[380-475]

Harum prima studet ut themo, preambulus axi
Et quasi uenturi quedam prefacio currus,
Prodeat, ut tanti sit pars primeua laboris.
Illa uigil, studiosa, libens, attenta, laborans,
Indulgens operi, mentem deducit in actum,
Non habitu uilis nec uultu sordida, gestu
Degener, incompta uerbis uel barbara factis,
Sed tamen in uultu proscribit signa laboris
Pallor; sed modicus, qui non proscribit ab ore
Purpureos ignes niueique coloris honorem,
Cum flos uirgineus non deffloretur in illa
Nec proprium frangat Veneris fractura pudorem.
Sunt tamen in multo lactis torrente natantes.
Mamme, subducti mentite damna pudoris.
Dum suspirat adhuc lactantis ad ubera matris,
Infantem cibat iste cibus liquidoque fouetur,
Quem solidum non pascit adhuc, dum pocula lactis
Lactea delibat etas potuque sub uno
Et cibus et potus in solo lacte resultat.
Asperat illa manum scutica qua punit abusus
Quos de more suo puerilis combibit etas.
Verberibus sic asperat ubera, uerbera mollit
Vberibus. Facto pater est et mater eodem,
Verbere compensat patrem, gerit ubere matrem;
Officio scalpri seruit manus altera, dentes
Liberat a scabie, dum buxum dentis in ipsum
Vertit ebur rursusque suo candore uenustat;
Vel si dens aliquis aliorum de grege solus
Deuiet, excessum sub iusta lance recidit.
Infantes docet ipsa loqui linguasque ligatas
Soluit et in propriam deducit uerba monetam.
Candida Niliaco uestis contexta papyro
Vestit eam; forme non detrahit illa nec illi
Forma nocet. Cultus forme connubia grata
Nectunt et sese proprio uenerantur honore.
Vestibus hec inscripta manent, descripta resultant,
Artis gramatice uirtus, natura, potestas,
Ordo, materies, pars, finis, nomen et actor,
Officium, species, genus, instrumenta, facultas.
Illic imperium datur arti, regula regnat,
Exilium patitur uicium ueniamque mereri
Nescit. Gramatice paciens sine line repulsam,
Deffendens sese propria racione, figura
Excubat ante fores artis ueniamque precatur.
Ars admittit eam, ueniam largita precanti,
Nec fouet in gremio sed tamen sustinet illam.
Hie docet ars, monstrat racio, doctrina fatetur
Littera cur simplex, cur indiuisa uocetur,
Cur sibi mendicet elementi littera nomen,
Vel tropice soleat elementum littera dici;
Que pingant elementa note, que nomina signent,
Quis claudat numerus, quis congruit ordo, potestas
Que sit, et has species certo sub canone claudit.
Cur tenui deiecta sono poscencia uocem
Cetera mutescant, uerum uocalis aperte
Clamitet et reliquis uocis spiramina donet.
Qua racione, quibus causis H littera non sit,
Cum sibi pretendat scripturam, nomen et usum,
Sed cyphri loca possideat solumque figure
Ius sibi deffendens, elementi preferat umbram;
Qualiter in metro secum rixata liquescat
Vocalis uocisque suum deperdat honorem;
Qualiter in metro natiuas littera uires
Perdit et ad tempus langet proscripta potestas;
Qualiter in metro uires et iura duarum
Vendicet una sibi, redimendo damna sororum;
Quomodo diversas species uox induit una,
Quam gravis accentus infra demittit, acutus
Erigit, in gyrum fert circumflexus eandem;
Quidue sibi proprium deffendit littera quidue
Sillaba, quid proprii iuris sibi dictio seruat,
Quid proprie proprium nomen sibi vendicat, aut quid
Appropriat uerbum sibi, quid pronomen adoptat,
Quid relique partes proprio sibi iure reseruant,
Quid nomen proprie designat, quid peregrine
Insinuat, quid uerba notant, pronomina signant;
Cum subiecta notent, cur sic pronomina forme
Dedignantur opem, cur demonstracio sola
Subueniat formeque uicem compenset in illis;
Qua racione regat pars partem quaue regatur,
Cur nomen substans aliis, uel cetera pingens,
Materie gerat officium formamque figuret
Verbi, cur redeat in se, cur transeat actus
Fedus amicicie, cur uerbis nomina seruant
Et uerbo iunctum soluat sua federa nomen,
Que nisi conueniant oracio muta iacebit
Nec plenos sensus uox decurtata loquetur;
Cur, partem capiens ab utroque, rependat utrinque
Dictio quod debetur ei, sic reddit utrumque
Quod neutrum, mediumque tenens mediatur utrinque;
Cur relique partes istas uenerentur et istis
Sese summittant nec eis seruire recusent.
Hec artis series seriatim picta propinat
Delicias oculis et menti fercula donat,
Nam pictor predoctus eam descripserat, immo
Plus pictore potens, picturaque clamitat illum.