XXIIII. De habitatione Butherie.

Rex itaque, iuxta quod pactum fuerat, dimissis hostibus receptaque ac destructa Buteria, deinceps eam habitari prohibuit, ac non multo post, aucto exercitu, in Apuliam transiturus, Tabernam obsidere disposuit. Prius tamen, ne quid in Calabrie partibus improvisi repperiret obstaculi, Rogerium Marturanensem, qui non parve tunc <auctori>tatis apud Calabros habebatur, in Siciliam evocatum, cum proditionis eum argueret, in carcerem retrudi iussit oculisque privari, neque convictum neque sollempniter iure confessum, prout ordo iudiciarius exposcebat. Cum ergo Tabernam exercitum transduxisset, iniquam positionem loci et conscensum arduum conspicatus, cum omnes fere de captione oppidi desperantes censerent in Apuliam ad maiora negocia properandum, interimque Tabernam omitti debere usque ad reditum, nec ibi multum tempus inefficaciter consumendum, constanter asseruit non prius inde se quam oppidum captum fuerit abscessurum; ipsaque die tam milites quam pedites armari precepit et ad oppidum oppugnandum, impetu facto, conscendere. oppidani vero, desuper missis molaribus, et dolia que peracutis arrnata claviculis ad murum suspenderant per precipitium dimictentes, obrepentium multitudinem proterentes facile proturbabant: Quorum plurimis interfectis, reliqui frustra multumque fatigati, plerique affecti vulneribus ad exercitum redierunt. Paucis autem interiectis diebus, iubente rege, denuo viros armari temptarique fortunam omnes ad bucinarum sonitum unanimiter irruentes, primo tumulum quemdam magnis occupavere conatibus, arduum quidem sed modica superius distentum planicie, qui ex uno latere muris oppidi contiguis adherebat; dehinc illatis scalis, primo muros impetu non sine rei periculo transcenderunt. Neque satis video quin tam facilis in oppidum irruptio fieri potuit, nisi quod oppidani loci fortitudini temere confidentes, muros negligentius observabant; nec enim ibi proditione vel oppidanorum discordia quicquam accidit, et militum eis virtus ac copia suppetebat ducesque bellicarum rerum expertissimi, quibus et ad audendum animus et ad providendum discretio non deesset. Hoc utique constat quod misere turpiterque captum oppidum, milites depredati, comitissam et matrem eius, ipsiusque rei principes Alferium et Thomam, eiusdem comitisse iunioris avunculos, ad regem cum aliis plerisque militibus perduxerunt. Quorum Alferius ibidem iussu regis est supplicio destinatus; Thomas vero Messane suspensus; reliqui milites, partim abscissione manuum, partim oculorum amissionc mulctati. porro comitissa cum matre sua Messanam, inde Panormum traducta est carceri mancipanda. Quod ubi nunciatum est comiti Lorotelli, Tabernam preter spem et opinionem omnium subito captam atque deletam, licet equitum peditumque numero longe regis anteiret exercitum, metuens Longobardorum fidem ancipitem, quam non sine magno periculo dampnoque sepe probaverat, maluit cedere, quam belli fortunam cum infidis militibus experiri, Tarentumque reversus, aliquot ibi milites ad urbis presidium dereliquit; inde quedam oppida, veluti cohortandi roborandique causa pervadens, cepit paulatim in Aprutiorum terram iter deflectere. Eisdem diebus gaytus Iohar eunuchus, magister camerarius palatii, cum in exercitu multas a rege preter meritum, ut aiebat, iniurias pertulisset ac verbera, cum sigillis regiis ad comitem Lorotelli transfugiens, in itinere captus est et ad regem perductus; quem rex impositum lintri, deduci iussit in pelagus ibique submergi. Inde Tarentum perveniens, cum urbem facile recepisset, quosdam milites Roberti comitis, quos ei cives reddiderant, extra civitatem suspendit; totamque dehinc Apuliam ac Terram Laboris pertransiens, universa recepit que prius hostes invaserant. Quantum enim inconsulte dudum ab eo desciverant, tanta nunc ad eum levitate pariter confluebant. Universas etiam civitates et oppida quecumque comitem Lorotelli receperant vel aliquatenus ei consentiendo visa fuerant recepisse, certam pecunie quantitatem, redemptionis nomine, datum iri constituit, volens ea pecunia quod de thesauris suis imminutum fuerat resarcire; simulque iustum existimans, ut qui domos et possessiones suas hostibus se dedendo debuerant de rigore iu ris amictere, levis altem eas pretio redimere cogerentur. Preterea Ionatas comes Consanus, Richardus comes Fundanus, Rogerius comes Acerranus Mariusque Burrellus et alii qui societatem eorum secuti fuerant, regis adventu perterriti, partim in Aprutium, partim in Campaniam transfugerunt. Rogerius quoque comesAvellini regis iram censuit declinandam, eo quod nuper iniussu curie, filiam Phenicie le Sancto Severino duxisset uxorem, cuius etiam filius Willelmus de Sancto Severino, cum Comite fugiens, furorem regium declinavit. Comitissa vero, cum obsessum castellum defendere niteretur, capta est et cum matre sua Phenicia Panormum transvecta. Dum hec in Italia gererentur, interim fortuna [Panormi n>ovo malignandi genere <sevi>ebat, regisque discessum e Sicilia multorum est periclitatio consecuta. Nam gaytus Martinus eunuchus, quem rex ad custodiam civitatis ac palacii Panormi reliquerat, cum in captione palacii fratrem suum a Christianis sciret occisum, nec eius facti certos repperisset auctores, in omnes Christianos atrociter occulteque deseviens, fratris mortem omnibus imputabat. Cum ergo plerique civium accusarentur quod palacium cum proditoribus ingressi, multam inde pecuniam abstraxissent, idque iuxta curie consuetudinem accusatores monomachia se probaturos assererent, eorum probationes tam prompte quam libenter admisit et victores quidem tamquam de rege benemeritos collaudans, penas victis atrocissimas irrogavit, nactusque tempus ad ulciscendum fratrem ydoneum,quod a paucorum temeritate fuerat inchoatum, ad multorum traxit perniciem. Hortabatur enim iuvenes et propositis premiis incitabat eos, maxime quibus nullum aut tenue patrimonium erat, quosque virtute corporis partam gloriam affectare cognoverat, ut eiusmodi civium accusationibus audacter insisterent, dicens ob id ipsum eos efficacissime regis posse gratiam promereri, et siquidem eos vinci contingeret, nichil mali passuros cum regis ipsius causam agere viderentur. tantaque iam urbem rabies et furor incesserat, ut quisquis adversus quempiam vetus odium exercebat, vel cum alio forte litigans in verborum proruperat contumeliam, statim ad gayti Martini pretorium convolabat, qui semper ad huiusmodi suscipiendas actiones paratissimus, omnibus sui copiam faciebat, his de rebus maxime cogniturus. Eorum autem quos vinci contigerat, alios videntibus Sarracenis et illudentibus suspendebat, alios diuturnis cesos verberibus, diversis afficiebat tormentis, et in hiis accusationibus admictendis summam diligentiam adhibebat; sed cum in campum pugnaturi descenderent, sua parum interesse censebat uter eorum victoria potiretur, dum fratris mor tem posset in altero vindicare. At, ubi iam continuis malis et penarum atrocitate perterritis civibus, rarus procedebat accusator qui monomachie vellet subire discrimen, placuit mulierum quoque, non solum honestarurn et que integre erant opinionis, verum impudicarum etiam et infamium delationes admictere; statuitque servos nichilominus et ancillas super huiusmodi licite postulare. Quorum sepe suggestionibus vice probationum admissis, multorum quidem et opinionem lesit, et fortunam exhausit, et corpora penis affecit.

Interea rex, totius Apulie rebus se datis tumultuque composito, Salernum accessit. cuius adventu precognito, maxima pars eorum qui dissensionis principes fuerant, quos Salernitani capiturinos appellant, fugerunt eo quod comitibus Marioque Burrello iuraverant. Cum autem Salernitanorum maiores regi vellent occurrere, rogaturi ut urbem ingrederetur simulque ut, coniurationis principes universos fugisse nunciantes, eos qui remanserant excusarent, ille nec urbem ingredi voluit et eos a conspectu suo submoveri precepit. Nam adversus Salernitanos plurimum indignationis conceperat et exemplo Bari totam decreverat destruere civitatem. sed Matheus notarius, familiaris curie, cum et ipse salernitanus esset, alios regis familiares, Richardum Siracusanum electum et Silvestrum comitem, multis precibus t exoravit, ut modis omnibus eniterentur ne tanta tamque nobilis civitas deperiret. Henricus enim Aristippus, antequam in Apuliam pervenisset, iubente rege, captus fuerat et Panormum reductus, qui etiam in carcere, p<os>t non multum temporis, miserie simul et vivendi modum sortitus est electus ergo Siracusanus et Silvester comes diu multumque regi supplicantes, multis ei rationibus persuadere conabantur urbem opinatissimam totique regno non parum decoris afferentem, ob paucorum scelera non oportere destrui, cum omnes ex urbe proditores aufugerint, ac si forte quospiam illorum remansisse contigerit, eorum incumbendum suppliciis, neque populum immeritum ob aliena crimina puniendum. Rex autem, cum difficile primum huiusmodi persuasiones admicteret, demum tamen multis assertionibus emollitus, ab urbis excidio se temperaturum spopondit, precipiens stratigoto et iudicibus, ut quotquot de numero coniuratorum in urbe remanserant ad se vinctos perducerent. At illi paucos ei viros, quasi dissensionis principes, tradiderunt, quos ipsa die iussit suspendi. Inter eos autem vir quidam eidem supplicio deputatus, iudicio totius fere civitatis innoxius, qui, ut communis civium erat assertio, non modo contra regem nemini prestiterat iusiurandum, sed nec unquam in urbe visus fuerat seditiose quicquam egisse. Verum Matheus notarius, iurgiorum iniurias ab illo propinquis suis illatas atrociter ulcisci desiderans, falso sug gesserat regi totius eum mali quod Salerni gestum fuerat caput et principium extitisse, cuius statim innocentia manifestis est indiciis declarata, et evidenter apparuit aliquid fuisse contra iusticiam perpetratum, quod iusti rerum omnium iudicis oculos offendisset. Cum enim adeo serenus esset aer ut nullum prorsus in eo nubis vestigium appareret, tantl repente tempestas exorta est, tonitrua, choruscationes et im brium in inundatio subsecuta, ut per totum exercitum mstar rapidissimi torrentis aqua decurreret, et tam ipsius regis, quam ceterorum omnium tentoria, paxillis avulsis ruptisque funibus, procella subvelteret; tantusque regem et universum exercitum terror invasit, ut rerum omnium iactura posthabita, cogerentur de salute propria desperare. Illud ctiam ad eius rei vindictarn plerique refermlt, quod postmodum Mathei notarii propinquis accidit, non sine totius dispendio civitatis. Nam cum idem Matheus adolescentem quemdam ncptis sue nuptias recusantem auctoritate metuque curie coegisset, et au contrahenda sponsalicia corrogati de maioril.us civitatis cum uxoribus plurimi convenissent, repente corruens domus, viros nobiles ac mulieres circiter .LX., cum ipsa puella que nuptui tradebatur, oppressit. Ea res Salernitanorum animos non aliter conturbavit quam si barbaris irruentibus capte iam urbis viderent excidium imminere. Mulieres huc illuc sparsis crinibus discurrentes, vicos et plateas ululatu complebant; civium autem quidam extrahendis de ruina corporibus operarn dabant; alii domestica lugebant incommoda vel amicorum mestitiam solabantur; nonnulli quoque miseram desolate civitatis fortunam mirabantur attoniti. Nam et, apothecis clausis, contractus nulli fiebant, et scole, velud indicto silentio, quiescebant, ipsosque iudices miserandum urbis ac triste iustitium ab examinandarum litium cognitione suspenderat. Tota civitas luctui vacans Mathei notarii detestabatur scelera, qui tanti causam prestitisset incommodi. sed et de rege nichilominus, ubi iam supra meturm dolor excreverat, inconsulte plurima loquebantur. Verum hec eatenus preoccupasse licuerit, ne maiores evagandi licentiam turbulenta narrationis series consequeretur. Itaque rex, ubi sedata vidit omnia neque iam hostes uspiam compa<rere, quorum alii transfretarant in Greciam, alii cum comite Lorotelli ad imperatorem Alemannorum confugerant, plerique rerum omnium inopes in Campania morabantur, reversus in Siciliam, pa>latio [se conclusit et otio] quietique [vacare post la>borem disposuit, confidens non facile deinceps in regno quisquam turbinis emersurum. Nec multo post, moriente Silvestro comite, Siracusanus electus et Matheus notarius soli consilio regis intererant et regni disponebant negotia, quibus socius datus est gaytus Petrus eunuchus, qui post mortem gayti toharii fuerat magister camerarius palacii constitutus.

Matheus ergo notarius, cum iam plurimum posset in curia, disposuerat admirati ritus et consuetudines imitari, omnibusque se prebens affabilem, eis maxime quos oderat arridebat ipsumque regem adulationibus iam ceperat demulcere, sciens ob id ipsum Maionem ei maxime placuisse. Largitatem vero Maionis, avaritia prepeditus, imitari non poterat, nec illi se, cum impeditioris esset lingue, facundia similem exhibere. Sed et abiectus generique concors animus in eam que Maionem foverat regnan<di spem non suffi>ciebat illum <attolier>e, licet totis nisibus affectare et perquirere videretur, ut solus regia preditus familiaritate, locum admirati plenius obtinerct, cum nomcn efficaciter, rege vivente, sperare non posset. Neque vero Siracusani electi, college sui, fidelius amicitiam excolebat aut alio venerabatur affectu, quam admiratus Panormitanum olim archiepiscopum diligebat. Electus autem non multum eiusmodi versutiis et simulationibus operam dare decreverat ipsique regi maiori quadam fiducia loquebatur, indignum honestate sua iutlicans catenus illi blandiri, ut vel occultaret veritatem, vel falsa pro veris impudenter ingereret.

Eo tempore, post subactos hostes et pacem integre restitutam, cum rex nichil ultra sibi crederct formidamdum, repentinus eum casus edocuit ita fortunam plerumque mortales eludere, ut ubi quis minus precaverit, citius dampnum aut periculum incurratur. pauci namque viri, qui divcrsis cx causis adhuc in carcere tenebantur, ne palatium quandoque nulluill ciramlidis prctenderet argumentunl, cum ianl de venia desperanltes, vivendi tedio vexarentur, fortune se commissum ire decreverant, ut vel, ea favente ceptis, evaderent, vel adversante, [morti potius vellent] occurrere, quam eiusmo<di mise>riis affigi, diutius [perpetuis hor>rendorulu carcerum pedorillus cruciandi. Itaque, custodibus carcerum multis promissionis pactionicbus precorruptis, nacti tempus congruum, quo post distractam curiam palatiun] inobservatum remanserat, cum pauci quidem essent numero, sed virtute prestantes, impetu facto, primum ad portam palatii descenderunt, eo consilio ducti, ut Ansaldo castellano, quem ibi sedere cognoverant, interfecto, facilius reliqua perpetrarent. At ille, cum eos subito respexisset iam ei sublatis ensibus imminentes, nichil ex timore perturbato consilio, extra portam que semiaperta erat, tam provide quam prompte desiliens, eamdem toto conamine post se retractam, venientibus illis, opposuit, inter extrinsecam intrinsecamque portam loco tutissimo constitutus. Illi vero spe frustrati, ad inferiorem ingressum palatii se transtulerunt, sive ut ad regem indcflexo gressu contenderent, sive ut ibidem in scolis regis filios invenirent, quos eorum preceptor Gualterius, Cephaludensis archidiaconus, in campanarium, primis rei motibus precognitis, asportarat. acciderat autem [gayto Martino post primum ianuam in introitu sedenti viros quosdam assistere, quorum unus, irruentibus illis, obs ium se dedit, et primos ictus excipiens, eorum impetum retardavit, spemque sustulit. interim enim] gaytus Martinus, foribus obseratis, intra palatium se recepit. Ita, cum nichil eorum que speraverant effecissent, subita virorum multitudille circumventi, que cum Odone magistro stabuli repente confluxerant, ad unum omnes interfecti sunt. Cadavera eorum, proiecta canibus, prohibuit curia sepeliri. Rex autem, ut eiusmodi casus discrimen in posterum amputaret, et quod ei bis acciderat non oporteret eventurum denuo formi dari, omnes incarceratos e palatio censuit removendos; quorum alios iussit ad castellum maris tran sferri, alios per di versa Sicilie castella distribui. Robertus autem Calataboianensis, magister castelli maris, ultime crudelitatis homo, cum esset eunuchorum amicissimus et eorum omnino devotus obsequiis, quoscumque Christianorum captos ad eum perduci contigerat, ingentibus cathenis oneratos, crebris torquebat verberibus, et eos in nova quedam detrudebat ergastula, que ut antecessorum videretur tyrannidem superasse, plena [fetoris ac formidinis] ipse constru<xerat. Cives] etiam multis afficiebat iniuriis, quotiensque adversus eorum aliquem privatum habebat odium, aut eius domum, vineam, hortum, vel omnino talium quidpiam affectabat, accusabat apud gaytum Petrum, iussumque capi, tam diu fame, siti penisque variis affligebat, donec rem suam, ut evaderet, gratis dare vel minoris quam valeret distrahere cogeretur. Volens autem plenius eunuchorum gratiam promereri, falso suggessit gayto Petro multos proditorum per Siciliam maximeque per Lombardorum oppida remansisse, qui et opibus affluerent et largissima predia possiderent, impetravitque ut eosdem liceret ei capere et quantam posset ab eis pecuniam extorquere. Ea preditus potestate, multos viros innoxios per diversa loca Sicilie condempnavit, quibus hoc solum obfuir, quod unde mitigari possct eunuchorum cupilitas inexpleta penes ipsos contigit reperiri; sed et Barthololmeus Parisinus aliique iusticiarii, stratigoti, camerarii, catapalli, gayti Petri patrociniis innitentes, innumeris plebem rapinis et iniuriis atterebant. Hoc in omnibus iudiciis precipuum atttndentes, ut ab utralibet partium vel ab utraque, si fieri posset, pecuniam extorquerent; per totam autem Apuliam et Terram Laboris in eos plurimum qui minus poterant redemptionis exactio seviebat, expediretque regno Sicilie hostilibus adhuc incursibus fatigari, ne domesticis populandum predonibus traderetur.