| Table of Contents | Words: Alphabetical - Frequency - Inverse - Length - Statistics | Help | IntraText Library |
| Andrzej Frycz Modrzewski Commentatoriorum de Republica emendanda IntraText - Concordances (Hapax - words occurring once) |
Caput
1001 XII | familias suum decanum daret, decanis quinque quinquagenarium 1002 XII | decem patribus familias suum decanum daret, decanis quinque quinquagenarium 1003 XVI | putandi sunt, qui quasi decemuiros ex omnibus regni ordinibus 1004 XI | Et in ebrietatem aliquid decernatur, cuius in regno fortitudinem 1005 III | conditione iudicandique decernendi et exequendi aequabilitate. 1006 XVI | in rebus clam suffragiis decernere conueniat? Denique a quibus 1007 XVIII| falso ac per calumniam, decipiendi uel iudicis, uel aduersarii 1008 XV | genuum flexu et omni gestu declarabat ac si ad iurandum paratus 1009 XVIII| exceptionis caput aperte declarare. Hoc enim praetermisso, 1010 XXI | ignari, res ipsa saepius iam declarauit. Igitur, si placet, liberemus 1011 XIIII| Deo propugnante innocens declaretur. Scitum est autem: non carcerem 1012 X | opes crescente fortitudinem decrescere, exercitationem militarem 1013 XVI | in sacra historia et in Decretalibus epistolis de praesumptionibus, 1014 XV | Cum autem reo iusiurandum decretum esset, petitor eiusdem iurisiurandi 1015 XVI | relinquis? Non est liber a decumis soluendis, non a uectigalibus 1016 XX | duplicata, triplicata, seu etiam decuplicata magis ad iusticiam extrahendam 1017 XIIII| tum parti laesae satis dederit, uel a iudice de maleficio 1018 XVI | quidem fide, quam iureiurando dedissent, cum in hoc collegium iudicum 1019 XXI | interpretes, simulque ansas dedit uarias litigiorum. Est in 1020 III | natum. Is ad uulnerarium deductus est, uerum quia uulnera 1021 XVIII| Sed Muraena M. Cicerone defendente absolutus, tantum abest 1022 XVIII| Cice: Verrem accusauit; defendit Sestium, Muraenam et alios 1023 XVIII| autem tam accusatores quam defensores, ut se strenuos gerant muneribus 1024 XVIII| ferendum est in accusatoribus defensoribusque, ut magna hominum frequentia 1025 XVI | ad conuentus uniuersorum deferri solent, ut nec tempus, nec 1026 XIII | cessantes ad magistratum deferunto.~Tribus, in qua incendium 1027 VI | regius honor stirpe regia deficiente deferretur. Sic enim et 1028 X | extant. Nos uero primum definiamus maiestatem, ut quis eius 1029 XVI | nec in hanc nec in illam deflectant partem, sed ad leges et 1030 VI | ad dexteram aut sinistram deflectat. Igitur de ratione eligendi 1031 III | calumniam summamque malitiam deformando. Quid de illis dicam, qui 1032 II | solis illustrantur omnia deformiaque a formosis discernuniur, 1033 VI | praescribendum esset, ut officio defunctus ad sua redire posset. Illud 1034 III | illa, quae quasi de coelo delapsa, naturae impressa est, et 1035 XVI | prouinciis ad se appellatione delatas iudicarent; quos non tantum 1036 XVI | nostris prouinciis ad se delatis cognoscendis iudicandisque 1037 XIIII| constituenda esset tam in delatores, quam in accusatores. Iniquum 1038 XVIII| uel perorationibus illis delectantur, ad rem nihil spectantibus 1039 XVI | uel tempora, uel negotia delecti? Tum etiam an iidem, an 1040 X | aliquod oppidorum ad id delectorum confugito et uitae suae 1041 III | medicus habet personarum delectum: satis illi est morbi genus, 1042 XVI | altero mense de sententia deliberaretur, tertio ferretur eadem, 1043 X | Primum homicidium uocemus deliberatum et cogitatum, alterum repentinum, 1044 VI | condemnarunt ac pro modo delicti puniantur; ablata etiam 1045 XIIII| iactari attinet in eiusmodi delictis possessiones tuas quamuis 1046 X | istos minime pares esse delicto homicidae? An igitur non 1047 VI | Omnino mores eius, qui deligendus sit, inspici oportet, an 1048 X | Proinde certa oppida perfugii deliguntor et separantor." De eo porro, 1049 III | est, iisdem etiam poenis delinquentes puniendi. Nihil enim minus 1050 X | in rationibus uitae tuae delinquis, nihilo tamen secius audis, 1051 VI | seuerissimae, si quid in officio deliquissent, constituendae. Et hic legem 1052 XVIII| personarum, nec meritorum aut demeritorum alicuius respectu, iudicare. 1053 XV | quantos uitiorum gurgites se demersk? Difficile est omnia explicare. 1054 X | Orationibus editis quatuor demonstrauimus ac etiam in illis ostendimus 1055 XVI | deinceps suo iudicio in locum demortuorum alios sufficerent et eligerent, 1056 X | tot uiros nobiles, quot dena, tot plebeios interficere 1057 III | capistrís in sese ruentes dentibusque et calcibus inferentes et 1058 X | fieri, qui uero caedem prius denunciasset, eum infamiam uitare. Quid 1059 X | Qui ignem alicuius aedibus denunciat, comprehensus et conuictus 1060 X | uitare. Quid igitur? An denunciatio illa crimen extenuat? An 1061 X | illud, eum, qui nulla caedis denunciatione praemissa hominem sine causa 1062 XVI | iudiciis celeberrimi. Itaque et deos ludicasse et dii primum 1063 XVI | mihi, placant hommesque deosque.~Imo et salaria eis iusta 1064 XX | scio, an qui eas unquam dependerint. Iniuriam uero passi, non 1065 VI | ut eiusmodi iudices post depositam adininistrationem qumquaginta 1066 IX | fideiussione, mutuo, commodato, deposito, pignore et id genus aliis 1067 II | e quibus leges manare ac deriuari debent. Omnino autem leges 1068 XVIII| reipublicae studioso ad accusandum descendisse. Itaque uir bonus eiusque, 1069 VI | multitudo inficiatur.~7. Describantur etiam legibus officia singulorum 1070 X | consilio patratum fusius describitur Deut. 19. his uerbis: “Qui 1071 X | libris Numerorum luculenter descripta sunt capite 35. Quod caput 1072 V | legislatore, legom exactam descriptionem; non est hoc facultatis 1073 XVI | desperatione profectus, deserantur. Omnino singulis in municipiis 1074 XVI | gerentes, uiam uirtutis deserere non audebant nec in tyrannidem 1075 X | excogitandas gubernatos? Deserta enim ratione, lege diuina 1076 XVI | et sumptuum magnitudine desertas esse; quae si iudicia centumiralia 1077 XXI | aliquid soriberet. Alii alia desiderant; ideo et Saxones, et Frisii, 1078 XVI | iudicandi et multa alia desiderantur. Deinde quia domestici sunt, 1079 XVI | Neque praeconum clamores desiderarentur, quisque citatorum loco 1080 XXI | ignoro multa in iure Romano desiderari a multis. Iustinianus imperator 1081 XXI | anniuersariis, sed semper multa desiderata sunt illis correctionibus. 1082 XXI | temporis illius scripta desiderentur. Quod si a talibus legumlatoribus 1083 III | est, quae duas respublicas desideret, huic duplici hominum generi? 1084 XVI | conueniendi facere, omnium desideria audire. Magno digni sunt 1085 XIIII| ut si quid forte simile designasses, eadem libertate gaudere 1086 XVIII| accusauit L. Muraenam consulem designatum ambitus, quod per largitionem 1087 III | onustus, se uitam prorsus desperare, uerum in conscientia sua, 1088 XVI | Si concordia inter partes desperatur, tum uero iudex pro tribunali 1089 XV | non omnis ad eundem finem destinata est. Qui calumniam iurat, 1090 X | insidias, sed Deus illum destinauit in manus eius, statuam locum 1091 VI | magistratum. (,,Qui his uirtutibus destituitur, non est spes, ut bene imperare 1092 XVIII| eis ita consulere, ne aut desuetudine abrogentur, aut temeritate 1093 X | impotentiae ac insaniae. Neque desunt, qui tantam uesaniam ornent 1094 XV | eum, qui uel exigat uel det iusiurandum eiusmodi seu 1095 XVI | prudentis est, opinor, iudicis detegere omnia, quae iusticiam uel 1096 X | impunitas nimia multos reddit deteriores et ad inlurias audaciores. 1097 X | inclinatioue, uel mutatio in deterius consequi possit. Sed haec 1098 X | debitis poenis ab iniuriis deterreatur. Solon Salaminius rogatus, 1099 II | bene morati et a peccando deterrentur et in officio permanent 1100 X | nostris, ab iniuriis nos deterrere poterit.~2. Conuicia, quibus 1101 XIX | seu sacrorum interdictione deterritos carnificum munus fugere, 1102 XVI | qua quidem re nihil est detestabilius in iudice. Sint poenae in 1103 XVI | iudicio uniuersi conuentus detigerentur. Alii ab eiusmodi iudicibus 1104 XVI | pellem de corpore eius detrahi eamque in tribunali extendi 1105 III | si quod fortuna hominibus detraxit, id leges sarciant uiolatique 1106 XV | conscientia persequi ius suum; sin detrectet, causa cecidisse iudicetur. 1107 XIII | formulam coniicere.~Ne quod detrimentum accipiant aedificia ab igne, 1108 XIX | facinorosos uel suspendet, uel detruncabit, uel aliis suppliciis afficiet? 1109 VI | quos nulla necessitudine deuinctos teneant. Quod cum aliae 1110 VI | insolescat neue de disciplina ad dexteram aut sinistram deflectat. 1111 XVIII| sonas manuque tota.~Iam dic, Posthume, de tribus capellis.~ 1112 III | deformando. Quid de illis dicam, qui libidinose homicidia 1113 X | optimatesque assuescere, ut nihil dicant sentiantque, quam quod principi 1114 XV | uocati multas aduersario dicas impingant, tantum ut multitudme 1115 XIIII| an potius, ut ex uinculis dicat causam? Tu uero ordini equestri 1116 XV | et rectum esse, quod agat dicatue? An uero sic iurans confestim 1117 XXI | iracundiae uel fiat, uel dicatur, non prius ratum esse, quam 1118 XVI | partium integram seruare uelle dicebat. Quod et in Areopagitis 1119 XIIII| captus a cohorte militum dicebiat spemque reponat in sua innocentia, 1120 VI | possint. Qui ualent sententia dicenda, in senatum cooptentur. 1121 XV | conducti, multarum rerum non dicendarum suspecti ac tantum non infames. 1122 XV | Datur et potestas aduersario dicendi tum de personis testium, 1123 XVIII| cauere, ne cui de re sua dicenti extra rem egredi neu praesidiis 1124 VI | tantum de magistratibus ius dicentibus, sed omnibus praefectis, 1125 XVI | causas cognoscebant, ut non dicentium, sed rerum quae dicerentur, 1126 III | quae aliis locis a nobis dicentur, an legom nomine digna sint, 1127 XXI | rebus ad ea pertinentibus diceremus. Libro etiam primo diximus 1128 XVI | curia, in qua iudices ius dicerent ac iudicia exercerent. Quoniam 1129 XVI | dicentium, sed rerum quae dicerentur, rationem habere putarentur.~ 1130 XVI | modo ne puer secaretur, diceret, agnouit Salomon uere maternam 1131 X | mercibus facerent quaestum. At dices rem hanc crudelitatis plenam 1132 VI | iudex inter eos ius recte dicet, inter quos amicitias uel 1133 II | qui abiiciunt, ii homines dici non merentur, id enim abiiciunt, 1134 X | perspiciuntur. Vere illud dicitur ueritatem simplicem esse 1135 XVI | sententiam sine scripto dictam inter litigantes certamen 1136 XXI | Tametsi uix putem sensum dicti illius germanum ex pauris 1137 X | gubernet. Ergo qui iuris dictionem interturbat aut iudicia 1138 XVI | interdum esse, qui non obscure dictitent multas causas esse supra 1139 XXI | prouinciis, quae unius principis dicto audientes sint. Nam hoc 1140 III | causa, dierum ad iudicem iam dictorum? Quorsum illa de non comprehendendis 1141 XVIII| aduersarii causa expositum dictumue fuerit, id nec diu latere 1142 XVIII| adipisceretur magistratum diem dicturum esse, accusauit L. Muraenam 1143 XV | rogatur, an rem, de qua dicturus est, uiderit, an uero audiuerit 1144 VI | quisque municipii. Qui iuris dicundi facultate praediti sunt, 1145 X | in desperatione a nobis dicuntur, qui tamen non ideo cessabimus 1146 XVIII| clientum suorum ditescere didicerunt. Itaque interest reipublicae 1147 VI | oculos habeat, de ea noctes diesque cogitans, ut ne contra suas 1148 VI | plura a nobis primo libro dieta sunt.~4. Necessarium est 1149 XVI | quemadmodum Paulus inquit, stella differt a stella claritate. Quam 1150 XV | uitiorum gurgites se demersk? Difficile est omnia explicare. Sed 1151 XVI | rerum quamlibet leuium causa difficiles se in adeundo praebent, 1152 XVI | rebus ipsis implicantur, difficillimae et prope inextricabiles 1153 XVI | iam alio discesserat. Haec difficultas auferetur, si iudex de scripto 1154 XXI | iudiciorum certa obseruatio; difficultates multae uitabuntur.~3. Scribantur 1155 XVII | illis metuendum? Num quid difficultatum aut damnorum nobis sit ab 1156 XVI | commissa, facile dilabuntur et diffluunt. Quid quod scriptione ipsa 1157 XVI | qui accusantur) causis digestis, deinde municipiis in ecclesias 1158 IIII | parte reddere; quieti et dignitati bonorum uirorum maxime consulere; 1159 XXI | sententia sine mora damnarunt, dignus enim est uenia, quem statim 1160 XV | mores testis inuestigantur, dignusne sit, cuius testimonio fides 1161 XVI | militat stipendiis suis dignusque est operarius mercede sua, 1162 XVI | Itaque et deos ludicasse et dii primum illud iudicium exercuisse 1163 XXI | lumen ueri cognoscendii et diiudkandi omnibus hominibus natura 1164 XVI | fuerint commissa, facile dilabuntur et diffluunt. Quid quod 1165 XVI | tales serere sermones et dilatare, nihil ad rem pertinentes. 1166 XVI | similia consideranda ac de eis diligenti consultatione decernendum.~ 1167 V | et indiget temporis ac diligentiae maioris. Satis mihi functus 1168 XVI | licere. Sed de hoc quoque est diligentius quaerendum.~15. Haud scio, 1169 XXI | mandatum domini "36 plano et dilucido sermone datum, calumnia 1170 XIIII| cedas, aut de uita cum illo dimices oportet. Utrum igitur mauis, 1171 X | esse hancque quasi capitis diminutionem quandam eos pati, ne addatur 1172 XIII | plures paucioresue tribus diniduntor.~Singulae tribus ex suo 1173 III | aliis facere iubemur, erunt directae. Haec enim est regina illa, 1174 VIII | fideicommissum. Hic etiam et de directo et de utili dominio agitur; 1175 XVI | normam regulamque certam direxisse. Aequiore etiam animo, qui 1176 XXI | aequitatis normam omnes leges dirigere debet; non enim est locus 1177 XIII | infixum ad aedes flagrantes diripiendas. Linteum ligno alligatum, 1178 III | ratione, legibus ferendis, discedendum sibi putet utque leges omnes ( 1179 XIII | impendat constituto, ne discedunto. Igne seu alio casu incidente, 1180 XVI | utrum iudicibus iisdem disceptantibus omnes causae discernendae 1181 XVI | disceptantibus omnes causae discernendae sint, an plura iudicum genera 1182 II | omnia deformiaque a formosis discernuniur, ita ratione consilia humana, 1183 XVI | desiderabat, iudex uero iam alio discesserat. Haec difficultas auferetur, 1184 XVIII| conscriberentur, ut facile disci et a quouis intelligi possent, 1185 XXI | et quasi fatalis legum et disciplinae dissolutio, quae quidem 1186 X | quae seminarium perfidiae, discordiae, seditionis, belli intestini 1187 IIII | maxime consulere; lites, discordias et controuersias, quoad 1188 V | Quo enim longius ab eis discrepabunt tanquam a suis fontibus, 1189 VI | aut si plures certe non discrepantes. Quomodo enim aliquis unus 1190 XXI | conditores, tam diuersorum tamque discrepantium, alios natos esse in oriente, 1191 XV | causa et a sententia nostra discrepet, mendacium est et periurium. 1192 XV | hominum eradicanda est. Discrimina etiam iurisiurandi diligenter 1193 XVI | est; qui non temporibus dispartitis, sed omni tempore totius 1194 XVI | tempusque, si uolet, utiliter dispensabit. Neque praeconum clamores 1195 XXI | philosophorum de moribus ac legibus disputationes et sacrorum Bibliorum sanctiones 1196 XVII | exterorum populorum erga nos disquisitionem, tutane sint nobis ab illis 1197 V | deinceps de legom uarietate disseramus. Neque est, quod aliquis 1198 XXI | aequitas maxime resplendeat, in dissimilitudine temeritas, consilii inopia, 1199 III | exterminanda. Video et illam dissimilitudinem multis probari, cum in alios, 1200 XXI | fatalis legum et disciplinae dissolutio, quae quidem praenuncia 1201 XXI | quae quidem praenuncia est dissolutionis et interitus Reipublicae. 1202 XVI | prouanciis omnibus Sarmaticis distaret, qualis uel Cracouia, uel 1203 XXI | leges quoque uariis in locis distinctas esse oporteat. Veruntamen 1204 V | CAPUT V~Varietas et distinctio legum.~ Sequitur, ut deinceps 1205 XXI | aequitati, cum animum prauae ac distortae affectiones occuparunt.~ 1206 XXI | gratiam data, quae et ipsa distrahunt iudicis animum, quasi in 1207 XVI | in ecclesias paroeciarum distributis, respectu scilicet habito, 1208 XXI | pauperes subleuasse, amicos ditasse, ecclesias locupletasse, 1209 XVIII| fortunis clientum suorum ditescere didicerunt. Itaque interest 1210 X | atque etiam, ut quo quisque ditior ac maior dignitate existit, 1211 XXI | eripis, an putas te inde ditiorem futurum? Imo et indies magis 1212 XVI | aliunde haberi non possent, a ditioribus uel abbatibus uel episcopis 1213 VI | ambiendi imperia nationum diuersarum, et domesticis metae quaedam 1214 III | diuersitas, pro peccantium diuersitate. Una enim atque eadem uoce 1215 IIII | aliae legum.~ ~His causis diuersitatis poenarum exceptis nescio 1216 XXI | talium iurrum conditores, tam diuersorum tamque discrepantium, alios 1217 XIIII| est equestri loco, agri diues, gratiosus; uocas eum in 1218 VI | potestas maxime in terris diuinam potestatem repraesentat, 1219 V | utrasque leges et naturae et diuinas, instituta populorum si 1220 II | atque ornet. Est enim ratio diuino munere hominibus data, ut 1221 X | eum in ecclesiam et ritus diuinos admisit, quam ille poenitentiae 1222 XII | Israeliticum in immensum auctum ita diuisit, ut singulis decem patribus 1223 III | affecerint hominem non ita diuitem, sed tamen equestri loco 1224 VII | nuptiis leges ponendae et de diuortiis, et de manumissionibus, 1225 XIIII| uel liberandum custodia diutuma ne maceret. Id enim fere 1226 XXI | complectendis. Neque tamen ea diuturna sunt, pleraque anno uertente 1227 XVI | uoluptatem fortasse non diuturnam, nequiter uero factum diuturnum 1228 III | moderatum uaero utrunque et ad diuturnitatem ualidum est, et ad hominum 1229 XVI | diuturnam, nequiter uero factum diuturnum et perpetuum et in hac et 1230 XXI | explodenda est. Illi uero, qui dixerunt principem legibus solutum 1231 X | Quemadmodum et Alexander Macedo dixisse fertur regium esse, cum 1232 XVI | propterea, quod in paritate dlscordantium sententiarum semper aliquis 1233 XXI | Haec autem et in scholis doceatur, et in foro usurpetur, commentariorum 1234 XV | quoque est, qui publice docent populum in templis, uim 1235 VII | aliud est esse in uiris doctis, aliud in filiis doctorum, 1236 VII | doctis, aliud in filiis doctorum, ita aliud est esse militem, 1237 XVI | iudicarent; quos non tantum doctos, sed multis uirtutibus praeditos 1238 XVI | quosque et legum et omnium doctrinarum peritissimos, qui causas 1239 X | passi non sunt, perinde doleant atque hi, qui passi sunt." 1240 III | afficiatur, cognouisse, inberea dolminus sit, an seruus, nobilis 1241 X | reipublicae commissa sit, aliquid dolo malo, turbulenter, seditiose 1242 X | rationis ac prudentiae, sed doloris, impotentiae ac insaniae. 1243 VI | praefectos eligantur, qui paci domesticae iusticiaeque inter homines 1244 XVI | desiderantur. Deinde quia domestici sunt, partim necessitudines, 1245 XIII | petente pater familias aut domesticorum aliquis ex aedibus mox excurrito, 1246 VI | nisi qui illic habeat fixum domicilium et possessiones bene fundatas, 1247 III | republica, in qua lex eiusmodi dominatur, finis ille, propter quem 1248 XVI | adimimus colonis ius uocandi dominos ad iudices, adimimus eis 1249 X | hoc scelus meditatum quasi domo extulit atque ob id uel 1250 X | alto ruat, nosque omnes, domos, familias ipsumque nomen 1251 VII | nobilitas natiua, tum quibus donata. Qui uirtute clari sunt 1252 IX | uenditione, permutatione, donatione, conductione, locatione, 1253 XVI | se id reipublicae causa donaturos esse. Quanta autem iisdem 1254 XXI | sculteto potestas sit, ut uel donet, uel iusto legitimoue precio 1255 VI | de uxore item eius, et de dote, quibus in fundis sit collocanda 1256 III | maioribus et animi et fortunne dotibus praediti, plures causas 1257 XVIII| Ultra personam iudicis duae in iudicio personae necessario 1258 XVI | rei efficiendae magna haud dubie occasio praeberetur his 1259 XXI | occuparunt.~2. Neque illud dubitandum est, multa ex legibus Romanis 1260 XII | tum caedes committere non dubitant. Isti mores magna ex parte 1261 XXI | paulo post canere author non dubitat." Si igitur ad hunc modum 1262 XVI | nec partibus ulla esset dubitatio de sententia scriptis mandata, 1263 XXI | iudicibusque magnam afferunt dubitationem ignaris, quid iudicando 1264 XIIII| capitis aut famae adducere non dubitet, intelligat etiam res suas, 1265 XVI | affectione, sed sola ueritate ducantur causis cognoscendis et diiudicandis; 1266 XVI | solius ueritatis rationem ducat hancque sibi uiam ad illa 1267 VI | enim illi moribus nostris duces in bello, sui quisque municipii. 1268 VI | Deus populum illum prius a ducibus et iudicibus gubernari uoluit. 1269 X | iracundia, sed aequitate ducuntur. At istae horae non uolunt 1270 XXI | animum intendas, uel minores duntaxat relictis summis emendes, 1271 III | capitis iudiaio arcessendum. Duos enim, ob unum homicidium, 1272 XX | uerbulo prohiben posse. Et duplicantur quidem a iudice aut etiam 1273 XX | sic enim mulctas uocant) duplicata, triplicata, seu etiam decuplicata 1274 XX | uidentur. Multi summa uoluntate duplicationibus istis caruissent, si modo 1275 III | respublicas desideret, huic duplici hominum generi? Et tam quidem 1276 XIIII| uos alios praecipitetis. O duram conditioinem et calamitatem 1277 XVI | et ad haec usque tempora durant, ut totius nationis Germanicae 1278 XIII | instructae uidento. Tribunatu suo durante nisi aliquo qui pro se uicariam 1279 XXI | multorum annorum spaciis durantes pepererunt.~6. Cum autem 1280 XXI | Quid enim certi et diu duraturi potest ab istis constitui, 1281 I | licentia malefaciendi, ut durissimis legibus opus sit, quibus 1282 VI | qui inter homines non suos durissimum imperium exercebant. Fraus 1283 X | damnandos putaret, ut neque durum aliquid, neque asperum eos 1284 XXI | maius esse, quam imperare duxerunt atque quod allis, id sibi 1285 I | exerceantur, scribendum duximus. Ac illud quidem perspicuum 1286 XI | sicci, e republica esse duxit maiore supplicio eos coercere, 1287 V | Quae ex natura ortae sunt, eae a philosophis diligenter 1288 XVI | de corpore eius detrahi eamque in tribunali extendi uoluit 1289 X | homicidio conuenientissimam esse eandemque cum diuinis, humanis et 1290 X | amicorum iniuriam mox ultum eant, quod a nobis primo libro 1291 XXI | republica sibi tributam esse easque se ferre reipublicae, cuius 1292 XI | uinolentorum castigamus, cum tamen ebrietas et ipsa digna sit per se 1293 XI | libro dictum est. Et in ebrietatem aliquid decernatur, cuius 1294 XI | Nos contra excusatione ebrietatis minus seuere insolentiam 1295 XI | Aristotele narratur, ut ebrii, si quem aut conuiciis, 1296 VI | lasciuorum, scurrarum, ebriosorum, adulatorum torba procul 1297 XXI | quasi corpus hoc mysticum ecclesiae uni Christo principi et 1298 X | arcere nec prius eum in ecclesiam et ritus diuinos admisit, 1299 XVI | iudicem.~8. Iudices rerum ecclesiasticarum nunquam (quod quidem sciam) 1300 XVI | nisi iis, qui in iudiciis ecclesiasticis pro feriis habentur, ut 1301 III | abundet opibus ac honoribus. Ecquae igitur maior libertas cogitari 1302 III | exequendi aequabilitate. Ecqui domini acerbiores sunt animi 1303 X | pergit summus legislator edicere, Exodi 21.) de industria 1304 X | Atqui lege diuina diserte edicitur: Si fur non habet unde reddat, 1305 X | de aestimandis iniuriis edicta posuerunt. Imitantur permulti 1306 XX | iustissimam causam habens, qui ex edicto in possessiones damnati 1307 XIII | uulgaria adiicere eaque in hanc edictorum formulam coniicere.~Ne quod 1308 X | poenitentiae signa publice edidisset: omnia homicidis praescripta 1309 X | maxime congruere Orationibus editis quatuor demonstrauimus ac 1310 X | se commisam metuenti ita edixerit: ,,Si quis Caimum w occiderit, 1311 VI | sanciatur de regum filiis educandis: et nutrices, et magistri, 1312 III | Quanto magis, qui ita nati, educati, animo et corpore facti 1313 I | perspicuum est, si casta educatio, uerecundia, probitas, puri 1314 VI | collocanda et de filiorum eius educatione diligenter praecipiendum, 1315 I | magno argumento esse prauae educationis hominum, infoelicis indolis 1316 X | uulgo laudibus singularibus efferatur. Atque illi gradibus suis 1317 X | quid illae XXIIII horae efficiunt, quam furorem incitant ad 1318 III | puniatur, uel omnem poenam effugiat:~Iura neget sibi nata, nihil 1319 I | quasi obices oppanantur et effundenti sese improbitati fraena 1320 X | effuderit, eius quoque sanguinem effundi necesse est." Quid igitur? 1321 X | incolitis. Sanguinis enim effusione maculatur terra, nec potest 1322 XXI | futurum? Imo et indies magis egebis et breui (nisi resipiscis) 1323 XXI | faucibus eripis? Cur eos ad egestatem redigis? Imo cur causam 1324 III | plebeius, qui curatione eget, non laborat. Ad eundem 1325 XVIII| re sua dicenti extra rem egredi neu praesidiis aliunde accersitis 1326 XVI | suae opera faciant, ita eidem conducere, ut sint certi 1327 XI | authoribus ex ciuitatibus eiiciantur, qua de re primo libro dictum 1328 III | Itaque ex optima republice eiicienda est et ex omni memoria hominum 1329 XVI | uocem, scissionem renuentis eique uiuum puerum adiudicauit. 1330 XXI | redeunte homines equites eisque res bellicas, tanquam materiam, 1331 X | mortis securitas cum spe elabendi ex poenis aliis seu carcerum, 1332 XIIII| quam nocentem e manibus elabi atque impune uagari sinere; 1333 X | admouerit ferrumque e capulo elapsum in proximum inciderit atque 1334 X | tumoremque mentis plus satis elatum celeritate cumulant? Optandum 1335 XIII | magistratus eliguntur.~Tribuni electi iusiurandum in primis danto 1336 VI | 6. Sed ante omnia regis electio praescribatur, quis eligendus, 1337 VI | quae a nobis in episcoporum electionibus praescribuntur. Iam ut causas 1338 XVI | potestas iudicibus a conuentu electis, ut ipsi deinceps suo iudicio 1339 XVI | authoritate confirmaret electumque ac confirmatum iureiurando 1340 VI | creatote, quem Deus uobis elegerit, uidelicet de uestra consanguimtate; 1341 XXI | pauris iurisconsulti uerbis elici posse, cum quidem integra 1342 VI | municipiorum et arcium praefectos eligantur, qui paci domesticae iusticiaeque 1343 VI | magistratum alicuius municipii eligatur, nisi qui illic habeat fixum 1344 VI | iocommodum autem fuerit, eas in eligendo rationes usurpare, quae 1345 VI | electio praescribatur, quis eligendus, a quibus, quibus rationibus. 1346 XIII | numero tribunos in annum eligunto, eo quidem die, quo annui 1347 VI | quas se contineant regibus ellgendis. Non iocommodum autem fuerit, 1348 XXI | et mali non facile eas eludent maliciosa interpretatione. 1349 X | cum illi ipsi, a quibus elus speciem sumpsimus, illud 1350 VI | possessiunculam aliquam emat in municipio aliquo, magistratus 1351 XII | negligentlam illorum coarguebant et emendabant. Huiusmodi distributio uel 1352 XXI | CAPUT XXI.~1. Leges a quibus emendandae. 2. Methodus earum unde 1353 XXI | placet, liberemus hac legum emendandarum cura fere quotannis redeunte 1354 XXI | precibus auertere. Qui enim non emendant mores, qui legibus non obtemperant, 1355 III | nostrae et actionum nostrarum emendationem.~2. Nam quod quidam uel 1356 X | furcam mox tolluntur, forte emendatiores futuri, si uita eis qualiscunque 1357 XXI | horum omnium est, ut leges emendentur uiaque et ratione conscribantur.~ 1358 XXI | duntaxat relictis summis emendes, a re admodum (ut est nostratibus 1359 VI | magistratus negandi, quanto magis ementibus? Neque enim fieri potest, 1360 XVIII| institutam faciant nihil, sed uel emerendi fauoris iudicis eiusque 1361 XVII | inspicienda regni, si quae emerserunt, uulnera et ad medicinam 1362 XIIII| uoces impuras et minaces emittat, incessu ac omni corporis 1363 XVIII| accusatores constituantur. Etsi emm iure optimo omnes ad publicas 1364 X | usurpatam. Mirum uero, qui emolumento illo uel ex solutione, uel 1365 XVI | suis consulat et ad suum emolumentum omnia conferat.~16. Omnis 1366 XVI | eximendi? Uno enim precio empti sunt cum dominis: eorundem 1367 IX | inter ipsos actio, quae non emptione, uenditione, permutatione, 1368 III | homines in una republica uiu.entes eadem de causa alii plectantur, 1369 XVI | occasio non praecideretur, eoque tandem ueniretur, ut quemadmodum 1370 III | futura est, rode aero et epar et reliqua membra laborare 1371 III | medicina utatur, qua ab epate feruorem repellat, uentriculo 1372 XVIII| rem nihil spectantibus hoc epigrammate:~Non de ui, neque caede, 1373 XVI | ditioribus uel abbatibus uel episcopis petendi essent. Sin minus 1374 VI | usurpare, quae a nobis in episcoporum electionibus praescribuntur. 1375 XVI | historia et in Decretalibus epistolis de praesumptionibus, c. 1376 XXI | quis praeter breuiaria et epitomas in leges aliquid soriberet. 1377 XXI | supellectilem uariam et in epulas. Quidni faciant? Atqui mala 1378 III | plerique non secus utuntur quam equi sine fraenis ac capistrís 1379 III | officio possint contineri. Equidem tales diuersitates tam moribus 1380 XII | honestas actiones. Multi equitum, nonnulli etiam reliquorum 1381 XV | uerbi Dei ex animis hominum eradicanda est. Discrimina etiam iurisiurandi 1382 XIII | aliis probe munita.~Camini eriguntor ultra summa aedium cacumina, 1383 X | homini pro rebus fortuitis eripere. Atqui lege diuina diserte 1384 XXI | hominem esse, hoc est, animal erroribus obnoxium utque sciat legum 1385 III | fortasse parum bene ad uirtutem eruditi, procliuiores sint ad peccandum. 1386 X | ad perniciem reipublicae erumpat, praesertim cum omnis haec 1387 X | adducatur, unde incolumis euadere non possit, nisi occiso 1388 III | testatur homines a fortuna euectos et in aliquo dignitatis 1389 XXI | Paulo apostolo teste, ut eueniant bona nec campanile (ut nostri 1390 X | Polonicum ab radicibus imis euertat atque conterat. Haec quidem 1391 XV | asseuerat, Deum testem inuocat eundemque, si mentiatur, uindicem 1392 XV | uiis ad rem uindicandam eundum est, quam doli mali fraudisque 1393 XIII | cacumina, ne scintillae euolantes tectis noceant.~Ignis a 1394 X | erat homicidarum, qui non euolarit ex uinculis istius carceris 1395 I | poenas subinde magie ac magis exacerbare. Dicamus igitur, quales 1396 V | tanquam legislatore, legom exactam descriptionem; non est hoc 1397 XXI | eius rei iudicium quam anno exacto exerceatur. Atque illud 1398 XVI | iam ex centuriis iudicum exactos, potestas animaduertendi. 1399 X | poenae Polonicae seueritatem exaggerando, si quidem in carcerem annuum 1400 XVII | distributio, rationum fisci examen et reliquae summae inspectio, 1401 XV | ecclesiastici in testibus examinandis.~Quisque iureiurando obstrictus 1402 XV | seorsim a scriba iurato examinatur. Vis iurisiurandi illi exponitur. 1403 XV | De iureiurando, testium examine et de temere litigantibus.~ 1404 XVI | ipsa et literarum quasi exaratione non tantum memoria confirmatur, 1405 X | redimere possit. Odium uero exaturare suum an non dulcius est 1406 XVIII| diserte exponere; rei etiam exceptionis caput aperte declarare. 1407 IIII | causis diuersitatis poenarum exceptis nescio an sit alia admittenda. 1408 XVI | dicendum, nullo quidem die excepto, nisi iis, qui in iudiciis 1409 XVI | canem necasset." 0 uocem excisione linguae puniendam, quae 1410 XVI | iniuste, uel ad absoluendum excitarentur.~10. Commendationes, quae 1411 X | monitores, qui nos ad lenitatem excitent. Fiat igitur iam ex capitali 1412 VI | alios petunt, a magistratu excludantur; non enim reipublicae sed 1413 XVI | imperitia claudicet, uel tempore exclusa agi non possit. Optimo igitur 1414 XXI | uetera abrogabantur, noua excogitabantur. Hinc fit, ut tot leges, 1415 X | ratione ad tot absurditates excogitandas gubernatos? Deserta enim 1416 X | interficeretur. Quod si grauior excogitari posset poena, quam sit capitalis, 1417 XVI | existere solent cauillationes excogitatae astutia et malitia partium 1418 X | imperatore Romano, primum excogitatam accepimus, eandem a maioribus 1419 XXI | sed quia non eodem modo excolitur, ita fit, ut alli acutius 1420 XIII | domesticorum aliquis ex aedibus mox excurrito, ignes adesse clamato. Ni 1421 XI | pironi essent. Nos contra excusatione ebrietatis minus seuere 1422 XV | Singulae quoque circunstantiae excutiuntur: locus, tempus, personae 1423 XX | impedimenta sunt, quo minus executionibus fines imponantur. Est itaque 1424 XIX | CAPUT XIX.~Executores sententiae a iudice latae; 1425 XVI | rerumpublicarum optime constitutarum exempla? Cur non curemus ex omnibus 1426 XXI | considerent ac externis exemplis moueantur. Tempus certe 1427 XXI | talis uiua lex esset et exemplum omnibus propositum ad imitandum. 1428 XXI | Reliqua, quae promisimus, iam exequamur.~ ~ ~ 1429 XIX | est, id alii magistratus exequantur. Quo enim minus laborabunt 1430 III | iudicandique decernendi et exequendi aequabilitate. Ecqui domini 1431 XVIII| strenuos gerant muneribus suis exequendis. Tam enim interest reipublicae 1432 XIX | sententiam suam, ne inanis esset, exequi oporteret. Quod si magistratus 1433 XIX | iudicum sunt, quorum imperata exequuntur et nisi illi essent, iudices 1434 XIX | perficient, eo facilius exequutionibus fines imponentur. Nescio, 1435 XXI | quam tractent et in qua se exerceant, relinquamus, prouinciam 1436 I | legibus, quibus iudicia exerceantur, scribendum duximus. Ac 1437 XII | profiteri, quam quisque artem exerceat, unde sumptus faciat tum 1438 XXI | iudicium quam anno exacto exerceatur. Atque illud mihi admirari 1439 VI | suos durissimum imperium exercebant. Fraus est legis, si quis 1440 XVI | constituenda, ne quid ex iudiciis exercendis expectent, quo uel ad condemnandum 1441 XVI | improbandus sit iudiciorum rarius exercendorum, lites enim in longum extrahuntur, 1442 XXI | in pagis, uel in oppidis exercent, tum propter expeditiones 1443 XVI | ius dicerent ac iudicia exercerent. Quoniam autem nemo militat 1444 XVI | centumiralia eaque perpetua exercerentur, et sumptu minore, et tempore 1445 X | fortitudinem decrescere, exercitationem militarem cessare, discrimen 1446 XVI | dii primum illud iudicium exercuisse a ueteribus perhibentur. 1447 XVI | puero inter mulieres duas exercuit; nam cum utraque contenderet 1448 X | eos pati, ne addatur eis exfcrema haec et omnium acerbissima 1449 XV | periurium. Qui periuria non exhorrent, illi de Deo parum recte 1450 XV | Mulctare uero eum, qui uel exigat uel det iusiurandum eiusmodi 1451 XX | scelerum poena, quae ut prorsus exigatur, permultum interest reipublicae. 1452 XX | CAPUT XX~Poenae exigendae a condemnatis.~ ~Cogatur 1453 XVI | precium nefas esset plus exigere. Potestas horum iudicum 1454 XXI | Iudicium enim omne tres exigit personas nemoque suae causae 1455 X | ignominis, uinculis, uerberibus, exiliis, seruitute aut morte uindicandae 1456 XVI | dominis numero mancipiorum eximendi? Uno enim precio empti sunt 1457 XVI | adiudicauit. Multae in causis existere solent cauillationes excogitatae 1458 X | iniuriarum inter homines existeret: ,,Si", inquit, ,,qui iniuriam 1459 XXI | occidente sole. Tametsi uere si existimandum sit, simile lumen ueri cognoscendii 1460 X | praeclaris faciuoribus positam existimare. Igitur si sententiae Theodosianae 1461 III | magis moueri, si quid de sua existimatione detractum iri existiment, 1462 XXI | corrumpi. Sed sunt, qui existimationi suae parum consultum putent, 1463 III | hunc locum concludi poisse existimem, ut omnibus in eadem republica 1464 X | ditior ac maior dignitate existit, hoc acerbioribus aut certe 1465 X | istius poenae Polonicae iusta exolutione, liber fuit a poena homicidis 1466 XVIII| Martiali notantur, qui uel exordiis, uel perorationibus illis 1467 XXI | tenui rerum maximarum sumis exordium, extremitates corporis et 1468 XIII | raro apud nos incendium exoritur, quo non toti uici, aliquando 1469 XIII | Tribus, in qua incendium est exortum, scalis, harpagonibus et 1470 X | censeret tempusque aliud expectandum sumendi suplicii, cum tempestates 1471 XVI | quid ex iudiciis exercendis expectent, quo uel ad condemnandum 1472 XVIII| defendere, a quo commodi nihil expectes, sed solius reipublicae 1473 V | Neque est, quod aliquis expectet a me, tanquam legislatore, 1474 XVI | minore, et tempore breuiore expedirentur. Deinde et illud constat, 1475 XVI | beatorum domicilia tutam et expeditam putet. Quod si quid secus 1476 XXI | nomine moribus nostris in expeditionem, cum res poscit, ire. Haec 1477 XXI | oppidis exercent, tum propter expeditiones bellicas. His rebus potius 1478 XV | uero sic iurans confestim expediuit causam omnem? Certe non 1479 XVI | quoque nostrisque finibus eam expellamus. Omnes certe homines libertate 1480 XII | ociosique procul ex finibus expellerentur. Cessantibus inferioribus 1481 III | extrema quadam usurpatione? Expendat secum, quisquis uult, mores 1482 X | Ambrosius, homo doctus et experiens, ut commotioni praesenti 1483 XVI | implicatam pauci periti et experientes, quam multi imperiti, qui 1484 V | qui ingenio, doctrina et experientia ualent, ad rem tantam animum 1485 XVI | quouis actionis genere experiri cum eo, quem aceuset. Qui 1486 XIX | consuetudine hominum aut sacris expers esse debet. Hoc dicendum 1487 VI | Prussiae nunc gubernat, olim experta est, cum illic societas 1488 III | existimet libertatis esse expertem, propterea quod, peccare 1489 XVIII| magnum quendam et iudiciorum expertum uirum, cum narraret inter 1490 X | dixit sanguine sanguinem expiandum, ratum et firmum esse uoluit 1491 X | potest a sanguine in ea fuso expiari, nisi per sanguinem eius, 1492 XXI | quorum bona occupare uellent, expilandi. Sed illi cauillatores addunt 1493 X | omnia homicidis praescripta explesset legemque etiam tulisset, 1494 XXI | retractauit dicta sua, qui anno expleto retractauit? Fieri enim 1495 XVI | iudicum. Melius et citius explicabunt rem quamuis implicatam pauci 1496 XXI | rationes aliquae, aequitatem explicantes. Nam et homines cordati 1497 V | philosophis diligenter sunt explicatae, qui de uirtutibus et officiis 1498 X | sui causa occidat, non est explicate (quod sciam) in Bibliis 1499 XVI | utrique consulens omnia explicaverit, quae faciant ad iusticiam 1500 XXI | ius magis confundant quam explicent, ut non immerito compendium 1501 XVIII| atque ad eum, qui ius dubium explicet peruersisque hominum affectionibus