XXIII. De peccandi consuetudine.

23.1. Melius est peccatum cauere quam emendare. Facilius enim resistimus hosti a quo nondum uicti sumus, quam ei a quo iam superati ac deuicti cognoscimur.

23.2. Omne peccatum, antequam admittatur, amplius pertimescitur. Quamuis autem graue sit, dum in usum uenerit, leue existimatur, et sine ullo metu committitur.

23.3. Istis fomitibus, quasi quibusdam gradibus, coalescit omne peccatum: cogitatio namque praua delectationem parit; delectatio consensionem, consensio actionem, actio consuetudinem, consuetude necessitatem. Sicque his uinculis homo inplicatus, quadam catena uitiorum tenetur adstrictus, ita ut ab ea euelli nequaquam ualeat, nisi diuina gratia manum iacentis adprehendat.

23.4. Peccatum admittere cadere est in puteum; consuetudinem uero peccandi facere, os putei est coangustare, ne is qui cecidit ualeat exire. Sed interdum etiam tales Deus liberat, dum eorum desperationem ad conuersionem libertatis commutat. Ipso enim miserante, peccata dimittuntur; quo protegente fit ne in deterius peccando eatur.

23.5. Nequissimum est peccare, peius est peccandi consuetudinem facere. Ab illud facile, ab hoc cum labore resurgitur, dum malae consuetudini repugnatur.

23.6. Male agendi consuetudinem recessum esse propheta adserit in profundum, cuius usu quasi quadam lege homo tenetur adstrictus, ut etiam quando non uult, peccatum admittat. A lapsu uero cito resurgere, non est in profundum ire.

23.7. Apostolus legem peccati dicit in membris nostris; quae lex consuetude est, quam peccando concipimus et non ab ea, cum uolumus, discedimus, quia iam necessitatis uinculo per consuetudinem retinemur.

23.8. Multum ueri amor agit in homine, sed resultat caro malae consuetudinis lege. Bene autem audacter pro bona conscientia exultat, qui ualenter in se reprimit quod insolenter inpugnat.

23.9. Frequenter peccare cauendum est; nam hoc ipsud quod de malo nostro plerumque Deus nobis salutem operatur, quanto mirabile est, tanto perrarum est. Propterea metuendum est confidere ita saluari, ne forte, dum expectamus a uitiis sanari, et uitia multiplicemus et salutem non adipiscamur. Ergo studeamus aut non cadere, aut cito conuersi a lapsu consurgere.

23.10. Omnino peccare cauendum est; quod si humana fragilitate peccatum subrepserit, confestim erit corrigendum quod nequiter sentitur commissum. Cito enim corrigitur culpa quae cito cognoscitur; tardius autem sanatur uulnus quod, iam putrescentibus membris, longo post tempore curationibus adhibetur.

23.11. [Iteratio peccati grauior est, sicut si morbus super morbum ueniat, sicut si imber super imbrem occurrat.]

23.12. Mora peccandi inmanitatem facit sceleris, unde et propheta: Vae inquit, qui trahitis iniquitatem infuniculis uanitatis, et quasi uinculum plaustri peccatum. Trahit enim iniquitatem ut funiculum, qui tardat conuerti ad Deum. Trahere est enim iniquitatem moram facere iniquitati. Vnde et psalmus: Prolongauerunt iniquitates suas; Dominus iustus concidet ceruices peccatorum.