sua duritie qui permansere repulsi.
109 nam velum in medio pendens ceraebat utrosque
110 inque duas partes aedem diviserat unam,
111 interiora quidem sanctorum sancta vocata.
112 istic ara sita effulgebat nobilis auro,
113 testamenta simul tabularum legis et arca
114 pellibus agnorum caeli contecta colore,
115 interius vestita auro, media omnia ligno.
116 hic tabulae legis, hic manna est urna repleta,
117 hic Aaron est virga, nucis quae germina profert,
118 ipsi dissimilis, styracis tamen arbore nata.
119 atque super Cherubim per formam quattuor unam
120 pandebant pinnas et sagmina iussu tegebant.
121 exterius velum, pars aedis aperta patebat,
122 in faciem lato gravis ara stabat aheno;
123 et candelabrum bis ternis undique ramis
124 connexis medio calamo totidemque lucernae.
125 aurea materies complebat lumine templum.
126 ergo prior templi facies communis, aperta,
127 declarat ritum populi sub lege morantis.
128 in cuius tenebris septemplex spiritus unus
129 lucebat sanctus semper plebemque tegebat.
130 hoc candelabrum verum vivaeque lucernae
131 per legem et vates praelucent corde subactis.
132 inque typum terrae facta ara traditur esse:
133 hic operae populi, quas non sine sanguine semper
134 obtulit, effuso vitam sine lege cruore
135 (in patulo passim comparuit omnibus olim).
136 istic et dominus pro cunctis hostia factus
137 totam designat terram specialiter aram.
138 foederis hinc etiam novi inenarrabilis auctor,

139 discipulus Ioannes, animas pro nomine passas
140 testatur tali sese vidisse sub ara
141 clamantes dei vindictam pro caede potentis;
142 istic interdum requies sub corpore terrae.
143 in parte ignota quidam locus exstat apertus,
144 luce sua fretus; Abrahae sinus iste vocatur,
145 altior a tenebris, longe semotus ab igne,
146 sub terra tamen <est>: haec ara vocatur ahena.
147 in quo velamen pullum memoravimus esse:
148 dividit hoc partes ambas unamque recludit
149 dissitam ab aeterna cultura et temporis usu.
150 non inimica sibi, quamvis distantis amoris,
151 tempore divisa et spatio, {et} ratione ligata:
152 una domus, quamvis velo partita videtur;
153 atque adeo passo domino, velamine rupto
154 caelestes patuere plagae celataque sancta
155 atque duplex quondam facta est domus una perennis.
156 interius templum populum de nomine Christi
157 caelesti cultu ipsa dei mandata sequentem.
158 personae hic propriae vere, non umbra ligatur;
159 perfectis rebus completur traditus ordo.
160 arca sub exemplo corpus venerabile Christi
161 ostendit sacro per lignum spiritu iunctum.
162 aeriae pelles caro non ex semine nata,
163 extensa in ligno; simul intus spiritus ardens
164 aurigera specie conflatus iungitur illi,
165 ut caro pace data cum spiritu mixta vigeret.
166 carnis et urna typum domini fert aurea plena:
167 foederis ipsa novi dominum declarat aperte
168 manna, quod est panis caelestis verus, in illum
169 traditus a patre, quem tribuit pro pignore sanctis;
170 perfecte dabit hunc illis qui vincula pacis
171 semper amatores operum tenuere bonorum.
172 et tabulae duplices conscriptae legis in arca
173 significant simul haec in Christo condita semper,
174 qui vetus atque novum mandatum pertulit ipse,

175 arca patris summi, per quem dedit omnia dives.
176 et virga styracis fructus nucis adtulit ipsa;
177 virginis haec species, genuit quae sanguine corpus,
178 coniuncta; in ligno sedavit mortis amarum
179 interius fructum dulcem de spiritu sancto.
180 sicut Iesaias virgam de semine Iesse
181 praedixit Mariam, de qua flos exit in orbem.
182 ara nitens auro caelum declarat in alto,
183 quo sanctae subiere preces sine crimine missae.
184 hanc aram dominus dixit, qua munera si quis
185 offert, ut primum pacem cum fratre retractet;
186 sic demum flagrare preces ad sidera possunt.
187 hoc Christus, victor solus primusque sacerdos,
188 obtulit incensum precibus, non arbore natum.
189 nam Cherubim cum sit bis binis vultibus unum,
190 est unum verbum per quattuor ordine ductum,
191 de patre quae Christus plenissima pertulit ipse
192 mandati sperata novi solatia vitae.
193 ast quater alae sex veteris praeconia verbi
194 testificantis ea, quae postea facta docemur.
195 his alis volitant caelestia verba per orbem;
196 his etiam Christi sanguis contectus habetur,
197 obscure vatum praesago dictus ab ore.
198 alarum numerus antiqua volumina signat,
199 esse satis certa viginti quattuor ista,
200 quae domini cecinere vias et tempora pacis.
201 haec cohaerere novo cum foedere cuncta videmus.
202 sic quoque Ioannes, sic pandit spiritus illi:
203 tot numero soliis senioribus insuper altis
204 atque coronatis cohibentibus omnia mira
205 ad solium domini vitreum et mare stare sub igne,
206 quattuor aligera atque oculis animalia plena
207 intus et exterius; quae sunt arcana patere
208 significat, verbo simul omnia clausa videri.
209 nam vitreum flammae mixtum mare dona lavacri
210 spiritu conflata credentibus esse tributa.
211 quae pietas domini! quis tantum dicere possit!

212 ante tribunale, ante pavimentumque paravit,
213 ut fora iudiciumque sibi anticipare volentes
214 effugerent, esset properanti copia lata.
215 sic igitur lex et miri cecinere prophetae,
216 omnia sic coniuncta vigent veterisque novique
217 foederis, illa sacra et verborum immania dicta.
218 sic et apostolicae voces testantur ubique
219 nec quidquam veteris non est novo denique iunctum.
220 sic errant et dictorum sic fata retorquent,
221 qui falsas flnxere vias dominumque deumque,
222 aeternum regem, qui tantum protulit orbem,
223 detrectant, alium quaerunt sub nomine ficto
224 mentibus orbati, quas amisere furentes,
225 externum legi Christum affirmare volentes
226 nec mundi dominum, carnis neque velle salutem
227 nec virtute patris factorem corporis ipsum;
228 quos obturatis fugiendum est auribus ultro,
229 ne sermone suo maculent innoxia corda.
230 nos igitur, quos tanta dei perfudit honestas
231 veraque doctoris caelestia verba magistri
232 instituere bonis recta et monumenta dedere,
233 semper honoremus dominum, sine fme canamus
234 gaudentes puraque fide certaque salute.
235 nati vero deo nutrimur pane perenni
236 aeternam toto sperantes pectore vitam.