Dig. 29.3.0. Testamenta quemadmodum aperiuntur inspiciantur et describantur.

Dig. 29.3.1pr.

Gaius 17 ad ed. provinc.

Omnibus, quicumque desiderant tabulas testamenti inspicere vel etiam describere, inspiciendi describendique potestatem facturum se praetor pollicetur: quod vel suo vel alieno nomine desideranti tribuere eum manifestum est.

Dig. 29.3.1.1

Gaius 17 ad ed. provinc.

Ratio autem huius edicti manifesta est: neque enim sine iudice transigi neque apud iudicem exquiri veritas de his controversiis, quae ex testamento proficiscerentur, aliter potest quam inspectis cognitisque verbis testamenti.

Dig. 29.3.1.2

Gaius 17 ad ed. provinc.

Si quis neget sigillum suum agnoscere, non ideo quidem minus aperiuntur tabulae, sed alias suspectae fiunt.

Dig. 29.3.2pr.

Ulpianus 50 ad ed.

Tabularum testamenti instrumentum non est unius hominis, hoc est heredis, sed universorum, quibus quid illic adscriptum est: quin potius publicum est instrumentum.

Dig. 29.3.2.1

Ulpianus 50 ad ed.

Testamentum autem proprie illud dicitur, quod iure perfectum est: sed abusive testamenta ea quoque appellamus, quae falsa sunt vel iniusta vel irrita vel rupta: itemque imperfecta solemus testamenta dicere.

Dig. 29.3.2.2

Ulpianus 50 ad ed.

Ad causam autem testamenti pertinere videtur id quodcumque quasi ad testamentum factum sit, in quacumque materia fuerit scriptum, quod contineat supremam voluntatem: et tam principales quam secundae tabulae edicto continentur.

Dig. 29.3.2.3

Ulpianus 50 ad ed.

Si plura sint testamenta, quae quis exhiberi desideret, universorum ei facultas facienda est.

Dig. 29.3.2.4

Ulpianus 50 ad ed.

Si dubitetur, utrum vivat an decesserit is, cuius quis quod ad causam testamenti pertinet inspici describique postulat, dicendum est praetorem causa cognita statuere id debere, ut, si liquerit eum vivere, non permittat.

Dig. 29.3.2.4a

Ulpianus 50 ad ed.

Inspici tabulas est, ut ipsam scripturam quis inspiciat et sigilla et quid aliud ex tabulis velit spectare.

Dig. 29.3.2.5

Ulpianus 50 ad ed.

Inspectio tabularum etiam lectionem earum indicat.

Dig. 29.3.2.6

Ulpianus 50 ad ed.

Diem autem et consulem tabularum non patitur praetor describi vel inspici idcirco, ne quid falsi fiat: namque etiam inspectio materiam falso fabricando instruere potest.

Dig. 29.3.2.7

Ulpianus 50 ad ed.

Utrum autem in continenti potestatem inspiciendi vel describendi iubet an desideranti tempus dabit ad exhibitionem? et magis est, ut dari debeat secundum locorum angustias seu prolixitates.

Dig. 29.3.2.8

Ulpianus 50 ad ed.

Si quis non negans apud se tabulas esse non patiatur inspici et describi, omnimodo ad hoc compelletur: si tamen neget penes se tabulas esse, dicendum est ad interdictum rem mitti quod est de tabulis exhibendis.

Dig. 29.3.3

Gaius 17 ad ed. provinc.

Ipsi tamen heredi vindicatio tabularum sicut ceterarum hereditariarum rerum competit et ob id ad exhibendum quoque agere potest.

Dig. 29.3.4

Ulpianus 50 ad ed.

Cum ab initio aperiendae sint tabulae, praetoris id officium est, ut cogat signatores convenire et sigilla sua recognoscere.

Dig. 29.3.5

Paulus 8 ad plaut.

Vel negare se signasse: publice enim expedit suprema hominum iudicia exitum habere.

Dig. 29.3.6

Ulpianus 50 ad ed.

Sed si maior pars signatorum fuerit inventa, poterit ipsis intervenientibus resignari testamentum et recitari.

Dig. 29.3.7

Gaius 7 ad ed. provinc.

Sed si quis ex signatoribus aberit, mitti debent tabulae testamenti ubi ipse sit, uti agnoscat: nam revocari eum adgnoscendi causa onerosum est. quippe saepe cum magna captione a rebus nostris revocamur et sit iniquum damnosum cuique esse officium suum. nec ad rem pertinet, unus absit an omnes. et si forte omnibus absentibus causa aliqua aperire tabulas urgueat, debet proconsul curare, ut intervenientibus optimae opinionis viris aperiantur et post descriptum et recognitum factum ab isdem, quibus intervenientibus apertae sunt, obsignentur, tunc deinde eo mittantur, ubi ipsi signatores sint, ad inspicienda sigilla sua.

Dig. 29.3.8

Ulpianus 50 ad ed.

Pupillares tabulas, etiamsi non fuerit superscriptum ne aperirentur, attamen, si seorsum eas signatas testator reliquerit, praetor eas aperiri nisi causa cognita non patietur.

Dig. 29.3.9

Paulus 45 ad ed.

Si mulier ventris nomine in possessione sit, aperiendae sunt secundae tabulae, ut sciatur, cui demandata sit curatio.

Dig. 29.3.10pr.

Ulpianus 13 ad l. iul. et pap.

Si in duobus exemplariis scriptum sit testamentum, alterutro patefacto apertae tabulae sunt.

Dig. 29.3.10.1

Ulpianus 13 ad l. iul. et pap.

Si sui natura tabulae patefactae sunt, apertum videri testamentum non dubitatur: non enim quaeremus, a quo aperiantur.

Dig. 29.3.10.2

Ulpianus 13 ad l. iul. et pap.

Si tabulae non compareant vel exustae sint, futurum est, ut subvenire legatariis debeat. idem est, si subpressae vel occultae sint.

Dig. 29.3.11

Gaius 11 ad l. iul. et pap.

Sicut codicilli pars intelleguntur testamenti, ita secundae tabulae principalium tabularum partem optinere videntur.

Dig. 29.3.12

Ulpianus 13 ad l. iul. et pap.

Si quis fecerit testamentum et exemplum eius, exemplo quidem aperto nondum apertum est testamentum: quod si authenticum patefactum est totum, apertum.