| Table of Contents | Words: Alphabetical - Frequency - Inverse - Length - Statistics | Help | IntraText Library |
| Andrzej Frycz Modrzewski Commentatoriorum de Republica emendanda IntraText - Concordances (Hapax - words occurring once) |
Caput
501 X | aliud restat, quam ut nos casibus et temeritati regendos demus 502 I | quidem perspicuum est, si casta educatio, uerecundia, probitas, 503 XXI | inutiles palatini, inutiles castellani, inutiles praefecti, seu 504 XVI | ubi de more palatini cum castellanis et reliquis magistratibus 505 XI | insolentiam uinolentorum castigamus, cum tamen ebrietas et ipsa 506 XVI | fustuario, illum uerbulo castiget, solius ueritatis rationem 507 II | Omnino autem leges ipsae catione aliqua nitantur necesse 508 II | ne illae contrariae sint cationi; talesque sola magistratus 509 XVIII| conditorem, Cicero testatur. Cato iunior tribunus plebis, 510 XVIII| tantum abest ut se inimicum Catoni praeberet, ut et in consulatu 511 XVI | contemplatione paternae cutis caueret, ne simile aliquando iudicium 512 XIIII| fideiussoribus, rebus uero nullo modo caueri possit, quod in adulteriis, 513 XIIII| etiam permirum, qui legibus cauerunt, ut ne quis nobilis possessiones 514 XXI | sed legem bene scriptam cauillari. Profecto enim inutilis 515 XVI | in causis existere solent cauillationes excogitatae astutia et malitia 516 XIIII| habens capiatur non eosdem cauisse, ut ratio habeatur possessionum, 517 XVI | uniuersorum appellari permitterent causamque partium, propositis et responsis 518 XVIII| 3. De censoribus. 4. De causidicis.~1. Ultra personam iudicis 519 XVIII| interest reipublicae iuratos causidicos habere, atque precia constitui, 520 III | CAPUT III.~1. Legum cautio sit, ut omnia ad honestatem 521 III | hic dicamus illam legum cautionem esse propriam et prouisionem, 522 X | hac lege homicidiaria adeo cautum, quod non cum ratione pugnet, 523 XV | suum; sin detrectet, causa cecidisse iudicetur. Mulctare uero 524 XIIII| tibi fiat, aut de uia illi cedas, aut de uita cum illo dimices 525 X | in praesens necessitate celare cogatur, tamen uerendum, 526 XVI | praeclarissimis iudiciis celeberrimi. Itaque et deos ludicasse 527 XVIII| longissimo iam interuallo celebratum esse, in quo potens quamuis 528 X | mentis plus satis elatum celeritate cumulant? Optandum esse, 529 VIII | re, quae affinia dominii censentur. Haec et alia huc pertinentia 530 XVIII| rebuspublicis, apud nos quoque censores uel nomophylaces constituerentur, 531 XVIII| 2. tum publicas. 3. De censoribus. 4. De causidicis.~1. Ultra 532 X | lege Polonica, qui quot centena marcarum numerare possint, 533 III | marcis numorum, nobilium uel centom marcis, uel morte mulctantur, 534 XVI | desertas esse; quae si iudicia centumiralia eaque perpetua exercerentur, 535 XVI | conflatum. Horum exemplo iudicum centuriae in plerisque rebuspublicis 536 XVI | temporarii. Sit in illos iam ex centuriis iudicum exactos, potestas 537 XII | quinquagenariis duobus centurionem, centurionibus decem millenarium 538 XII | quinquagenariis duobus centurionem, centurionibus decem millenarium praeponeret. 539 VII | rempublicam, partim certis ceremoniis, quorum uerba solemnia memorantur: 540 XXI | ita fit, ut alli acutius cernant aliis. Atque utinam et leges 541 VI | patris haereditatem olim cernere uelint. Vae terrae, ut ait 542 XVI | tuum ad normam regulamque certam direxisse. Aequiore etiam 543 XVI | qui Romam usque uel in certas prouincias cursitent, non 544 XVI | appareat, sed iudex tamen pro certo nouit rem aliter se habere, 545 XVI | interest artifices rerum omnium certos et probatos esse, qui artis 546 III | accusatur, caput illius ceruicibus abscinditur. Nam lex est, 547 XIII | sunto, ut sunt coctores ceruisiae, uectores et alii equos 548 X | dicuntur, qui tamen non ideo cessabimus in nostro munere. Itaque 549 XIII | tribules aut in officio cessantes ad magistratum deferunto.~ 550 XII | ex finibus expellerentur. Cessantibus inferioribus magistratibus 551 XVI | haec sua parte libenter se cessuram alteri, modo ne puer secaretur, 552 XIIII| qui et patriae salutem charissimam habetis, et uerae libertatis 553 XXI | possessiones, quae mihi iure Chelmensi acquiruntur, eaedem iure 554 XIIII| caperetur. Seque consoletur Christi Domini nostri exemplo, qui 555 XVI | magis Christiani populi a Christianis dominis numero mancipiorum 556 XXI | princeps ita est iustus, ut Christus fult aut alii iusti homines, 557 XI | conscribantur et luxus omnis cibi potus ac uestitus interdicatur, 558 III | uentriculo nulla concoctio ciborum futura est, rode aero et 559 XVIII| periculo liberare. Itaque M. Cice: Verrem accusauit; defendit 560 XVIII| obtinuisset. Sed Muraena M. Cicerone defendente absolutus, tantum 561 XIIII| tuum studeat. Semper armis cinctus, operis undique septus cum 562 III | iniectis, eam pro suo arbitrata circumagere? Haec quidem non intelliguntur 563 XV | communicauerit. Singulae quoque circunstantiae excutiuntur: locus, tempus, 564 III | possessionibus ad iudicem citandum et ad iuris Polonici formam, 565 XVI | desiderarentur, quisque citatorum loco et ordine suo adesset. 566 XVI | paroecia sit ad iudicem citatus seu coram, quod audio seruari 567 X | laesum iri? Quis uiolato uno ciue non uidet leges uiolatas 568 XIII | ex ordine conscribuntor ciuesque omnes in quatuor, plures 569 III | propriam et prouisionem, ut a ciuibus conuen.ienter uirtuti uiuatur 570 XVI | legibus seu pontificiis, seu ciuilibus, seu quibusuis aliis sedere 571 XIII | praestans, periurus esto, ciuitate priuator bonaque eius thesauro 572 X | ignoraretur, uitulae occisionem ciuitati, quae proxima esset loco, 573 VI | eis addantur; hominum lasciuorum, scurrarum, ebriosorum, 574 XXI | certe hoc est, quo publicas clades gemere debeamus, impendentes 575 XVI | sit, an quibusdam in rebus clam suffragiis decernere conueniat? 576 X | hominum inique occisorum, qui clamat semper in coelum ac gemitibus 577 XIII | excurrito, ignes adesse clamato. Ni faxit, capitale esto.~ 578 XVI | dispensabit. Neque praeconum clamores desiderarentur, quisque 579 VI | Petrus Roysius Maureus, uir clarissimus et ob singularem doctrinam 580 XVI | stella differt a stella claritate. Quam igitur libertatem 581 XIII | tantum plebeiorum, sed et clarorum uirorum in cauendis et opprimendis 582 XVI | An ludex in officio non claudicasset? Fluxae sunt cogitationes 583 XVI | uel cognitorum imperitia claudicet, uel tempore exclusa agi 584 XVIII| unicuique ius suum. Olim datis clepsydris praescribebatur partibus 585 XVIII| constitui, ultra quae nihil a cliente illis petere liceat. ~ 586 VIII | domini fundi, seu feudi, hoc clientes et uasalli, item de quasi 587 XVIII| extrahunt. Sic enim ex fortunis clientum suorum ditescere didicerunt. 588 XII | superiores negligentlam illorum coarguebant et emendabant. Huiusmodi 589 XIIII| ita esse moribus usitatis coargui potest. Non enim uirtuti, 590 XIII | alils liberi sunto, ut sunt coctores ceruisiae, uectores et alii 591 X | metuenda est subita aliqua uis coelestis, quae tanquam uehemens procella 592 III | regina illa, quae quasi de coelo delapsa, naturae impressa 593 X | occisorum, qui clamat semper in coelum ac gemitibus inenarrabilibus 594 III | crudelitate et reliquis uitiis coerceant, asserant autem in prudentiam, 595 XXI | in officio, petulantiam coerceat, disciplinam tueatur, iudicia 596 VI | contentio omnis legibus coercenda est. Videmus enim, quam 597 X | assequendorum cupiditates coercendae. Quod ita fiet, si et ambitiosi 598 X | uel carcere dierum plurium coercendi sunt, uel allcuius ignominiae 599 III | temerariis animi commotionibus coercendis, inque imperio rationis 600 III | quorum licentia non facile coerceretur, saeuiores poenae constituuntur, 601 III | contumelias omnes ab eo fesse cogeris, in qua illi focus est et 602 XVI | peruulgatum prouierbium cogi mferiorem a superiore, a 603 XXI | et imbelle facile impelli cogique potest ad omnia perferenda. 604 VI | habeat, de ea noctes diesque cogitans, ut ne contra suas populos 605 XXI | figendarum. Qua de re multa mihi cogitanti nihil magis commodum reipublicae 606 XVI | causa nulla est, Magis enim cogitata et meditata uidentur ea, 607 X | res est: prasentis mortis cogitatio, animos quantumuis feroces 608 X | praeter uoluntatem omnem et cogitationem eius, a quo patratum est. 609 XVI | claudicasset? Fluxae sunt cogitationes humanae, memoria uacillans 610 XV | qui et testis solus sit cogitationum nostrarum rerumque occultarum 611 X | aut id fecit consulto et cogitato, ut qui hoc scelus meditatum 612 VI | sed et de migrando in swa cogitent, nec quicquam pensi habeant, 613 XXI | et consuetudines patrias cognitas habeant, sed qui legum aliarum 614 XVI | causas esse supra captum cognitionis suae. Cum autem et ratio 615 XVI | cauillationibus, iudici quidem cognitis et perspectis. Quas si iudici 616 XVI | fuerit, si qua causa uel cognitorum imperitia claudicet, uel 617 XVI | peregrinorum et aduenarum cognoscant? Praeterea multitudine iudicum 618 XVI | priusquam causae suae a rege cognoscantur, opprimi uariis modis ab 619 XXI | principi suggerenda est, ut cognoscat se hominem esse, hoc est, 620 XXI | inopia, iniquitas et iniuria cognoscatur. Est lex apud nos de praetore, 621 XVI | tenebris non luoi causas cognoscebant, ut non dicentium, sed rerum 622 XVI | Unus mensis toti causae cognoscendae daretur, altero mense de 623 XXI | existimandum sit, simile lumen ueri cognoscendii et diiudkandi omnibus hominibus 624 X | melius ex legibus Romanis cognoscentur; quae etiam poenam eius 625 XII | praefecto citius ac mellus cognoscerentur et uitia paruo negotio obseruarentur 626 XVI | rege uolunt smgulas causas cognosci, non secus faciunt, quam 627 XVI | iustamque et legitimam esse cognoscis, reticenda non est, ut non 628 XIIII| innocentem ad tempus, dum crimen cognoscitur, comprehensum retinere, 629 XIII | fore.~Iidem suos tribules cognoscunto, aedes eorum minimum in 630 III | genus, quo aeger afficiatur, cognouisse, inberea dolminus sit, an 631 XVI | corruptum inique iudicasse cognouisset, pellem de corpore eius 632 XX | sed de capite periclitari coguntur, nec domi nec foris tuti 633 X | occidisset? Scilicet omnia apte cohaerent. Tempus aduenit, quo homicidium, 634 III | optabilius esset, quam fraenis cohiberi, ne uel sibi, uel aliis 635 XIIII| capitis causam, captus a cohorte militum dicebiat spemque 636 XVI | rusticarentur, hortos et agros colerent eaque tanquam in promptuariis 637 XVI | existiment, ita iudices, eos sibi collegas asciscant, quorum industriam, 638 XVI | continentes, ut solent esse collegiorum. Haberent aedes illae ipsae 639 VI | dote, quibus in fundis sit collocanda et de filiorum eius educatione 640 XVI | iudicum, de quibus agimus, collocarentur in aliquo loco salubri et 641 X | ut accidit in rixis et colloquiis mutuis, inter eos natis, 642 XXI | uel subito, uel eodem in colloquio conuicia recantarentur. 643 VI | et studiorum socii, et collusores, publico senatus consilio 644 XVI | est! Si igitur adimimus colonis ius uocandi dominos ad iudices, 645 XVI | Quam igitur libertatem colono tuo relinquis? Non est liber 646 VII | dominus tum in seruum, tum in colonum, tum in quemuis hominem 647 XVI | illarum. Nec enim caecus de coloribus, nec surdus de discrimine 648 XVI | c. Afferte. Caeterum ubi comecturae nullae sint nullaque ratio 649 VI | Mittebantur enim ex media Germania comites imperii, qui inter homines 650 XVI | qui non tantum per dies comitiales, sed toto anni tempore causis 651 XVIII| si sint minus illustria, commemorant ea, quae aliquis unquam 652 XVI | lege cauere, ne quis audeat commendare iudici causam alterutrius 653 XVI | suasque actiones Deo immortali commendarent, a quo est rectum iudicium 654 XXI | posteritati longum uicturas commendarunt. Certe aut ab hommiibus 655 II | necessariae, saltem probabilis, commendatio, leges tueatur atque ornet. 656 XVI | autem ei sit impune, qui uel commendatione uel muneribus iudicis animum 657 VI | nullo maiorum splendore commendentur, uirtute propria connitantur 658 X | priuet; qui tamen mortem non commeruerit, eo quod non est odio prosequutus 659 X | omniaque ob caedem a se commisam metuenti ita edixerit: ,, 660 XIIII| illis, quae in rem sunt, commiscendae, nec ciuiles cum criminosis. 661 XIIII| mutilationes, caedes, quas tu commisisti? Iam ut horum minime sis 662 XIIII| criminosis. Qui maleficium commisit, in eum competit actio personalis. 663 III | si quid in eum ab aliis commissum sit, id quidem seuerissime 664 III | scelus, eodem modo a diuersis commisum, iisdem poenis uindicet, 665 XXI | legislatoris occurrere, ne quid committat legibus ferendis, quod bono 666 X | cessare uoluit. Itaque nobis committendum non est, ut causas criminis 667 XII | insidias struere, tum caedes committere non dubitant. Isti mores 668 III | tanquam so contagione infecti committunt nefanda multa in homines 669 XXI | Sententia Ulpiani parum commoda est, nisi forte quis princeps 670 XXI | composuerint principibus commodas, populis subiectis incommodas, 671 IX | stipulatione, fideiussione, mutuo, commodato, deposito, pignore et id 672 XIIII| nocentem, de quo uix posset commode uindicta sumi, nisi caperetur. 673 III | rei efficiendae uix ratio commodior reperietur, quam si ad regulam 674 XII | magistratuum distributio illam commoditatem, ut nec princeps reipublicae 675 III | una et eadem ratione de commoditatibus deque molestiis ac iniuriis 676 XXI | est, quam priuati hominis commoditatitbus. Quod si interest reipublicae 677 III | darent? Quid item sessori commodius, quam lupatis in os tantae 678 X | doctus et experiens, ut commotioni praesenti indulgendum minime 679 III | caecis ac temerariis animi commotionibus coercendis, inque imperio 680 XVI | causis omnibus inter se communicarent. Multa incommoda accidunt 681 X | in societate hac ciuili communicationeque sermonum, consiliorum ac 682 XV | de eo testimonio consilia communicauerit. Singulae quoque circunstantiae 683 VI | est. Cum enim sanguinis communio, necessitudines, amicitiae, 684 XIIII| fautores et ministros sibi comparat, aduersum te ita se gerit, 685 X | dignum. Cum enim natura ita comparatum sit, ut nemo hominum in 686 XVI | pro causae ueritate sibi comperta sententiam ferre licere, 687 XII | uel arte iniusta uiuere compertus fuerit, hic iustis poenis 688 XVI | discordes et tumultuantes compescendi, et litium causas praecidendi 689 III | animi peruersis ac uitiis compescendis consistit, non in licentia 690 XIIII| maleficium commisit, in eum competit actio personalis. Si est 691 XXI | memoria sufficiat omnibus complectendis. Neque tamen ea diuturna 692 XVI | ut multi causas suas uel componant, tametsi iniquis conditionibus, 693 XVI | praecidendi ac nisi res aliter componi possint, tum uero pro tribunali 694 III | Pleraeque leges ita sunt compositae, ut utilitatibus potentum 695 XXI | cum ad aequitatem uidebunt compositas, et mali non facile eas 696 XV | inter partes simulate et ex composito agebatur, omne enim incommodum 697 XXI | legislatores memorantur, qui leges composuerint principibus commodas, populis 698 III | imbelles seruitute premant, hos comprehendant et irretiant, ab illis tanquam 699 XIIII| crimen admissum est, mox comprehendantur nullaque hac in parte nobilium 700 X | si uia sit longior, eum comprehendat et uita priuet; qui tamen 701 III | dictorum? Quorsum illa de non comprehendendis hominibus, quantumuis facinorosis, 702 XIIII| personalis. Si est fluxae fidei, comprehendendus est a magistratu ac in custodia 703 III | nimirum in lege homicidiaria comprehendi constat, quis sanus non 704 VI | pecuniarum repetundarum comprehendo. Et haec quidem de iis, 705 XVI | iudicio uersata, nec legibus comprehensa. Tum enim iudices ad regem 706 XIIII| iudicatum soluturos (sine comprehensione) confidendum sit, id non 707 X | alicuius aedibus denunciat, comprehensus et conuictus mox capite 708 III | moribus quam legibus populorum comprobantur. Res etiam ipsa testatur 709 V | ac populorum institutis comprobatae, quaedam etiam diuinae. 710 XV | agatur, dominum esse debere comprobauit. Aliis enim uiis ad rem 711 VI | multa esse quae honeste concedantur non tamen honeste petantur. 712 II | quantum res ipsae facultatis concedent, curandum est, ut non solum 713 VI | rescripsit hoc non peti, sed concedi solere, significans multa 714 XV | habeant atque si uerbis conceptis iurasses. Petitor uero in 715 X | quae asyli iure iis tantum concessae sunt, qui proximum imprudenter 716 VI | petentibus non sine indignatione concessit inquiens ad Samuelem, eorum 717 XXI | uel subita quadam animi concitatione, non studio obtrectandi 718 XXI | aliis et aliis cupiditatibus concitatis. Sed uulgus imperitum et 719 III | imitandum. Sic igitur hunc locum concludi poisse existimem, ut omnibus 720 X | capite 35. Quod caput Deus conclusit fere his uerbis: ,,Ne precium 721 III | frigente uentriculo nulla concoctio ciborum futura est, rode 722 XVI | uel causa iam cognita ad concordiam hortari nec ante sententiam, 723 III | Quasi uero, sua nobilitas concreta esset ex peccandi licentia, 724 XVI | exercendis expectent, quo uel ad condemnandum aliquem iniuste, uel ad 725 XVI | homines imperio suo subiectos condemnant. Non est haec libertas illa, 726 XX | actionem, nec iudices aliquem condemnare suorum commodorum causa 727 VI | cognitio, num quem iniuste condemnarunt ac pro modo delicti puniantur; 728 XX | Cogatur autem omnes, qui condemnati sunt, iudicatum facere seu 729 XVI | feret tuam sententiam, cum condemnationis sui intellexerit legitimam 730 XX | CAPUT XX~Poenae exigendae a condemnatis.~ ~Cogatur autem omnes, 731 XVIII| ludicis errore, minus iuste condemnetur. Curent autem tam accusatores 732 XXI | autem haec de emendandis et condendis legibus erunt perfecta, 733 X | illo, qui qua prudentia res condidit, eadem illas uult conseruatas. 734 XIIII| alios praecipitetis. O duram conditioinem et calamitatem nostrae Reipublicae, 735 III | personarum respectu pari conditione iudicandique decernendi 736 VII | quibus significatur potiorem conditionem esse militis quam ingenui. 737 XVIII| iusticlae congruentem. Decet conditioni hominum quamuis tenuium 738 XVI | componant, tametsi iniquis conditionibus, uel prorsus aduersariis 739 XVIII| Romanae monarchiae primum conditorem, Cicero testatur. Cato iunior 740 XXI | Oportuit homines talium iurrum conditores, tam diuersorum tamque discrepantium, 741 X | constitutorum, quid aliud de conditoribus huius legis cogitari potest, 742 XIIII| sinere; idque reipiublicae condonandum, in qua omnes priuatorum 743 XIIII| captus causam dicere cogitur, condonet id reipublicae idem in eum, 744 III | quae non eodem modo toti conducat reipublicae; quae eandem 745 XVI | opera faciant, ita eidem conducere, ut sint certi quidam, qui 746 XV | ignoti solent esse, precio conducti, multarum rerum non dicendarum 747 IX | permutatione, donatione, conductione, locatione, stipulatione, 748 XXI | qui ita imperet seruo suo: Confecto negotio, quod tibi imperaui, 749 III | quam uacare eorum imperio? Confer mihi cum hac libertate iactatores 750 XVI | ad suum emolumentum omnia conferat.~16. Omnis multitudo, ait 751 III | alicuius illustratur beneficiis conferendis uel in rempublicam, uel 752 XVII | aedificia resque necessarias conferretur, non male consuleretur reipublicae. 753 X | negligis, in te culpam conferto, si pro eo ac meritus es, 754 XV | dicatue? An uero sic iurans confestim expediuit causam omnem? 755 XVI | uariis modis ab aduersariis, confici taedio, gladio, uel alio 756 XVI | numerus uinceret minorem. Conficiendum autem diximus hunc numerum 757 XVI | iudici, Deo se probare posse confidat, neutri partium faueat nec 758 XIIII| soluturos (sine comprehensione) confidendum sit, id non ita esse moribus 759 XVI | abesset, rex sua authoritate confirmaret electumque ac confirmatum 760 XVI | confirmaret electumque ac confirmatum iureiurando ad modum supra 761 XVI | exaratione non tantum memoria confirmatur, sed ipsi scribentes admonentur 762 X | uulgi nobilium audaciam confirmauerit; quae seruitutem acerbissimam 763 XV | petente aduersario iureiurando confirmet se bona conscientia persequi 764 XIII | uici, aliquando totae urbes conflagrent. ~ ~ 765 XVI | septem Graeciae cuitatibus conflatum. Horum exemplo iudicum centuriae 766 X | eius, statuam locum in quem confugiat." Et hoc quidem homicidium 767 X | qui in asyli sui oppidum confugisset. Ne terram polluitote, quam 768 X | oppidorum ad id delectorum confugito et uitae suae consulito, 769 XXI | commentariorum, quae ius magis confundant quam explicent, ut non immerito 770 III | quod apud nos usurpatur, ut confuse utrique homines in una republica 771 VII | nobis latius disseretur. Confusio illa nobilium cum militibus 772 X | et indigna sunt longiore confutatione et ab omnibus liquido perspiciuntur. 773 XVI | et reliquis magistratibus congregantur, expediri possint. Verum 774 III | ille, propter quem hominum congregationes fiunt, ut ciues omnes tranquille 775 X | et naturae legibus maxime congruere Orationibus editis quatuor 776 XVI | Est enim ex suspicione et coniectura minime leui profectum. Imo 777 XIII | hanc edictorum formulam coniicere.~Ne quod detrimentum accipiant 778 X | carcerem annuum homicidae coniicerentur. Putasne tu Deum poenas 779 XVII | summae inspectio, ut inde coniiceretur, num sit necesse aliquam 780 III | agendi omnia, quae uelis, coniuncta sit, uix in ulla barbaria 781 III | imbecillium seruitute esse coniunctam? Atque et seruitus et libertas 782 X | Polonici cum carcere annuo coniuncti, certe Deus eam proposuisset. 783 XXI | Christo principi et capiti suo coniunctum. Cum igitur unae leges a 784 XXI | interueniat, matrimonio coniungi permittunt, istae non permittunt? 785 VI | commendentur, uirtute propria connitantur se illustres reddere de 786 XXI | quanturo effici potest, connitendum est, ut de rebus iisdem 787 XV | uerbis, seu gestibus, seu conniuentia, seu quauis alia ratione 788 XVI | pecunia annua danda et unde conquirenda sit, in tertio libro dicemus. 789 VI | elegerit, uidelicet de uestra consanguimtate; neque uobis licebit hominem 790 XV | uiri eliguntur graues, seu consanguinei, seu uicini illius, qui 791 XXI | Caeterum cum multi principum conscii sibi essent imbecillitatis 792 XVIII| accusabatur, criminis minime sibi conscius, nihil de beneuolentia in 793 XIIII| feriis.~Sunt etiam leges conscribendae de diebus legitimis, de 794 XVIII| breuitate et perspicuitate conscriberentur, ut facile disci et a quouis 795 XIII | ciuium aedes ex ordine conscribuntor ciuesque omnes in quatuor, 796 XXI | Graecis et Romanis leges conscripserunt, monumenta illorum testantur. 797 XVI | propositis et responsis una conscriptis, remitterent Sententia autem 798 X | neglecto in capitalem poenam consenserunt, eosdem poena eadem in homicidis 799 XXI | sinunt? Cur illae, sine consensu parentum matrimonium inire 800 XXI | praeditis, uel sine uerbis, modo consensus interueniat, matrimonio 801 III | ire, non aliter certe id consequentur, quam si pauperum uiolatores 802 X | uel mutatio in deterius consequi possit. Sed haec melius 803 III | uarietatem, quam summa licentia consequuta est, qua multi feruntur 804 X | queat, quot calamitates eam consequutae sunt? Quae haeresim tristissimam 805 VI | qui negotiatione aliquid consequuti sint, non uelint in eo facere 806 VI | iusticiaeque inter homines conseruandae operam nauare possint. Qui 807 XXI | reipublicae ordmem hunc conseruare et tueri tum propter iudicia, 808 X | condidit, eadem illas uult conseruatas. Age nunc, sit iste carcer 809 XXI | Princeps uero custos et conseruator est iuris. Unum enim aliquem 810 VI | alienigenam." In his uerbis considerare licet, Deum, qui aliorum 811 XIIII| rationem tenetis, mecum considerate, quorsum attinet generis 812 XVI | consultatione decernendum.~14. Considerationis est et illud, an iudici 813 XXI | diximus, cum animis suis considerent ac externis exemplis moueantur. 814 X | triginta dierum interuallo. Consideret mihi quisque uultum et gestum 815 X | priuato; quae si literis consignentur, instar famosi libelli habenda 816 XXI | dissimilitudine temeritas, consilii inopia, iniquitas et iniuria 817 X | communicationeque sermonum, consiliorum ac operum, tanquam membra 818 XVI | iudiciorum aequa descriptione consistat? Huius uero quodnam caput 819 X | dicendo ac imperandi potestate consistens. Omnis enim dignitas magistratus 820 XIIII| sumi, nisi caperetur. Seque consoletur Christi Domini nostri exemplo, 821 III | peccat, hoc et crimen eius conspectius est et plures imitatores 822 XV | perniciem cuiusdam alius conspirantes causam in foro agerent. 823 XVI | negotiorum infinitate uix sibi constans. Quae igitur inuenta, excogitata 824 XXI | imo uero si quid solidi et constantis efficiendum est, uia et 825 XIIII| legislatores, quid de his constituant. Genera actionum diligenter 826 XVI | atque tales iudicum decurias constituat, qui finem imponant controuersiis? 827 XXI | magis quam ex aequitate constituebantur, uetera abrogabantur, noua 828 VI | in officio deliquissent, constituendae. Et hic legem pecuniarum 829 III | satis est ad poenam acriorem constituendam, tamen illa quoque accedit 830 III | aliis suprema supplicia constituens potestatem adimat ab iniuria 831 XIIII| criminis inquirendi causa, constituenti, quod in nocentem, de quo 832 III | nudicium subitura esset, constituere se non posse, in utrum culpa 833 XVI | Huius uero quodnam caput constitues, quam ut ei ius potestasque 834 XXI | hommiibus eiusmodi aliquid constituetur ad perpetuitatem aut a nemine 835 XVI | imitemur rerumpublicarum optime constitutarum exempla? Cur non curemus 836 X | comprehendendum homicidam constitutorum, quid aliud de conditoribus 837 XIX | de carnifice.~Recte illud constitutum est, ut de quo a iudicibus 838 XVI | capitalium, qui etiam poenas constituunt alias in nequam homines, 839 XVI | ad modum supra expositum constringeret. Ac ne ob eius absentiam 840 III | plebs seruitute supra modum constringitur, equites nimis magna libertate 841 XXI | cautiones quique leges et consuetudines patrias cognitas habeant, 842 III | et saluti omnium ex aequo consulant. Cuius rei efficiendae uix 843 XVI | qui sibi rebusque suis consulat et ad suum emolumentum omnia 844 XVIII| Catoni praeberet, ut et in consulatu omnia ex eius sententia 845 XVIII| esse, accusauit L. Muraenam consulem designatum ambitus, quod 846 XVI | uidebitur, si ex aequo utrique consulens omnia explicaverit, quae 847 XVII | necessarias conferretur, non male consuleretur reipublicae. Facerent et 848 XXI | studioso, qui toti reipublicae consulit. Decet eum omnibus perturbationibus 849 X | confugito et uitae suae consulito, ne forte uindex sanguinis 850 XXI | imperatorum prudentissime consulta et decreta. Erant uiri illi 851 XVI | consideranda ac de eis diligenti consultatione decernendum.~14. Considerationis 852 XVI | uterentur pro assessoribus ac consultoribus. Nam etsi iura et leges 853 XXI | existimationi suae parum consultum putent, nisii conuicium 854 XXI | respectu eos reipublicae consulturos, meliusque in re omni aequitatem 855 III | consuetudine tanquam so contagione infecti committunt nefanda 856 X | eius, qui fudit. Ne ergo contaminatote terram, in qua habitatis, 857 XVI | commendationes pro aliquo factas contemnant; solius iusticiae et Dei 858 X | si ex leuitate processit, contemnendum, si ex insania, miseratione 859 XVI | ea lege atque omine, ut contemplatione paternae cutis caueret, 860 X | lege diuina et naturae contempta, quid aliud restat, quam 861 XVI | prudentissimos esse putarent. Qui contempto hoc iudicum genere a rege 862 X | omnis haec natio tenuium contemptu sui ac impunitate uideat 863 VI | clari sint, omni studio contendant, ne ab infimis luce uirtutis 864 XVI | quam sequantur, ut ualeat, contendere solent. Sed nos numerum 865 XVI | exercuit; nam cum utraque contenderet suum esse, neutra autem 866 XXI | crines et ungues repurgare contendis, caput uero ipsum, oculos 867 XIIII| multitudine te superare contendit. Si obuiam tibi fiat, aut 868 X | summos honores ascendere contendunt, ad quos si detur eis peruenire, 869 VI | lucrum. Omnino autem honorum contentio omnis legibus coercenda 870 XV | iurisiurandi gratiam illi fecit, contentus uidelicet rei uoluntate, 871 X | radicibus imis euertat atque conterat. Haec quidem quasi in desperatione 872 XIII | solent accendi, praesertim in contignationibus supernis asseruantor.~Igne 873 VI | constituuntur, intra quas se contineant regibus ellgendis. Non iocommodum 874 I | publicae et priuatae res eis contineantur ac sine eis nec homines 875 XXI | magistratus opus est, ut ciues contineat in officio, petulantiam 876 IX | pignore et id genus aliis contineatur.~ 877 XVI | intendi posset. Cuius rei metu continebantur in officio magistratum gerentes, 878 XXI | legum et omnis aequitatis continent, sint ignari, res ipsa saepius 879 XVI | coniunctae illae quidem et continentes, ut solent esse collegiorum. 880 XX | status reipublicae maxime continentur. Quorsum enim sententiae 881 III | momento in officio possint contineri. Equidem tales diuersitates 882 V | reipublicae status maxime continetur. Leges igitur aliae ex natura 883 XVIII| Sin causa potentem cadere contingat, tunc tam iudici quam aduersario 884 X | belli intestini in se semper continuerit. L. Neracius (ut narrat 885 VI | inimicitiae uel inter uiuos contractae, uel a maioribus quasi per 886 I | quibus gliscenti malitiae contraeatur, exundanti licentiae quasi 887 III | indigeat, utriusque incolae nec contrahant inter se, nec se noscant, 888 III | fraena maliciae, sed ad contrahenda referenda est. Itaque potentes, 889 XXI | sororibusue, matrimonium contrahere sinunt, istae non sinunt? 890 XXI | mulctantor, nisi Torte dictum contraria sententia sine mora damnarunt, 891 II | efficiendum est, ut ne illae contrariae sint cationi; talesque sola 892 III | boni sperandum de hac rerum contrariarum extrema quadam usurpatione? 893 II | enim legibus mores boni, contrarii uetantur. Sed legibus adduntur 894 XVIII| obseruare, sed corruptoribus contrauenire uimque et dignitatem earum 895 XVII | necesse aliquam pecuniam contribui. Verum constitutis iudicibus 896 XVI | planum fiat te et statum controuersiae recte intellexisse et animum 897 IIII | consulere; lites, discordias et controuersias, quoad eius fieri possit, 898 XVI | constituat, qui finem imponant controuersiis? Eligerentur autem ex omnibus 899 XVI | adesset. Qui negligeret, contumax pronunciaretur.~17. Hic 900 III | aero mortis meta damna et contumelias omnes ab eo fesse cogeris, 901 III | prouisionem, ut a ciuibus conuen.ienter uirtuti uiuatur utque 902 XVI | clam suffragiis decernere conueniat? Denique a quibus iudicibus 903 XVI | administrare, omnibus potestatem se conueniendi facere, omnium desideria 904 X | poenam capitalem homicidio conuenientissimam esse eandemque cum diuinis, 905 XVII | altera hebdomada sufficeret conuentui, ad quem oratores municipales 906 XIIII| ut truces in te oculos conuertat, uoces impuras et minaces 907 XXI | fuerit uel recantatum, uel a conuiciatore prorsus negatum. Quod mos 908 XXI | dictum, cuius accusetur, lege conuiciatoris teneatur. Quod autem exempli 909 XXI | inquinare famam tuam, qui conuicio hodie in te iacto canere 910 X | prohibeatur et de aliis conuiciorum generibus, de maledictis, 911 XIIII| cognitio mox fiat et uel conuictum uelox poena subducat, uel 912 X | denunciat, comprehensus et conuictus mox capite plectitur, uel 913 XIIII| iudicium se proiicit, et in conuiuia, et in templa. Si eodem 914 VI | sententia dicenda, in senatum cooptentur. Omnino mores eius, qui 915 X | solitudine uiuere possit, ne si copiis quidem rerum omnium afflueret, 916 VIII | et alia huc pertinentia copiosissiime a iurisperitis pertractantur.~ ~ 917 III | potentioribus, alio loco copiosius ostendimus. Nihil igitur 918 XXI | explicantes. Nam et homines cordati libentius illis parebunt, 919 XVI | partem, quam sciant regi cordi esse. Est autem peruulgatum 920 III | probatur, quae uel toti medetur corposi, uel si parti medeatur, 921 XXI | multa desiderata sunt illis correctionibus. Nonnulla ex quorundam libidine 922 XVI | muneribus iudicis animum corrumpere tentauerit, sit et hunc 923 XVI | in muneribus acciperent. Corrumpunt enim fere iudicia, qui muneribus 924 XVIII| litteras obseruare, sed corruptoribus contrauenire uimque et dignitatem 925 XVI | affecit. Quem cum largitione corruptum inique iudicasse cognouisset, 926 I | increscentis. Cui cum magistratus cortrauenire studet, cogitur leges ferre 927 XVI | Sarmaticis distaret, qualis uel Cracouia, uel Petricouia esse uidetur. 928 VI | Si statueritis uobis creare regem, more aliarum uobis 929 VI | finitimarum gentium eum creatote, quem Deus uobis elegerit, 930 XVI | quemadmodum dixit ille:~ Munera, crede mihi, placant hommesque 931 XV | uisum fuerit, etiam iurent credere se illum uere iurasse. Sanctissimus 932 XV | nec impietatem ulcisci credunt. Haec opinio topera praeconum 933 X | acquirendi, uel ostentandi opes crescente fortitudinem decrescere, 934 XVI | cuiusdam de causa prope criminosa sententiam sine scripto 935 XIIII| commiscendae, nec ciuiles cum criminosis. Qui maleficium commisit, 936 XXI | extremitates corporis et ueluti crines et ungues repurgare contendis, 937 X | erunt? Quae igitur, malum, crudelitas est, ut, quorum opera carere 938 III | temeritate, petulantia, crudelitate et reliquis uitiis coerceant, 939 X | quaestum. At dices rem hanc crudelitatis plenam fuisse hominibus 940 XV | tertium, in quem faba illa cudebatur, redundauit. Erant in eo 941 XVI | consilium ex septem Graeciae cuitatibus conflatum. Horum exemplo 942 XIIII| sed crimen. Ac ne licentia cuiuis permittatur iniuste uel 943 X | omni turpitudine, qua uita cuiusquam uioletur, leges scribantur.~ 944 X | crimen uocabantur, suo se culo cessare uoluit. Itaque nobis 945 III | constituere se non posse, in utrum culpa homicidii conferri debeat, 946 XV | remotissima, qui tamen putant se culpae insontes esse, cum eum, 947 X | satis elatum celeritate cumulant? Optandum esse, ait Cicero, 948 XXI | inter ciues suos dicere, cunctam ciuitatem poenae metu ac 949 III | maximis praemiis ornari cupiamus. Caeterum, si qui meritorum 950 X | inertium tolli necesse est: Cupiditas etiam honoris et magistratus 951 XVIII| iudicare. Sedet enim, non ut cupiditati alicuius obtemperet, sed 952 VI | ut ad id aliquando, quod cupit, perueniat. Pulcherrimum 953 XXI | scultetis, quod uelint. Curabit igitur legislator et legem 954 XII | aliqua ponenda et eos, qui curam nullam habeant merendi de 955 XVI | eius implerent hominibus curandis et ad sanitatem restituendis. 956 XVI | Aedes singulis propriae curarentur, coniunctae illae quidem 957 III | nobilis an plebeius, qui curatione eget, non laborat. Ad eundem 958 XIII | ab igne, quisque ciuium curato, ut fornaces, caminos, focos 959 VII | atque adeo tutoribus et curatoribus. Ad haec etiam de discrimine 960 XXI | in compendium ius redigii curauit; uetuit etiam, ne quis praeter 961 XVIII| minus iuste condemnetur. Curent autem tam accusatores quam 962 XVIII| tueatur, huic respublica curet eiusmodi patronum suo sumptu, 963 XVI | omnia. Proxime templum esset curia, in qua iudices ius dicerent 964 XVI | proponant iudices in albo curiae suae ordinem iudicandarum 965 XVI | uel in certas prouincias cursitent, non raro quidem leuissimis 966 XVI | sunt, nisi scriptis tanquam custodibus fuerint commissa, facile 967 XXI | sapientum." Princeps uero custos et conseruator est iuris. 968 XVI | contemplatione paternae cutis caueret, ne simile aliquando 969 III | tuae, tu aero mortis meta damna et contumelias omnes ab 970 X | abest, ut maiestatis crimine damnandos putaret, ut neque durum 971 XXI | inseruire consueuerunt. Multi damnant Ulpiani sententiam, qua 972 XXI | contraria sententia sine mora damnarunt, dignus enim est uenia, 973 XX | ex edicto in possessiones damnati uenire permittatur, nam 974 XVI | uitae et mortis seruorum, damnationis et absolutionis. Haec seruitus 975 X | commodis priuatur, quae ex damnatis prouenire possent uel in 976 XX | recuset? Quotus autem quisque damnatorum est, qui non recuset? Vix 977 X | peccati, uel peccantium, damnis, ignominis, uinculis, uerberibus, 978 XVII | Num quid difficultatum aut damnorum nobis sit ab illis illatum? 979 XVI | omnes libertatem. Si dominis damus potestatem iudicandi eos 980 XV | iurandum et testimonium dandum uiri graues moribus probati 981 XIII | electi iusiurandum in primis danto se in urbe ab igne et quouis 982 XIIII| gratiosus; uocas eum in ius; dantur ei dies a iudice, multis 983 XVI | cum ille omnibus operam dare non posset, mallent maximam 984 III | uel sibi, uel aliis malum darent? Quid item sessori commodius, 985 XVI | igitur singulis in uicinia darentur pagi singuli, ubi pro tempore 986 XII | patribus familias suum decanum daret, decanis quinque quinquagenarium 987 III | legibus nostris implicite datam esse potentioribus, alio 988 XVIII| unicuique ius suum. Olim datis clepsydris praescribebatur 989 XIII | harpagonibus et linteis operam dato. Ex aliarum tribuum aedibus 990 XXI | plano et dilucido sermone datum, calumnia et malicia ludificari 991 XV | personae et id genus alia. Datur et potestas aduersario dicendi 992 XXI | quo publicas clades gemere debeamus, impendentes uero assiduis 993 XXI | quid iudicando potissimum debeant sequi. His adde mandata 994 III | dulcius, nihil iucrundius esse debenet quam fraenis legum suas 995 VI | aliquis iudicis officio fungi deberet, praescribendum esset, ut 996 XX | aerario soluatur ei, cui debetur. Improbant quidam, quod 997 X | unde praesentis status uel debilitatio inclinatioue, uel mutatio 998 XX | uidebuntur. Poenam reipublicae debitam nemini remittere fas sit, 999 X | acerbioribus aut certe iustis et debitis poenis ab iniuriis deterreatur. 1000 XVI | cognoscendi, iudicandi et sine debito terminandi causas omnes