[326-424]

"Nil nisi diuinum sapit hec sentencia, tanti
Prouida consilii, que sic racionis in igne
Decoquitur quod nulla manent uestigia fecis.
Non fluidum redolet animum, non mentis obese
Segniciem loquitur, subitis non motibus instat
A summis exputa labris, sed mentis ab alto
Prominet et nostris offert medicamina morbis.
Trans hominem mens ista sapit, condita sapore
Diuine mentis, de cuius fonte profundo
Riuulus emanat, animi discrecio uestri.
Non igitur iacet exanimis, non indiga recti,
Non racionis inops, non mens effrenis oberrat,
Non agitur casu, tanto suffulta patrono.
Que tantam mentem detractio mordeat, aut quis
Vrgeat inuidie stimulus? Quis nubila liuor
Misceat aut odium? Cur limes regius illam
Dirigat et recto producat calle uiantem?
Ne uestre faciat conceptio mentis abortum,
Ne res tanta ruat, ne lux moriatur in umbra,
Sed magis exposita prefulguret, exeat illud
In commune bonum, melius sub luce patebit.
Namque bonum quod sepe latet splendore minori
Degenerat lucetque magis si luce fruatur:
Sic flos in fructus, in flumen riuus inundans
Ibit et in messem pinguis procedet arista.
Quid melius sperare potest, quid maius et ultra
Quid poterit uelle mentis conceptus honeste?
Si bonus est, hucusque licet, deflgat in isto
Gressus proposito nec longius ire laboret.
Sed tamen hoc superest quod mentem concutit, obstat
Proposito, uexat animum, concepta retardat,
Quod tanti uires operis, tot pondera rerum
Tantum nescit opus, operas suspirat ad istas
Nostra manus, que sic hominem conducit ad esse.
Quod non perducit, facit hunc, non perficit ipsum;
Semper ad esse mouet, sed nunquam permouet illum;
Ejus ad esse ualet nec ad eius preualet ortum.
Dispar natura, dispar substancia, forma
Discors, esse duplex hominis concurrit ad esse;
Vna sapit terras, celum sapit altera, celis
Insidet hec, illa terris, mortique tributum
Cogitur ista dare, mortis lex excipit illam.
Hec manet, illa fluit; hec durat, deperit illa;
Essendi nomen gerit hec, gerit altera numen;
Corpus habet terras, celestia spiritus: ergo
Terram terra tenet, retinent celestia celum.
Incudem nostram corpus mortale fatetur,
Artifices nostros et nostram postulat artem.
Artifices alios anime natale requirit,
Artificis melioris opem celestis origo
Postulat et nostram fugit eius forma monetam,
Diuinique loquens operis miracula, nostrum
Spernit opus, ridens artis uulgaria nostre.
Qualiter ex nichilo, sine forma, semine, causa,
Materia, motu, sensu, ductore, ministro,
Ingenitum, simplex, animabile, mobile, purum
Prodeat exterius, nullo mediante patrono,
Sola Dei nouit Prudencia, cuius ab alto
Pectore procedit quicquid procedit in esse.
Hie elementa silent, languescunt semina rerum,
Sydus hebet, natura tacet uirtusque planete
Deficit et propria miratur iura tacere.
Ergo cum nostram genituram regula talem
Nesciat et tantam stupeat pictura figuram
Occasumque manus talem patiatur ad ortum,
Non uideo, non concipio, non iudico memet
Scire modos, causas, raciones, semina, formas,
Instrumenta quibus, nostra mediante Minerua,
Ortus celestis anime ducatur ad ortum.
Ergo consilii super hiis libramina ferre
Nescio, non ualeo, dubito, desisto, retardor;
Consilio, racione, fide mea causa iacebit
Orphana nec certo claudetur fine uoluntas,
Singula ni Racio trutina meliore repenset,
Quam penes obscurum, fluitans, mutabile, cassum,
Ignotum, mendax nichil est, cui singula lucent,
Cuncta patent dubiumque nichil, non alta uidentur
Astra nec obscurus aer pelagusque profundum.
Sol animi, mentis oculus lumenque uianti,
Proscripti patria, mortis solamen, origo
Iusticie, uirtutum regula, linea recti,
Subducat dubia certis, mendacia ueris,
In certo figat animum dubiumque recidat,
Erroris tergat tenebras uerique serenet
Luce diem mentis et falsi nubila pellat.
Menti concusse dubiorum fluctibus aura
Gracior applaudat, Racionis flamine leni
Concilians estus animi fluctusque retardans.
Segniciemque meam non tanti massa laboris
Accusare potest; non tanto uicta labore
Cedo nec ignaue mendico quietis asylum.
Aggrediar quicquid Racio dictauerit, immo
Iusserit atque nichil de contingentibus ipsa
Transgrediar, finem proprio pro posse secuta.
Sed quia principia nullo concludere fine,
Vel dare principiis fines aliunde petitos,
Vt primo medium, medio non consonet imum,
Censetur turpe, fluitans, mutabile, stultum.
Cedere principiis malo quam cedere fini".