Capitulum XXI.

Receptis igitur ad angustias arcis Terdonensibus tantaque multitudine velut uno carcere inclusis, mons ipse circumquaque a principe, ne ullus effugiendi pateret miseris aditus, obsidione vallatur, principe ipso ex occidentali parte, Heinrico duce Saxoniae in suburbio, quod meridiem versus Apenninum respicit, Papiensibus in campania, quae contra Papiam seu Mediolanum ad orientem vel aquilonem extenditur, residentibus. Nec mora, machinae diversorumque tormentorum genera fabricantur, sagittarii, balistarii, fundibularii arcem circumseptam observant. Temptabatomnia virtus principis et, ubi infirmiora arcis videbat loca, valentiori urgebat manu. At Terdonenses artissimis septi claustris, effugii locum non habentes, ex desperatione audatiam sumunt. Nulla enim res, ut ait ille historiographus, promptiorem bello militem reddit quam necessitas preliandi ex prerupto periculorum. Urgentur iaculis, urgentur balistis. Quodque his gravius est, propria remordentur conscientia, eo quod proprio principi rebellando, quicumque ex eis deprehensi fuissent, patibuli, quod inpresentiarum erectum cernebant, expectabant supplicium. Sicut enim est magna miseris tyrannicae obviantibus immanitati consolatio conscientiae spes, sic e converso tali principi, qui non solum legittimus iudex, sed et pius presul dici potest, reluctari conantibus miseriae miseriam cumulat contra conscientiam debitae sententiae metus. Crebris tamen excursionibus, quasi nullo timoris periculo urgerentur, militem in castris manentem lacessebant, iuvenilesque animi, laudis, ut assolet, avidi, virium suarum experientiam utrobique capessebant, illispro salute, istis pro triumpho dimicantibus. Nec hoc sine utriusque partis dampno; nam et ex nostris duo nobiles iuvenes, Kadolus ex Baioaria et Iohannes de Saxonia, pluribus sauciatis, necantur; ex illis vero, exceptis his, quos occisos vel vulneratos intus celabant, nonnulli vivi deprehensi, ligni supplicio in oculis omnium penas meritas luebant. Ferunt quadam die lapidem vi tormenti ex balista, quam modo mangamvulgo dicere solent, propulsum ad superiora meniorum loca conscendisse, ex collisione parietum tribus fractis frustis, tres simul milites armatos inter maiores civitatis iuxta principalem aecclesiam de suae rei publicae statu consultantibus stantes uno ictu percussisse necique dedisse. Quia vero castra Papiensium maiorem incursum caeteris sustinebant, iunguntur eis ex imperio principis Gwilhelmus marchio de Monte-ferrato et quidam alii ex Italicis baronibus. Erat enim ex ea parte puteus seu fons, quo solo poterant oppidani uti; et idcirco Papiensibus prohibentibus illisque suprema necessitudine, cuius proprium est periculorum discriminis immemorem <esse>, audacter decertantibus, maior, immo quasi cottidiana instabat conflictatio. Nam amniculus, qui medius, ut supraostensum est, percurrebat suburbium, ex ruina turrium caeterorumve menium a proprio alveo excussus, ne in ipsorum usum etiam feculentus provenire posset, a duce Saxoniae suisque acriter servabatur. Videns princeps plus cupito obsidionem produci - anhelabat enim ad accipiendam orbis et Urbis monarchiae coronam -, non solum turres machinis quati, sed etiam inusitato satis utens artificio cuniculos versus turrim Tarquinii, quae Rubea dicebatur, fieri iubet, ut sic ad turrim ipsam per ipsos subterraneos meatus procedentes, fundamento leso, eam ruinae darent. Nam cum predicta civitas non in modum aliarum civitatum vallo seu fossa, sed preruptis undique prope interclusa rupibus, naturalipresidio muniatur, ex illa tantum parte aliquantisper remissior hispidaeque rupis firmamento carens, predictae turris munimentum magnique fossati robur tamquam huius suae imbecillitatis adiumentum artificialiter admisit. Oppidani, non sine quorumdam ex nostris proditionis suspicione, ingenium presentiunt commentisque usi iuxta fundamentum turris et ipsi cuniculos faciunt, sicque quibusdam ad eversionem turris procedentibus suffocatis, caeteri a coepto desistunt. Post haec rex naturamnaturae ope vincere volens, id est ut naturae presidiis septos per inopiam cogeret potus, predictum fontem humanis usibus inutilem facere disponit. Iniciuntur ibi hominum, pecorum fetida et putentia cadavera. Sed nec sic repelli poterat misera oppidanorum [hauriendi] aviditas. Aliud itidem invenitur ingenium. Incutiuntur predicto fonti ardentes faculae, sulfureas et piceas flammas ferentes, sicque aquae ipsae humanis usibus deinceps inutiles amaricantur.