XVIII. 1. Ecce idem Moyses refert alio in loco quod Abrahae uisus sit Deus. Atquin idem Moyses audit a Deo quod nemo hominum Deum uideat et uiuat. Si uideri non potest Deus, quomodo uisus est Deus? Aut si uisus est, quomodo uideri non potest? 2. Nam et Ioannes Deum nemo, inquit, uidit umquam, et apostolus Paulus: Quem uidit hominum nemo nec uidere potest. Sed non utique scriptura mentitur. Ergo uere uisus est Deus. Ex quo intellegi potest quod non Pater uisus sit, qui numquam uisus est, sed Filius, qui et descendere solitus est et uideri, quia descenderit. 3. Imago est enim inuisibilis Dei, ut mediocritas et fragilitas condicionis humanae Deum Patrem uidere aliquando iam tunc assuesceret in imagine Dei, hoc est in Filio Dei. Gradatim enim et per incrementa fragilitas humana nutriri debuit per imaginem ad istam gloriam, ut Deum Patrem uidere posset aliquando. 4. Periculosa sunt enim quae magna sunt, si repentina sunt. Nam etiam lux solis subita post tenebras splendore nimio insuetis oculis non ostendet diem, sed potius faciet caecitatem. Quod ne in damnum humanorum contingat oculorum, paulatim disruptis et dissipatis tenebris ortus luminaris istius mediocribus incrementis fallenter assurgens oculos hominum sensim assuefacit ad totum orbem suum ferendum per incrementa radiorum. 5. Sic ergo et Christus, id est imago Dei et Filius Dei, ab hominibus inspicitur, qua poterat uideri. Et ideo fragilitas et mediocritas sortis humanae per ipsum alitur, producitur, educatur, ut aliquando Deum quoque ipsum Patrem, assueta Filium conspicere, possit ut est uidere, ne maiestatis ipsius repentino et intolerabili fulgore percussa intercipi possit, ut Deum Patrem, quem semper optauit, uidere non possit. 6. Ex quo Filius est hic qui uidetur. Dei autem Filius Dei uerbum est. Dei autem uerbum caro factum est et habitauit in nobis; hic autem Christus est. Quae malum ratio est ut dubitetur Deus dici qui tot modis Deus intellegitur approbari? 7. Ac si et Agar, ancillam Sarrae, de domo eiectam pariter et fugatam angelus conuenit apud fontem aquae in uia Sur, fugae causas interrogat atque accipit et post haec humilitatis consilia porrigit, spem praeterea illi materni nominis facit quodque ex utero eius multum semen esset futurum spondet atque promittit et quod Hismael ex illa nasci haberet et cum ceteris aperit locum habitationis ipsius actumque describit, hunc autem angelum et Dominum scriptura proponit et Deum (nam nec benedictionem seminis promisisset, nisi angelus et Deus fuisset), quaerant quid in praesenti loco haeretici tractent. 8. Pater fuit iste qui ab Agar uisus est an non? Quia Deus positus est. Sed absit Deum Patrem angelum dicere, ne alteri subditus sit, cuius angelus fuerit. 9. Sed angelum dicent fuisse. Quomodo ergo Deus erit, si angelus fuit, cum non sit hoc nomen angelis umquam concessum? Nisi quoniam ex utroque latere nos ueritas in istam concludit sententiam, qua intellegere debeamus Dei Filium fuisse qui, quoniam ex Deo est, merito Deus, quia Dei Filius dictus sit, quoniam Patri subditus et annuntiator paternae uoluntatis est, magni consilii angelus pronuntiatus est. 10. Ergo si hic locus neque personae Patris congruit, ne angelus dictus sit, neque personae angeli, ne Deus pronuntiatus sit, personae autem Christi conuenit, ut et Deus sit, quia Dei Filius est, et angelus sit, quoniam paternae dispositionis annuntiator est, intellegere debent contra scripturas se agere haeretici, qui Christum cum dicant se et angelum credere, nolint illum etiam Deum pronuntiare, quem in ueteri testamento ad uisitationem generis humani legunt saepe uenisse. 11. Adhuc adiecit Moyses Abrahae uisum Deum apud quercum Mambrae sedente ipso ad ostium tabernaculi sui meridie et nihilominus, cum tres conspexisset uiros, unum ex illis dominum nuncupasse; quorum cum pedes lauisset, cinericios panes cum butyro et ipsius copia lactis offert et ut hospites retenti uescerentur hortatur. 12. Post quae et quod pater futurus esset audit et quod Sarra, uxor eius, paritura ex ipso filium esset ediscit et de exitu Sodomitarum, quae merebantur pati, recognoscit et quod propter clamorem Sodomorum Deus descendisset addiscit. 13. Quo in loco si Patrem uolunt uideri tunc fuisse cum angelis duobus hospitio receptum, Patrem uisibilem haeretici crediderunt. Si autem angelum, cum ex angelis tribus unus dominus nuncupatur, cur, quod non solet, angelus Deus dicitur? Nisi quoniam, ut Deo Patri inuisibilitas propria reddatur et angelo propria mediocritas remittatur, non nisi Dei Filius, qui et Deus est, Abrahae uisus et hospitio receptus esse credetur. 14. Quod enim erat futurus, meditabatur in sacramento Abrahae factus hospes, apud Abrahae filios futurus; cuius filiorum pedes ad probationem quod ipse esset abluit, reddens in filiis ius hospitalitatis quod aliquando illi fenerauerat pater. 15. Vnde et ne qua esset dubitatio quin iste Abrahae hospes fuisset, in Sodomitarum exitu ponitur quoniam pluit Dominus super Sodomam et Gomorram ignem et sulphur a Domino de caelo. Sic enim et prophetes ex persona Dei: Subuerti uos, inquit, sicut subuertit Dominus Sodomam et Gomorram. 16. Dominus ergo Sodomam subuertit, id est Deus Sodomam subuertit, sed in subuersione Sodomorum Dominus pluit ignem a Domino. Hic autem Dominus uisus est Abrahae Deus; Deus autem hic hospes est Abrahae, uisus utique quia tactus. Sed cum Pater, qua inuisibilis, nec tunc utique uisus sit, uisus est et hospitibus receptus et acceptus est, qui solitus est tangi et uideri; hic autem Filius Dei Dominus a Domino pluit super Sodomam et Gomorram sulphur atque ignem. Hic autem Dei uerbum est; uerbum autem Dei caro factum est et habitauit in nobis. Hic autem Christus est. 17. Non Pater igitur apud Abraham hospes, sed Christus fuit; nec tunc Pater uisus est, sed Filius; uisus autem est Christus. Merito igitur Christus et Dominus et Deus est, qui non aliter Abrahae uisus est, nisi quia ante ipsum Abraham ex Patre Deo Deus sermo generatus est. 18. Adhuc, inquit, idem angelus et Deus eandem Agar fugatam de domo Abrahae cum puero consolatur et uisitat. Nam cum illa in solitudine exposuisset infantem, quia aqua defecisset ex utre, cumque puer ille clamasset, fletum et planctum leuasset, et audiuit, inquit scriptura, Deus uocem pueri de loco ubi erat. 19. Cum Deum esse qui uocem infantis audiuit rettulisset, adiecit: et uocauit angelus Domini ipsam Agar de caelo, angelum referens esse quem Deum dixerat et Dominum pronuntians esse quem angelum collocarat, quique angelus et Deus adhuc ipsi Agar promittit maiora solacia dicendo: Ne timueris, exaudiui enim uocem pueri de loco ubi erat. Surge, sume puerum et tene; in gentem enim magnam faciam eum. 20. Hic angelus, si angelus tantum est, cur hoc sibi uindicat ut dicat: In gentem enim magnam faciam eum, cum hoc utique genus potentiae Dei sit, angeli esse non possit? Ex quo etiam Deus confirmatur [Deus] esse qui hoc potest facere, quoniam, ut hoc ipsum comprobetur, adicitur per scripturam statim: et aperuit Deus oculos eius, et uidit puteum aquae uiuae et abiit et impleuit utrem de puteo et dedit puero, et erat Deus cum puero. 21. Si ergo hic Deus erat cum puero, qui aperuit oculos Agar, ut uideret puteum aquae uiuae et hauriret aquam propter urgentem sitis necessitatem, hic autem Deus e caelo illam uocat angelus dictus, cum superius uocem audiens clamantis pueri Deus esset potius, non alius intellegitur quam angelus esse pariter et Deus. 22. Quod cum Patri competens et conueniens esse non possit, qui tantummodo Deus est, competens autem esse possit Christo, qui non tantummodo Deus, sed et angelus pronuntiatus est, manifeste apparet non Patrem ibi tunc locutum fuisse ad Agar, sed Christum potius, cum Deus sit cui etiam angeli competit nomen, quippe cum magni consilii angelus factus sit, angelus autem sit, dum exponit sinum Patris, sicut Ioannes edicit. 23. Si enim ipse Ioannes hunc eundem qui sinum exponit Patris uerbum dicit carnem factum esse, ut sinum Patris posset exponere, merito Christus non solum homo est, sed et angelus, nec angelus tantum, sed et Deus per scripturas ostenditur et a nobis hoc esse creditur, ne si non Christum tunc locutum ad Agar uoluerimus accipere, aut angelum Deum faciamus aut Deum Patrem omnipotentem inter angelos computemus.