Incipit liber tercius ad honorem et gloriam magni imperatoris

<Particula XLVII.: Sapientiam invocat poeta>
Desine, Calliope; satis est memorasse, quod holim
Tityrus ad fagi tegmina duxit oves.
Desine tu, Pean, celeberrima, desine, Clio:
Sit mugisse satis commemorasse Iovem.
Non mea Calliopes nec Apollinis ara litabit
Carmina, que pecudum, que vorat, exta litant.
Te peto, te cupio, summi Sapientia patris,
Que legis eterna mente, quod orbis habet.
Tu pelagi metiris aquas, metiris abissum;
Te metuunt solam, te venerantur aque.
Tu patrii legis astra poli, tibi servit Olimpus,
Te sine vita perit; te sine nemo sapit.
Nam quod sol hominum, Salomon, David inclita proles,
Sensit seu meruit, creditur esse tuum.
Tu, massam discepta rudem, tu, litis amice
Primicias certo conciliata loco,
Tu depinxisti fatali sidere celum:
Unde venit, nosti, Phebus et unde soror.
Nam quod friget yemps, ver umet, torret et estas,
Siccitat autunnus, creditur esse tuum.
Quod breve litus aquas refrenat turbine motas,
Quod montes, quod humum sustinet unda, tuum.
Tu, pudor eternus, sacrasti virginis alvum,
Tu sata, tu nascens, tu genitura creans.
Thesauros aperi, veniens illabere celo:
Semper es ut verax, da michi vera loqui.
Tu divina loqui Petro post rete dedisti,
Ex uno per te flumina ventre fluunt.
Nec minor in partes divisa, set integra constas,
Ut vis et que vis, dans tua dona tuis.
Hos genus eloquii, mentes interpretis illos,
Hos virtutis opus promeruisse facis.
Da michi cepta loqui, da ceptis fine potiri,
Possit ut Augusto Musa placere suo.

<Particula XLVIII.: Pax tempore Augusti>
Fortunata dies, felix post tempora tempus,
Que sextum sexto tempore cernit herum !
O nimis etatis felicia tempora nostre,
Propugnatorem que meruere suum!
Gaudeat omnis humus, tellus sine nube diescat,
Rorem spectati muneris astra pluant.
Mane serena dies venit et serotinus imber:
Imperium Cesar solus et unus habet.
Iam redit aurati Saturnia temporis etas,
Iam redeunt magni regna quieta Iovis.
Sponte parit tellus, gratis honeratur aristis,
Vomeris a nullo dente relata parit,
Nec fecunda fimo nec rastris indiget ullis
Mater opum, pecori prospera, grata viris.
Omnis olivescit Phebeis frondibus arbor,
Vix arbor partus sustinet orta novos.
Nec rosa nec viole nec lilia, gloria vallis,
Marcescunt, aliquo tempore nata semel.
Felix nostra dies, nec ea felicior ulla,
Lecior aut locuplex a Salomone fuit.
Evomuit serpens virus sub fauce repostum,
Aruit in vires mesta cicuta suas.
Nec sonipes griphes nec oves assueta luporum
Ora timent: ut ovis stat lupus inter oves.
Uno fonte bibunt, eadem pascuntur et arva
Bos, leo, grus, aquila, sus, canis, ursus, aper.
Non erit in nostris, moveat qui bella, diebus;
Amodo perpetue tempora pacis erunt.
Nulla manent hodie veteris vestigia fraudis,
Qua Tancridinus polluit error humum,
Ipsaque transibant derisi tempora regis.
Nam meus Augustus solus et unus erit,
Unus amor, commune bonum, rex omnibus unus,
Unus sol, unus pastor et una fides.

<Particula XLIX.: Teatrum imperialis palacii>
Dic, mea Musa, precor, genuit que nobilis alvus
Henricum, vel que dextra cubile dedit?
Que superum nutrix dedit ubera, quis dedit artes ?
Quis puero tribuit scire vel arma viro ?
Quave domo genitus fuerit puer, aurea proles,
Quis pater, unde parens, dic, mea Musa, precor.
Est domus, etherei qua ludunt tempora veris,
Ipse domus paries ex adamante riget.
Ante domum patulo preludit sole teatrum,
Quo salit in medio fons, Arethusa, tuus.
Ipsa quater denis innititur aula columpnis,
In quibus imperii tota quiescit humus.
Hic Corradus adest, iuris servator et equi,
Scribens edictum, certa tributa legens.
Cancellos reserans, mundi signacula solvens,
Colligit Italicas, alter Homerus, opes.
Nulla fames auri, sitis illi nulla metalli;
Res nova, quam loquimur: mens sua numen habet.
Diligit ecclesiam nec matrem filius odit,
Dux evangelii, iuris aperta manus.
Angelus in multos necnon paracletus in omnes
Mittitur, et missi fatur in ore deus.
Hic Marcualdus, cui se Neptunus ad omne
Velle dedit, cui Mars se dedit esse parem.
Illuc conveniunt ex omni cardine mundi,
Dantes Augusto plena tributa, duces,
Quos brevis absolvit positis apodixa tributis,
Quam tua, Corrade, griphea signat avis.
Hic grave pondus Arabs missi deliberat auri,
Hic melechinas exhibet Indus opes
Et decus et precium, gemmas dat Persis et aurum,
Materiam superans mittit Egyptus opus.
Argentum, gemmas, auri genus, inclite Cesar,
Delicias hominum, quas habet orbis, habes.

<Particula L.: Domus imperialis palacii>
In talamos sex una domus partitur, et horum
Prima creatoris regia scribit opus.
Illic in specie super undas diva columbe
Maiestas operum pingitur, ipse deus.
Altera fatiferum cataclismi pingit abyssum.
Tercia fert Habrahe credulitatis iter.
Quarta Faraonem submergens nudat Egyptum.
Quinta domus David tempora regis habet.
Sexta Fredericum divo depingit amictu,
Cesarea septum prole senile latus.
Hic Fredericus ovans in milibus undique fretus
Fervidus in Christo miles iturus erat.
Hic erat annosum multa nemus ylice septum,
Non nisi per gladios silva datura vias.
In nemus omne furit ferrum, nemus omne favillat,
Fit via, quod dudum parte negabat iter.
Hic erat, infide, tua fallax, Ungare, dextra,
Qualiter invito te Fredericus abit.
Hic Ysaac mentita fides et fictile fedus,
Illic Grecorum non sine cede dolus,
Hic obsessa Polis necnon plantata per annum
Vinea, cesaree quam coluere manus.
Hic Conii pinguntur opes et bella ferocis,
Hic Frederici ales fulminat ense procer.
Hic pater arma tenet; subit illic filius urbem,
Pars prior Augusto sub seniore cadit.
At postquam Conii spoliis saturantur et auro,
Castra movent; nec eis cura quietis erat.
Proh dolor, ad flumen ponunt temtoria Tharsis,
Quo lacerat tumidas nans Fredericus aquas.
Suspectas invenit aquas, qui raptus ab undis
Exuit humanum, servit et ante deum.
Vivit in eternum Fredericus, lancea cuius
Nunquam fraudato cuspide versa fuit.

<Particula LI.: De septem artibus liberalibus>
Illic diva parens superum, Sapientia mater,
Uberis Henrico munera digna dabat.
Ipsa ministrantes septem conventa sorores,
Ut puerum doceant, officiosa rogat.
Prima loqui recte docet, altera iurgia lingue,
Tercia conditos reddit in ore sonos.
Quarta, quid astra velint, cum visa coire retrorsum,
Quinta docet numerum pro ratione legi.
Sexta gradus in voce suos docet impare cantu,
Septima metiri posse magistrat humum.
Suscipit in gremio virtutum gratia mater
Ore virum, iuvenem corpore, mente senem,
Quem virtus dilapsa polo sic possidet omnis,
Singula quod virtus asserat esse suum.
Hec mores informat et usibus illa coaptat;
Hec sibi preiustum vendicat, illa pium;
Hec, ubi res poscit, rigidum facit, illa modestum:
Lex quandoque potest de pietate queri.
Arma fatigarant superos, que contulit illa:
Sic sic era rigent, arma quod hoste carent.
Quod Numidos, quod Sarmaticos sibi Roma subegit,
Unde redit Titan, nox ubi prima subit,
Magnus Alexander Darium quod vicit in armis,
Quod fuit imperio terra subacta suo,
Et quod Pompeium Cesar patresque fugavit,
Unde Tolomei crimen Egyptus habet:
Nullus ei similis, nisi proles, nemo secundus,
Diis meus Henricus equiperandus erit.
Dicitur Henricus; latet hac in voce triumphus:
Quod latet, in partes littera ducta parit.
Certant virtutes, certatim munera prebent,
Crescit in Augusto gratia plena meo,
Infra quem gremium Sapientia dulce recepit:
Hec os ore docet, pectore pectus alit.

<Particula LII.: Sapientia convicians Fortune>
Inclita regales crispans Sapientia vultus
Aspera Fortune talia verba dedit:
"Sit tuus Andronicus, saturatus cede nepotis,
Cui cruor Ytalicus potus et esca fuit.
Sit tuus Andronicus, qui crassus cede suorum
Addidit ex omni stirpe necare probos.
Cuius ad extremum licet impar pena reatu,
Mors sua perpetuo vindice feda caret.
Sit tuus ille senex, qui raptus ut Yccarus alis
Occidit et pelago flet sua mersa ratis.
Occidit, ut quondam series inmensa gigantum,
Quis fuit imperium cura videre Iovis.
Sic et Tancredus multo miser ebrius auro
Occidit, in dominum dum tulit arma suum.
Si potes, Andronicum civilibus eripe telis;
Si potes, alterius regna tuere senis.
Nam meus Henricus materna sede sedebit,
In qua rex Salomon sedit in orbe potens.
Talis erit sedes: ebur uxorabit in auro;
Hoc hominum sensus exuperabit opus.
Bis senos habitura gradus Henricia sedes,
Ex auro sex, sex ex adhamante gradus,
Per quos fulvescent civili more leones:
Ordine suppositi iussa sedentis agant.
Procedant de sede throni, res ardua, grifes,
Procedant aquile seu Nucerinus aper,
Procedant rigidi nostra de sede leones,
Procedat fenix, nuncia pacis avis.
A leva Neptunus aquas castiget, et omne
Iuppiter a dextris corrigat ipse solum.
A leva citharam moveat Mercurius aure,
Omnividens dextra Phebus in aure legat.
Mars pre sede sedens gladiatus territet orbem,
Cogat ad imperium sidera, fata, deos."

Ego magister Petrus de Ebulo, servus imperatoris fidelis, hunc librum ad honorem Augusti composui. Fac mecum, domine, signum bonum, ut videant me Tancridini et confundantur. In aliquo beneficio mihi provideat dominus meus et deus meus, qui est et erit benedictus in secula. Amen.