VIII. 1. Hunc ergo, omissis haereticorum fabulis atque figmentis, Deum nouit et ueneratur ecclesia, cui testimonium reddit tam inuisibilium quam etiam uisibilium et semper et tota natura, quem angeli adorant, astra mirantur, maria benedicunt, terrae uerentur, inferna quaeque suspiciunt, quem mens omnis humana sentit, etiam si non exprimit, cuius imperio omnia commouentur, fontes scaturiunt, amnes labuntur, fluctus assurgunt, fetus suos cuncta parturiunt, uenti spirare coguntur, imbres ueniunt, maria commouentur, fecunditates suas cuncta ubique diffundunt. 2. Qui peculiarem protoplastis aeternae uitae mundum quendam paradisum in oriente constituit, arborem uitae plantauit, scientiae boni et mali similiter alteram arborem collocauit, mandatum dedit, sententiam contra delictum statuit, Noe iustissimum de diluuii periculis pro merito innocentiae fideique seruauit, Enoch transtulit, in amicitiae societatem Abraham allegit, Isaac protexit, Iacob auxit, Moysen ducem populo praefecit, ingemiscentes filios Israel e iugo seruitutis eripuit, legem scripsit, patrum sobolem in terram repromissionis induxit. 3. Prophetas spiritu instruxit et per hos omnes Filium suum Christum repromisit et quando daturum se spoponderat misit. Per quem nobis in notitiam uenire uoluit et in nos indulgentiae suae sinus largos profudit, egenis et abiectis locupletem spiritum conferendo. 4. Et quia ultro et largus et bonus est, ne totus hic orbis auersus gratiae eius fluminibus aresceret, apostolos institutores generis nostri in totum orbem mitti per Filium suum uoluit, ut condicio generis humani agnosceret institutorem et, si sequi maluisset, haberet quem pro Deo in suis iam postulationibus Patrem diceret. 5. Cuius prouidentia non tantummodo singillatim per homines cucurrit aut currit, sed etiam per ipsas urbes et ciuitates, quarum exitus prophetarum uocibus cecinit, immo etiam per ipsum totum orbem, cuius propter incredulitatem exitus, plagas, deminutiones poenasque descripsit. 6. Et ne quis non etiam ad minima quaeque Dei putaret istam infatigabilem prouidentiam peruenire, Ex duobus, inquit Dominus, passeribus unus non cadet sine Patris uoluntate, sed et capilli capitis uestri omnes numerati sunt. Cuius etiam cura et prouidentia Israelitarum non siuit nec uestes consumi nec uilissima in pedibus calceamenta deteri, sed nec ipsorum postremum adolescentium captiua sarabara comburi. Nec immerito, nam si hic omnia complexus est omnia continens, omnia autem et totum ex singulis constant, pertinget consequenter eius ad usque singula quaeque cura, cuius ad totum quicquid est peruenit prouidentia. 7. Hinc est quod et desuper cherubin sedet, id est praeest super operum suorum uarietatem, subiectis throno eius animalibus prae ceteris principatum tenentibus, cuncta desuper crystallo contegente, id est caelo omnia operiente, quod in firmamentum de aquarum fluente materia fuerat Deo iubente solidatum, ut glacies robusta aquarum terram pridem contegentium diuidens medietatem dorso quodam pondera aquae superioris corroboratis de gelu uiribus sustineret. 8. Nam et rotae subiacent, tempora scilicet quibus omnia semper mundi membra uoluuntur, talibus pedibus adiectis quibus non in perpetuum stant ista, sed transeunt. 9. Sed et per omnes artus stellata sunt oculis. Dei enim opera peruigili obtutu contemplanda sunt, in quorum sinu carbonum medius est ignis, siue quoniam ad igneum diem iudicii mundus iste festinat, siue quoniam omnia opera Dei ignea nec sunt tenebrosa, sed uigent, siue etiam ne, quia ex terrenis ista fuerant orta principiis, naturaliter de originis suae rigore torperent, addita est omnibus interioris spiritus calida natura, quae frigidis concreta corporibus ad usuram uitae aequalia omnibus libramenta ministraret. 10. Hic est igitur currus secundum Dauid Dei. Currus enim, inquit, Dei decies milies tanto multiplicatus, id est innumerus, infinitus, immensus. Sub iugo enim naturalis legis omnibus datae alia quasi frenis reuocata retrahuntur, alia quasi effusis habenis excitata impelluntur. 11. Mundum enim istum currum Dei cum omnibus et ipsi angeli ducunt et astra, quorum uarios licet meatus, certis tamen legibus uinctos inspicimus ad metas definiti sibi temporis ducere, ut merito nobis quoque cum apostolo et artificem et opera mirantibus exclamare iam libeat: O altitudo diuitiarum sapientiae et scientiae Dei, quam inscrutabilia iudicia eius et inuestigabiles uiae eius, et reliqua.