Praefatio

Rem in presenti me scripturum propono que sui ipsius atrocitate satis habundeque sufficeret vel omnino fidem excludere vel suspectam reddere veritatem, nisi quod in Sicilia nichil miraculi est ea monstra scelerum perpetrari, que potius tragedorum sint deflenda boatibus quam historice veritatis ordine contexenda. Non enim alibi rotam fortuna torquet celerius aut maiori mortalium ludit discrimine. Itaque loci ipsius inhumanitas eorum que dicturus sum fidem faciet, eritque opere pretium tam atroces quam repentinas rerum alterationes memorie tradere posterorum, ut qui fortune funibus alligati suam ex rerum affluentia gloriam metiuntur, aliorum casu moniti, beatos se desinant predicare, ne totiens miseros rursus se clamitent quotiens aut a dignitatis gradu deciderint aut opimi acervi quomodolibet fuerint imminuti. Ad id quoque nichilominus operam sum daturus ut pauci, quorum inter tot ac tanta pessimorum flagitia memorabilis fides enituit, meritis nunquam possint laudibus defraudari perpetuisque in evum successibus virtutis gloria propagetur. Que sicut preclaris ab initio factis virens, ut ita dixerim, enitescit, sic in p<osteru>m taciturnitate consenescens elabitur. Ita fit ut gloria quam ingenti quisque labore, summa industria multisque periculis sibi ipse peperit, in brevi favillatim decidens evanescat. Interest ergo multorum si qua fortiter acta sunt, ea posterorum cognitioni transmictere. Hinc enim accidit non solum viros fortes meritum laboris fructum percipere, verum totius quoque posteritatis commodo provideri, presertim cum ad virtutem plerumque liberi patrum provocentur exemplo patrieque probitatis, velut quedam in filios transfusa scintilla, licet in quibusdam sopita sit et quasi premortua, facile tamen hereditarie virtutis memoria convalescat. Si qui vero suopte ingenio ac natura perpetuandi nominis amorem conceperint ipsa tamen patrum recordatio eorum foveat desiderium ac proposito robur adiiciat ad maturandum id quod speraverint, eos utique faciens promptiores. Hinc nimirum antiquitus Romani patrum domi conservabant ymagines ut antecessorum eis acta semper occurrerent puderetque degenerem sequi lasciviam ac turpi languere desidia et amplectende virtutis quasi quamdam necessitatem haberent pre oculis. Nec igitur inerti situ patiar eorum obliterari memoriam que non sine multorum periclitatione nuper in regno gesta Sicilie, partim ipse vidi, partim eorum [qui in>terfuerant veraci relatione cognovi. non tamen id ago ut omnia bellorum discrimina militumque congressus aut quid in singulis urbibus oppidisque gestum fuerit sigillatim expediam; satis fecisse videbor proposito, si qui laude digni fuerint, eos non taceam, si maiora rerum momenta breviter ac succinte transcurram, in hiis maxime que circa curiam gesta sunt occupandus.

Primum igitur satis constat quod cum Rogerius comes Sicilie, frater Roberti Guiscardi ducis Apulie, rebus excessisset humanis, Rogerius eius filius totam primum Siciliam ac partem Calabrie iure successionis optinuit; postmodum vero consanguinei sui Wilelmi ducis Apulie morte cognita, transiens in Apuliam postquam, universis civitatibus ac principibus qui ei resistendum putaverant expugnatis, ad suum cuncta redegit imperium, tandem ducatum suscepit Apulie minusque ratus ydoneum tantam ac tam late diffusam potentiam in dignitate nominis coartari, regem se maluit appellari quam ducem, exindeque Siciliam regnum esse constituit. Placet ante, nec a proposito quidem dissidet, de moribus eius pauca summatim perstringere, cum satis incivile sit tanti viri mentione habita, virtutem eius silentio preterire.

Inter alias ergo nature dotes, quibus ingentis spiritus virum ipsa ditaverat, promtissimus erat ingenio nec nunquam adeo sibi diffidens ut de qualibet re consultus vel modicam responsioni moram innecteret; quotiens tamen ad maiorum rerum examinationem ventum erat, contracta curia non pudebat eum singulorum prius opiniones audire ut ex eis potiorem eligeret. Si quid autem ei super eodem negotio subtilius aut examinatius occurrebat, suam ultimus proferebat sententiam, ratione statim subiuncta cur hoc ei potissimum videretur. Cumque vigilantissimus viri animus altiora semper appetens, nullum inertie segnive otio locum relinqueret, nichil tamen inconsulte aut ex precipiti agere instituerat, ingentisque animi motus discretio temperabat adhibita, ut in consultissimi regis operibus nulla prorsus levitas appareret, nec erat facile cognitu utrumne consultius loqueretur an ageret. Ingens illi studium erat et presentia caute disponere et ex presentibus futura sollicite premetiri; idque curabat ut non magis viribus quam prudentia et hostes contereret et regnum suum productis finibus ampliaret. Tripolim namque Barbarie, Affricam, Faxum, Capsiam aliasque plurimas barbarorum civitates multis sibi laboribus ac periculis subiugavit. Aliorum quoque regum ac gentium consuetudines diligentissime fecit inquiri, ut quod in eis pulcherrimum aut utile videbatur sibi transumeret. Quoscumque viros aut consiliis utiles aut bello claros compererat, cumulatis eos ad virtutem beneficiis invitabat. Transalpinos maxime, cum ab Normannis originem duceret sciretque Francorum gentem belli gloria ceteris omnibus anteferri, plurimum diligendos elegerat et propensius honorandos. Postremo sic iustitie rigorem ut novo regno pernecessarium studuit exercere, sic pacis ac belli vicissitudines alternare, ut nichil quod virtutem deceret omittens, neminem regum aut principum temporibus suis parem habuerit. Porro quod quidam pleraque eius opera tyrannidi dant eumque vocant inhumanum eo quod multis penas graviores et legibus incognitas irrogaverit, ego sic existimo virum utique prudentem et in omnibus circumspectum in novitate regni ex industria sic egisse, ut neque flagitiosi quilibet de scelerum sibi possent impunitate blandiri, neque benemeritos nimia severitas absterreret, quibus ita mitem se prebuit, ne tamen ex nimia mansuetudine locus superesset contemptui. Ac si forte in quosdam durius animadvertisse visus est, quadam ad id necessitate compulsum intelligo. Nec enim aliter rebellis populi ferocitas conteri aut proditorum poterat audacia coerceri. Is, ubi post multos labores ac pericula pacem regno quoad viveret peperit inconcussam, ingentes etiam thesauros ad regni tuitionem posteritati consulens preparavit ac Panormi reposuit. Exinde iam otio quietique deditus, faustaque se prole felicem existimans, filiis suis Rogerio duci Apulie Amphulsoque Capue principi, in quibus verissima paterne virtutis reddebatur effigies, regni sollicitudinem participandam crediderat. Qui postea, non sine dolore patris incredibili totiusque regni luctu maximo, fati debitum agnovere, superstite Willelmo Tarenti principe, quem vix pater eodem dignum principatu censuerat. Huic igitur, quando iam alius nullus supererat, regium diadema pater imposuit regnique fecit participem. Nec multo post ipse tum immensis attritus laboribus, tum ultra quam bona corporis exigeret valetudo rebus assuetus veneriis, immatura senectute consumptus, cessit in fata. Cui succedens Willelmus eius filius, quem adhuc vivens regem fecerat, palatium ac thesauros optinuit regnique curam suscepit. Eo tempore regnum Sicilie strenuis et preclaris viris habundans, cum terra marique plurimum posset, vicinis circumquaque gentibus terrorem incusserat summaque pace ac tranquillitate maxima fruebatur.

Verum, brevi temporis interiecto spatio, sic tranquillitas omnis elapsa repente disparuit, ut facile quidem ex hoc intelligas regnorum fortunam ac statum virtuti parere regnantium, tantumque regni cuiuslibet gloriam ampliari posse non dubites, quantum in principe virtutis esse cognoveris. Willelmus enim rex, cum patrie solum potestatis, non etiam virtutis heres existerit, in tantam est primum efferatus amentiam ut optimi patris acta contempneret, suaque industria curie statum in melius reformatum, pessum iri permitteret, unde et quos familiares pater habuerat, eos partim condempnavit exilio, partim carcerum deputavit angustiis. Maionem quoque barensem, humili ortum genere, qui cum primum in curia notarius extitisset, gradatim ad cancellariatus pervenerat dignitatem, magnum admiratum instituit. Monstrum utique quo nulla pestis immanior, nulla ad regni perniciem ac subversionem poterat efficacior inveniri. Nam ingenium illi promptum erat ad omnia; facundia non dispar ingenio; simulandi ac dissimulandi que vellet summa facilitas; preceps in libidinem animus, nobilium maxime matronarum ac virginum concubitus expetebat, et quas honestius viventes audierat, earum vehementius pudicitiam attemptabat; dominandi quoque semel accensus desiderio, multa volvebat in animo, multis mentem fatigabat consiliis et continuis scelerum stimulis agebatur, sed estuantis animi tempestatem vultus serenitate celabat.

Huic igitur maxima collata dignitate totiusque regni cura et administratione commissa, in brevi sic actum est ut rex plenam verbis eius fidem adhibens, nichil alii cuipiam credere, nichil prorsus ab alio vellet audire. Ceteros omnes excludens, cum rege singulis diebus solus habebat colloquium, solus regni tractabat negotia, regisque animum quocumque libuerat inclinabat, tum falsa pro veris ingerens, tum adulationibus illius temeritatem demulcens. Subit inde spes animum effectui mancipandi quod preconceperat, visaque temporis adesse oportunitas ut maturet consilium et, quem regnandi libido precipitem agit, moram omnem dampnosam existimat. Nulla interim animo pax datur, nulla tranquillitas; omnia circuit, omnia premetitur, omnia diligenter explorat, quo consilio, quibus artibus regnum optineat. Multaque diu precogitans, intelligit viros nobilissimos, quibus adhuc regnum florebat Sicilie, suum impedire propositum; pre ceteris autem ei metum incutiunt Robertus comes Lorotelli regis consobrinus, Symon comes Policastrensis, Ebrardus comes Squillacensis, quorum illi virtus haud dubia erat, sciebatque fidem eorum nulla fraude, nullis unquam premiis corrumpendam; nec, si superessent incolumes, sperabat rem posse procedere. Visum ergo primum aliquid ad eorum machinari pernitiem, in eoque sceleris sui primitias prelibare, placuit etiam, et ad id totis viribus nitebatur, ut Hugonem archiepiscopum, qui tunc Panormitane preerat ecclesie, socium ac participem eius haberet consilii, cuius fretus auxilio, ad id quod speraverat maturius perveniret. Sciebat enim illum prudentem, providum summeque virum esse industrie et ad quaslibet machinationes aptissimum; ceterum, elati quidem erat animi, glorie cupidus, libidinique deserviens. Huius primum admiratus pedetemptim pertemptat animum, dehinc confidentius mentem aperit, propositi partem exponit, regnandi tamen dissimulat voluntatem, nec difficile persuadet ut amoto rege inutili, ipsi tutele munus subeant, regnum pueris conservantes incolume dum pubertatis annos impleverint. In hoc ambo consentiunt ut regem deponant; cetera Maio reticet, ne facti socium atrocitate deterreat, sperans, si tutor possit fieri puerorum, nullius se de cetero ad optinendum regnum indigere consilio. Dictum est preterea quod hii, iuxta consuetudinem Siculorum, fraterne fedus societatis contraxerint seseque invicem iureiurando astrinxerint ut alter alterum modis omnibus promoveret, et tam in prosperis quam in adversis unius essent animi, unius voluntatis atque consilii; quisquis alterum lederet, amborum incurreret offensam. Hac inita societate, prefatus archiepiscopus, instinctu et consilio Maionis, in familiaritatem regis admictitur, ut quicquid admiratus regi suggereret, socii testimonio confirmaret.