Dig. 50.5.0. De vacatione et excusatione munerum.

Dig. 50.5.1pr.

Ulpianus 2 opin.

Omnis excusatio sua aequitate nititur. sed si praetendentibus aliquod sine iudice credatur, aut passim sine temporis praefinitione, prout cuique libuerit, permissum fuerit se excusare, non erunt, qui munera necessaria in rebus publicis obeant. quare et qui liberorum incolumium iure a muneribus civilibus sibi vindicant excusationem, appellationem interponere debent: et qui tempora praefinita in ordine eiusmodi appellationum peragendo non servaverint, merito praescriptione repelluntur.

Dig. 50.5.1.1

Ulpianus 2 opin.

Qui excusatione aliqua utuntur, quotienscumque creati fuerint, etsi iam ante absoluti sunt, necesse habent appellare. sed si per calumniam et saepius idem adversarius vexandi gratia eius, quem scit perpetua vacatione subnixum, id facere probatus erit, sumptus litis exemplo decretorum principalium praestare iubeatur ei, quem sine causa saepius inquietavit.

Dig. 50.5.1.2

Ulpianus 2 opin.

Qui in fraudem ordinis in honoribus gerendis, cum inter eos ad primos honores creari possint qui in civitate munerabantur, evitandorum maiorum onerum gratia ad colonos praediorum se transtulerunt, ut minoribus subiciantur, hanc excusationem sibi non paraverunt.

Dig. 50.5.1.3

Ulpianus 2 opin.

Quamvis sexaginta quinque annorum aliquis sit et tres liberos incolumes habeat, a muneribus tamen civilibus propter has causas non liberatur.

Dig. 50.5.2pr.

Ulpianus 3 opin.

Sextum decimum aetatis annum agentem ad munus sitoniae vocari non oportet: sed si nihil proprie in patria servatur de minoribus quoque annis viginti quinque ad munera sive honores creandi, iusta aetas servanda est.

Dig. 50.5.2.1

Ulpianus 3 opin.

Numerus liberorum aut septuaginta annorum ab honoribus aut muneribus his cohaerentibus excusationem non praestat, sed a muneribus tantum civilibus.

Dig. 50.5.2.2

Ulpianus 3 opin.

Adoptivi filii in numerum non proficiunt eorum liberorum, qui excusare parentes solent.

Dig. 50.5.2.3

Ulpianus 3 opin.

Qui ad munera vocantur, vivorum se liberorum numerum habere tempore, quo propter eos excusari desiderant, probare debent: numerus enim liberorum postea impletus susceptis antea muneribus non liberat.

Dig. 50.5.2.4

Ulpianus 3 opin.

Quae patrimoniorum onera sunt, numero liberorum non excusantur.

Dig. 50.5.2.5

Ulpianus 3 opin.

Incolumes liberi, etiamsi in potestate patri suo desierint esse, excusationem a muneribus civilibus praestant.

Dig. 50.5.2.6

Ulpianus 3 opin.

Minus audiens immunitatem civilium munerum non habet.

Dig. 50.5.2.7

Ulpianus 3 opin.

Quem ita senio et corporis inbecillitate vexari praeses animadverterit, ut muneri perferendae pecuniae non sufficiat, dimittat et alium constituat.

Dig. 50.5.2.7a

Ulpianus 3 opin.

Corporis debilitas eorum munerum excusationem praestat, quae tantum corpore implenda sunt. ceterum quae consilio prudentis viri vel patrimonio sufficientis in homines obiri possunt, nisi certis et receptis probabilibus causis non remittuntur.

Dig. 50.5.2.8

Ulpianus 3 opin.

Qui pueros primas litteras docent, immunitatem a civilibus muneribus non habent: sed ne cui eorum id quod supra vires sit indicatur, ad praesidis religionem pertinet, sive in civitatibus sive in vicis primas litteras magistri doceant.

Dig. 50.5.3

Scaevola 3 reg.

His, qui naves marinas fabricaverunt et ad annonam populi romani praefuerint non minores quinquaginta milium modiorum aut plures singulas non minores decem milium modiorum, donec hae naves navigant aut aliae in earum locum, muneris publici vacatio praestatur ob navem. senatores autem hanc vacationem habere non possunt, quod nec habere illis navem ex lege iulia repetundarum licet.

Dig. 50.5.4

Nerva 1 membr.

Tempus vacationis, quod datur eis qui rei publicae causa afuerunt, non ex eo die numerandum est, quo quis abesse desiit, sed cum quodam laxamento itineris: neque enim minus abesse rei publicae causa intellegendus est, qui ad id negotium vel ab eo revertitur. si quis tamen plus iusto temporis aut itinere aut in alio loco commoratus consumpserit, ita ea interpretanda erit, ut ex eo tempore vacationis dies incipiat ei cedere, quo iter ex commodo peragere potuisset.

Dig. 50.5.5

Macer 2 de off. praesid.

A decurionatu, quamvis hic quoque honor est, ad alium honorem nullam vacationem tribuendam ulpianus respondit.

Dig. 50.5.6

Papinianus 2 quaest.

Hi, qui muneris publici vacationem habent, ad ea, quae extra ordinem imperantur, compelli non solent.

Dig. 50.5.7

Papinianus 36 quaest.

A muneribus, quae non patrimoniis indicuntur, veterani post optimi nostri severi augusti litteras perpetuo excusantur.

Dig. 50.5.8pr.

Papinianus 1 resp.

In honoribus delatis neque maior annis septuaginta neque pater numero quinque liberorum excusatur. sed in asia sacerdotium provinciae suscipere non coguntur numero liberorum quinque subnixi: quod optimus maximusque princeps noster severus augustus decrevit ac postea in ceteris provinciis servandum esse constituit.

Dig. 50.5.8.1

Papinianus 1 resp.

Non alios fisci vectigalium redemptores a muneribus civilibus ac tutelis excusari placuit, quam eos, qui praesentes negotium exercerent.

Dig. 50.5.8.2

Papinianus 1 resp.

Vacationum privilegia non spectant liberos veteranorum.

Dig. 50.5.8.3

Papinianus 1 resp.

Qui muneris publici vacationem habet, per magistratus ex improviso collationes indictas recte recusat: eas vero, quae e lege fiunt, recusare non debet.

Dig. 50.5.8.4

Papinianus 1 resp.

Philosophis, qui se frequentes atque utiles per eandem studiorum sectam contendentibus praebent, tutelas, item munera sordida corporalia remitti placuit, non ea, quae sumptibus expediuntur: etenim vere philosophantes pecuniam contemnunt, cuius retinendae cupidine fictam adseverationem detegunt.

Dig. 50.5.8.5

Papinianus 1 resp.

Qui maximos principes appellavit et causam propriam acturus romam profectus est: quoad cognitio finem accipiat, ab honoribus et civilibus muneribus apud suos excusatur.

Dig. 50.5.9pr.

Paulus 1 resp.

Eos, qui romae profitentur, proinde in patria sua excusari muneribus oportere, ac si in patria sua profiterentur.

Dig. 50.5.9.1

Paulus 1 resp.

Paulus respondit privilegium frumentariis negotiatoribus concessum etiam ad honores excusandos pertinere.

Dig. 50.5.10pr.

Paulus 1 sent.

Ab his oneribus, quae possessionibus vel patrimonio indicuntur, nulla privilegia praestant vacationem.

Dig. 50.5.10.1

Paulus 1 sent.

Corpus mensurarum frumenti iuxta annonam urbis habet vacationem: in provinciis non idem.

Dig. 50.5.10.2

Paulus 1 sent.

Angariorum praestatio et recipiendi hospitis necessitas et militi et liberalium artium professoribus inter cetera remissa sunt.

Dig. 50.5.10.3

Paulus 1 sent.

Auctis post appellationem medio tempore facultatibus paupertatis optentu non excusantur.

Dig. 50.5.10.4

Paulus 1 sent.

Defensores rei publicae ab honoribus et muneribus eodem tempore vacant.

Dig. 50.5.11

Hermogenianus 1 iuris epit.

Sunt munera, quae rei proprie cohaerent, de quibus neque liberi neque aetas nec merita militiae nec ullum aliud privilegium iure tribuit excusationem: ut sit praediorum collatio viae sternendae, angariorumve exhibitio, hospitis suscipiendi munus ( nam nec huius quisquam excusationem praeter eos, quibus principali beneficio concessum est, habet) et si qua sunt praeterea alia huiusmodi.

Dig. 50.5.12pr.

Paulus 1 sent.

Legato, qui publicum negotium tuitus sit, intra tempora vacationis praestituta rursum eiusdem negotii defensio mandari non potest.

Dig. 50.5.12.1

Paulus 1 sent.

Comites praesidum et proconsulum procuratorumve caesaris a muneribus vel honoribus et tutelis vacant.

Dig. 50.5.13pr.

Ulpianus 23 ad ed.

Praetor eos, quoscumque intellegit operam dare non posse ad iudicandum, pollicetur se excusaturum: forte quod in perpetuum quis operam dare non potest, quod in eam valetudinem incidit, ut certum sit eum civilia officia subire non posse: aut si alio morbo laboret, ut suis rebus superesse non possit: vel si quid sacerdotium nancti sint, ut discedere ab eo sine religione non possint. nam et hi in perpetuum excusantur.

Dig. 50.5.13.1

Ulpianus 23 ad ed.

Duo genera tribuendae muneris publici vacationis sunt, unum plenius, cum et militiae datur, aliud exiguius, cum nudam muneris vacationem acceperint.

Dig. 50.5.13.2

Ulpianus 23 ad ed.

Qui autem non habet excusationem, etiam invitus iudicare cogitur.

Dig. 50.5.13.3

Ulpianus 23 ad ed.

Si post causam actam coeperit se excusare iudex, si quidem privilegio, quod habuit antequam susciperet iudicium, velit se excusare, nec audiendus est: semel enim adgnoscendo iudicium renuntiat excusationi. quod si postea iusta causa incidit, ut iudex vel ad tempus excusetur, non debet in alium iudicium transferri, si cum captione id futurum est alterutrius. tolerabilius denique est interdum iudicem qui semel cognoverat tantisper exspectare, quam iudici novo rem rursum iudicandam committere.

Dig. 50.5.14pr.

Modestinus 7 reg.

Ad excusationem munerum defunctus filius non prosit, praeterquam in bello amissus.

Dig. 50.5.14.1

Modestinus 7 reg.

Eodem tempore idem duas curas operis non administrabit.