bold = Main text
grey = Comment text
De cella Alcuini
Ver.
1 2 | semper in aeternum, o mea cella, vale.~
2 12 | atque creatorem laudat in ore deum.~
3 13 | In te personuit quondam vox
4 15 | In te temporibus certis laus
Conflictus veris et hiemis
Ver.
5 12 | in tectis, modulans rutilo
6 17 | depellat, Phoebo comes almus in aevum.~
7 23 | gravi tenebrosis tectus in antris~
8 26 | dulcis, calidus est ignis in aede.~
9 47 | collibus in nostris erumpant germina
10 48 | pecori, requies et dulcis in arvis.~
Versus de cuculo
Ver.
11 9 | veniat; timeo, est summersus in undis,~
12 11 | cuculum Bachus dimersit in undis,~
Disputatio de rhetorica et de virtutibus
Par.
13 | dixisse, totam eius artis vim in civilibus versari quaestionibus.
14 | occupationes regni et curas palatii in huiuscemodi quaestionibus
15 | partim aperuisti, valde mihi in eas rationes fecisti intentum,
16 | intentum, maxime quia me in cellaria arithmeticae disciplinae
17 | prompte subsequi, sed etiam in multis velociter praecurrere
18 | fertur, quoddam tempus, cum in agris homines passim bestiarum
19 | reddere: qui dispersos homines in agris et in tectis silvestribus
20 | dispersos homines in agris et in tectis silvestribus abditos
21 | ratione quadam conpulit in unum locum et congregavit
22 | locum et congregavit et eos in unam quamque rem inducens
23 | bene dicendi scientiam. K. In quibus versatur rebus? A.
24 | quibus versatur rebus? A. In civilibus, id est doctis
25 | necessitas cogit nos exerceri in illis: et primum quot sint
26 | dispositio est rerum inventarum in ordinem distributio: elocutio
27 | 5-~ ~K. Si rhetorica in causis et quaestionibus
28 | monstrari. A. Ars rhetorica in tribus versatur generibus,
29 | Demonstrativum genus, quod tribuitur in alicuius certae personae
30 | laudem vel vituperationem, ut in Genesi de Abel et Cain legitur:
31 | respexit. Deliberativum est in suasione et dissuasione,
32 | suasione et dissuasione, ut in Regum legitur, quomodo Achitophel
33 | salvaret. Iudiciale est, in quo est accusatio et defensio,
34 | accusatio et defensio, ut in actibus legimus Apostolorum,
35 | apud eundem praesidem. Nam in iudiciis saepius quid aequum
36 | quid aequum sit quaeritur, in demonstratione quid honestum
37 | honestum sit intellegitur, in deliberatione quid honestum
38 | occasionem, facultatem. In persona quaeritur quis fecerit,
39 | quaeritur quis fecerit, in facto quid fecerit, in tempore
40 | in facto quid fecerit, in tempore quaudo fecerit,
41 | tempore quaudo fecerit, in loco ubi factum sit, in
42 | in loco ubi factum sit, in modo quomodo fieri potuisset,
43 | quomodo fieri potuisset, in occasione cur facere voluisset,
44 | occasione cur facere voluisset, in facultate, si ei subpeditaret
45 | infirmari. Frustra enim quaeris in controversiis quid factum
46 | aderit personae. Item tali in tempore vel tali in loco
47 | tali in tempore vel tali in loco talis res fieri non
48 | prima controversia, quae in facto constat, dicitur coniecturalis
49 | definiendum ratione et videndum, in cuius definitionem cadat
50 | de quibus post dicemus. In quarta constitutione, quam
51 | tempore, vel eo modo, vel in eo loco, aut cum illis cum
52 | Simplex est, quae unam in se continet quaestionem,
53 | Considerandum est, sicut iam dixi, in ratione an in scripto sit
54 | iam dixi, in ratione an in scripto sit controversia.
55 | nascitur, hoc modo: Lex: «qui in adversa tempestate navem
56 | et navis qui remanserint in ea». Duo quidam cum in alto
57 | remanserint in ea». Duo quidam cum in alto navigarent, cum alterius
58 | misericordia moti sustulerunt in navem. Postea [cum] aliquanto
59 | cum idem gubernator esset, in scapham confugeret, quae
60 | autem, cuius merces erant, in gladium ibidem in navi occumberet;
61 | erant, in gladium ibidem in navi occumberet; naufragus
62 | Sedata tempestate navis in portum pervehitur. Ille,
63 | portum pervehitur. Ille, qui in gladium incubuerat, leviter
64 | navem et quid sit remanere in navi. Item ambiguitas saepe
65 | navi. Item ambiguitas saepe in scripta lege facit quaestionem,
66 | publicetur. Hic ambiguitas in scripto est, an meretrix
67 | occidito». Alexandrum, qui in Thessalia tyrannidem occupaverat,
68 | ex tyranno habebat, sibi in praemii loco deposcit. Sunt
69 | matri praemii loco. Res in iudicio est. Et hic considerandum
70 | Quidam aperit et amicos in oppidum accipit, ne ab hostibus
71 | secundum quod dixisti, an in ratione sit vel in scripto,
72 | dixisti, an in ratione sit vel in scripto, quo tunc animus
73 | Quaestio est constitutio, in qua causae disceptatio constat,
74 | animum matris suae fuisse in patrem suum, in se ipsum,
75 | suae fuisse in patrem suum, in se ipsum, in regnum et in
76 | patrem suum, in se ipsum, in regnum et in omne genus
77 | in se ipsum, in regnum et in omne genus suum, ut ab ea
78 | negotialem. Negotialis est, in qua quid iuris sit ex civili
79 | praesunt iudices, et habet in se inplicatam controversiam
80 | mortuus est, quam hereditas in eius venisset potestatem.
81 | 12-~ ~Iuridicialis est, in qua aequi et iniqui et praemii
82 | adsumptiva: absoluta, quae in se continet iuris et iniuriae
83 | vicissent tropheum aliquod in finibus statuerent, victoriae
84 | statuerent, victoriae modo in praesentiam declarandae
85 | declarandae causa, non ut in perpetuum belli memoria
86 | dicitur esse commissum, ut in illo exemplo, quod paulo
87 | ab adversario infertur, in alium aut in aliud crimen
88 | adversario infertur, in alium aut in aliud crimen demovetur.
89 | pertinuisse, nec si quod in eo sit delictum, sibi adtribui
90 | causae genus est huiusmodi: In eo foedere, quod factum
91 | Samnitibus dedito, quidam in senatu eum quoque dicit,
92 | quoniam particeps tu factus es in turpissimo foedere summae
93 | habuerit, iussu imperatoris in foedere et in tanta religione
94 | imperatoris in foedere et in tanta religione interfuerit,
95 | superiore differt, quod in illo concedit se reus oportuisse
96 | suae fuerit inpedimento: in hoc autem non accusare alterum
97 | accusare alterum nec culpam in alium transferre debet,
98 | quidam cum adversa tempestate in alto iactarentur, voverunt,
99 | vitulum immolaturos. Casu erat in eo portu fanum Dianae eius,
100 | non licebat»: depulsio est in concessione deposita: ratio
101 | dignus? Casus autem infertur in concessionem, cum demonstratur
102 | voluntati obstitisse, ut in hac re: Cum Lacedaemoniis
103 | sacrificii dies instaret, in urbem ex agro coepit agere,
104 | hostias constituit omnes in litore, ut qui trans flumen
105 | es»: iudicatio est: cum in ea re contra legem redemptor
106 | redemptor aliquid fecerit, qua in re studio eius subita fluminis
107 | ut, si qua rostrata navis in portu deprehensa sit, publicetur.
108 | sit, publicetur. Cum magna in alto tempestas esset, vis
109 | ventorum invitis nautis in Rhodiorum portum navem coegit;
110 | Intentio est: «rostrata navis in portu deprehensa est»: depulsio
111 | vi et necessitate sumus in portum coacti»: infirmatio
112 | est: cum rostratam navem in portu deprehensam lex publicaverit,
113 | invitis nautis vi tempestatis in portum coniecta sit, oporteatne
114 | perraro potest accidere, in quo non defensio facti,
115 | continetur. Hoc genus vix in iudicio probari potest,
116 | K. Quot personae solent in iudiciis esse? A. Quattuor:
117 | minuendam causam, nisi forte in laude vel praemii petitione
118 | vinolentia, et omnino omnia, in quibus animus ita videtur
119 | Qui omnes loci similiter in incommodi quoque vitatione
120 | ad officii decorem. Iudex in tribunali, causa in medio
121 | Iudex in tribunali, causa in medio ante eum ad laudem
122 | adversariorum autem, si eos aut in odium aut in invidiam aut
123 | si eos aut in odium aut in invidiam aut in contemptum
124 | odium aut in invidiam aut in contemptum adducemus. In
125 | in contemptum adducemus. In odium ducentur, si quod
126 | malitiose factum proferetur: in invidiam, si vis eorum,
127 | quam causae suae confidere: in contemptum adducentur, si
128 | causae exponemus, hoc est, in quo consistat controversia.
129 | attendendum videtur: anceps, in quo aut iudicatio dubia
130 | et offensionem: obscurum, in quo aut tardi auditores
131 | animus auditoris favet, ut in honesto genere causae est:
132 | subit animum auditoris, ut in humili, ancipiti vel obscuro
133 | non longius quam opus est in narrando procedetur, et
134 | procedetur, et si nullam in rem aliam transiet oratio,
135 | contorte dicatur, ne quam in aliam rem transeatur. Probabilis
136 | Probabilis erit narratio, si in ea videbuntur inesse quae
137 | inesse quae solent apparere in veritate, si personarum
138 | adversariis conveniat et quid in controversia relinquatur
139 | quiddam destinatur auditori, in quo animum debeat habere
140 | habere occupatum: altera est, in qua rerum earum, de quibus
141 | quam omnia quae incidunt in causam genera, de quibus
142 | dicendum est, amplectimur in partitione: paucitas est,
143 | quae eas res tantum ponit in partitione, quae necessarie
144 | altera vice subplantavit me. In natura sexus, natio, patria,
145 | cognatio, aetas consideratur: in sexu vir an mulier: in natione
146 | in sexu vir an mulier: in natione Graecus an barbarus:
147 | natione Graecus an barbarus: in patria Atheniensis an Romanus:
148 | Atheniensis an Romanus: in cognatione, quibus maioribus,
149 | quibus consanguineis sit: in aetate puer an adulescens,
150 | an infelix, privatus an in potestate sit aut fuerit
151 | intelleguntur. Habitus autem in aliqua perfecta et constanti
152 | absolutione consistit, quo in genere est virtus, scientia
153 | argumentatio, prout res ipsa in causa desiderabit. Item
154 | ostendere, si potuerit, si in quo pari ante peccato convictus
155 | fidelissimam demonstrare, aut in rem publicam aut in parentes,
156 | aut in rem publicam aut in parentes, cognatos, amicos,
157 | insimulare audeat. Sin autem in ante acta vita aliquae turpitudines
158 | Negotium est ipsum factum, in quo inter accusatorem et
159 | quid sit ante rem, quid in re, quid post rem, ut in
160 | in re, quid post rem, ut in facto cauponis ante rem
161 | cauponis ante rem fuit, quod in itinere illi duo familiariter
162 | quod simul diverterent in hospitium et simul cenarent:
163 | hospitium et simul cenarent: in re nox, somnium, occisio:
164 | incredibile est. Omnino in gestione rei locus, tempus,
165 | considerari solet, id est, in quo loco vel in quo tempore
166 | id est, in quo loco vel in quo tempore vel per quem
167 | fiunt: per conplexionemn, in qua utrum concesseris reprehenditur
168 | accusas?» Per enumerationem, in qua pluribus rebus inductis
169 | vera sunt? A. Alia vera in opinione, alia in similitudine:
170 | Alia vera in opinione, alia in similitudine: in opinione,
171 | opinione, alia in similitudine: in opinione, ut «inferna esse
172 | esse sub terra»: similitudo in contrariis et in paribus
173 | similitudo in contrariis et in paribus spectatur. K. Quomodo
174 | paribus spectatur. K. Quomodo in contrariis et in paribus?
175 | Quomodo in contrariis et in paribus? A. In contrariis
176 | contrariis et in paribus? A. In contrariis hoc modo: «nam
177 | probat et nolentem ducit in assensionem. K. Hoc mirum
178 | melior neque femina lectior in terris sit, profecto semper
179 | est argumentatio, sicut in concessis. ~
180 | laborare: paene omnis causa in se ipsa habet loca confirmandi
181 | peroravi»: aut leve est: «si in mentem non venisset, non
182 | haec seditio a filiis eorum in populo non accidisset: quare
183 | si praeteritur quiddam in enumeratione, hoc modo: «
184 | per quam res dispersae in unum locum coguntur et reminiscendi
185 | efficit indignatio? A. Odium in adversarium vel offensionem
186 | adversarium vel offensionem in eius causam. K. Hoc maxime
187 | factum non vindicari. Item in eos, qui neque laedere alium
188 | crudeliter facta dicemus, ut in pueros, mulieres, senes,
189 | mulieres, senes, infirmos; item in peregrinos, in hospites,
190 | infirmos; item in peregrinos, in hospites, in vicinos, in
191 | peregrinos, in hospites, in vicinos, in amicos atrocia
192 | in hospites, in vicinos, in amicos atrocia gesta. Item
193 | indignationem aut offensionem in adversariis concitare debes. ~
194 | auditorum misericordiam captans. In hac primum animum auditoris
195 | quae commoda perdiderit et in quibus incommodis sit, ut
196 | quibus incommodis sit, ut in morte filii amor, spes,
197 | item quam misericors essem in illum. Nam gravitas sermonis
198 | posuisse dispositionem, in qua praecepisti inventas
199 | praecepta, quae non inveniantur in inventionis praeceptis vel
200 | singula membra orationis in inventionis praeceptis traditum
201 | excusas responsis, quam in dispositionis te praeceptis
202 | eloquentia. K. An magis ornatur in singulis verbis vel in coniunctione
203 | ornatur in singulis verbis vel in coniunctione verborum eloquentia?
204 | eloquentia? A. Utrumque; nam et in singulis verbis et in coniunctione
205 | et in singulis verbis et in coniunctione verborum decus
206 | orationis constat. K. Si in utrisque constat, de utrisque
207 | constat, de utrisque dic. A. In singulis verbis duo sunt,
208 | proprium verbum aut translatum. In propriis illa laus est,
209 | electis et inlustribus utamur, in quibus plenum quiddam et
210 | consonans inesse videatur, in quo consuetudo etiam bene
211 | loquendi valet plurimum. In translatis late patet ornatus,
212 | publicam» et «stercus curiae»: in utroque deformis cogitatio
213 | virtutes et vitia pro ipsis, in quibus sunt, appellamus,
214 | quibus sunt, appellamus, ut «in quam domum luxuries inrupit
215 | fundamentum est sapientia, ita et in eloquentia quoque; ut enim
216 | eloquentia quoque; ut enim in vita, ita et in oratione
217 | ut enim in vita, ita et in oratione nil clarius est
218 | suae conveniat causae, non in sententiis solum, sed etiam
219 | sententiis solum, sed etiam in verbis; non enim omnis fortuna,
220 | sententiarum, semperque in omni parte orationis, ut
221 | etiamsi praeclara fuerint, in oratore peritura. K. Suntne
222 | partem artis rhetoricae esse in principio nostrae disputationis
223 | corporis moderatio. Haec enim in tantum excellit, ut etiam
224 | inflata vel anhelata vel in faucibus frendentia nec
225 | supinus vultus, ne deiecti in terram oculi, ne inclinata
226 | supercilia. Infinitum enim in his quoque rebus momentum
227 | mordere deforme est, cum etiam in efficiendis verbis modicus
228 | obtinet consuetudo. Nam in arte qualibet exercitata
229 | ut sine formidine faciat in publicis quaestionibus,
230 | cum consuetudine gessit in privatis. A. Vere intellegis
231 | optime prosequeris. Nam ut in castris miles, sic in domo
232 | ut in castris miles, sic in domo orator debet erudiri,
233 | alienos loqui desiderat, cum in omni parte vitae honestas
234 | pernecessaria est, maxime in sermonibus, quia fere cuiusque
235 | prolata. Nam bonus modus est in loquendo, tamquam in ambulando,
236 | est in loquendo, tamquam in ambulando, clementer ire,
237 | radicibus procedant virtutes, in quibus animae est nobilitas,
238 | nimis. A. Est et vere est in omni re necessarium, quia
239 | quidquid modum excedit, in vitio est. Ideo virtutes
240 | vitio est. Ideo virtutes in medio sunt positae, de quibus
241 | exercitationem esse necessariam: in quo melius est habendum
242 | habendum sermonis studium quam in virtutum excellentia, quae
243 | desiderat. K. Tempera te in utrumque, ne aut prolixitas
244 | his? A. Has intellexerunt in natura humana et summo studio
245 | propriam tribuens dignitatem: in hac divinitatis cultus et
246 | tribuitur cultus: gratia, in qua amicitiarum et officiorum
247 | inter aliquos convenit: par in omnes aequabile est: iudicatum,
248 | quam magnis et honestis in rebus multum animus in se
249 | honestis in rebus multum animus in se fiduciae certa cum spe
250 | perpessio: perseverantia est in ratione bene considerata
251 | Temperantia est rationabilis in libidinem atque in alios
252 | rationabilis in libidinem atque in alios non rectos impetus
253 | vitae modus seu animi seu in corporis motibus ubique
254 | servaverunt, cur nos ab his in multis devio errore declinamus,
255 | declinamus, cum haec nunc in fide et caritate observantibus
256 | hae excellentes virtutes in nostra relegione christiana
257 | sapientia excellentius, et in Iob recolo scriptum: ecce
258 | quam Christi; quod enim in illo anima quaerit, non
259 | revolabit ad quietem et intrabit in gaudium domini sui. K. Magnum
260 | beatum, domine mi rex, et in hac virtutum quadriga, de
Epistula ad Aquilam
Par.
261 1 | MATRICULARIUS~PERPETUAE BEATITUDINIS IN CHRISTO SALUTEM.~ ~Direxi
262 1 | est Teodulfus. Misi quoque in ora pueri huius, quamvis
263 1 | rationale sit animal, quod ipse in auribus sanctitatis vestrae
264 2 | ad erudiendum Deo mecum in domo mea. Et poterit proficere,
265 2 | proficere, Deo donante, in lectionis studio seu grammaticae
266 2 | grammaticae artis disciplina in domo sancti Martini. O Aquila! «
267 2 | sancti Martini. O Aquila! «Hi in curribus et hi in equis;
268 2 | Aquila! «Hi in curribus et hi in equis; non autem in nomine
269 2 | et hi in equis; non autem in nomine Domini nostri magnificabimur.»~
270 2 | magnificabimur.»~Valeas vigeas semper in aeternum. ~
Epitaphium
Ver.
271 5 | nunc es fueram, famosus in orbe, viator,~
272 11 | paras? quam parvo cernis in antro~
273 21 | qui iaces in tumulo, terrae de pulvere
274 24 | Alchuinus abba, qui obiit in pace XIV. Kal. Iunias. Quando
De luscinia
Ver.
275 10 | atque creatorem semper in ore canens.~
276 11 | Noctibus in furvis nusquam cessavit
Propositiones
Pars. Cap.
277 1 | prandium infra leucam unam. In die autem non potuit plus
278 1 | ambulare. Dicat, qui velit, in quot diebus ad idem prandium
279 2 | PROPOSITIO DE VIRO AMBULANTE IN VIA~ ~Quidam vir ambulans
280 2 | velit, quanti fuerunt, qui in primis ab illo visi sunt?~ ~
281 4 | homo vidit equos pascentes in campo, optavit dicens: Utinam
282 5 | porcelli esse debeant, ut in neutris numerus nec superabundet,
283 6 | emerunt porcos. Emerunt autem in solidis duobus porcos V,
284 6 | atque iterum venundare, et in solidis lucrum facere. Cumque
285 7 | sive solidos DC, habens in se aurum, argentum, aurichalcum,
286 7 | Dicat, qui potest, quantum in unaquaque specie pensat?~ ~
287 9 | SAGO~ ~Habeo sagum habentem in longitudine cubitos C, et
288 9 | longitudine cubitos C, et in latitudine LXXX. Volo exinde
289 9 | unaquaeque portio habeat in longitudine cubitos V, et
290 9 | longitudine cubitos V, et in latitudine cubitos IIII.
291 10 | unaquaeque portio habeat in longitudine cubitos senos,
292 10 | longitudine cubitos senos, et in latitudine quaternos, ut
293 11 | alter alterius sororem in conjugium sumpserit; dic,
294 14 | arat, quot vestigia faciat in ultima riga?~ ~
295 15 | rigas factas habeat homo in agro suo, quando de utroque
296 17 | illorum concupiscientia in sorore proximi sui), qui
297 17 | invenerunt nisi parvam naviculam, in qua non potuerunt amplius
298 21 | PROPOSITIO DE CAMPO ET OVIBUS IN EO LOCANDIS~ ~Est campus
299 21 | LOCANDIS~ ~Est campus qui habet in longitudine pedes CC, et
300 21 | longitudine pedes CC, et in latitudine pedes C. Volo
301 21 | ut unaquaeque ovis habet in longo pedes V, et in lato
302 21 | habet in longo pedes V, et in lato pedes IV. Dicat, rogo,
303 sol, 1| Sequitur solutio de limace~ ~In leuca una sunt mille quingenti
304 sol, 3| tertii fiunt XIIII. Sunt in totum XCVIII. Adjectis duobus,
305 sol, 5| VIIII scorfas et unum verrem in quinquaginta quinque denariis;
306 sol, 5| denariis; et LXXX porcellos in XL. Ecce porci XC. In residuis
307 sol, 5| porcellos in XL. Ecce porci XC. In residuis V denariis, fac
308 sol, 5| habebis centenarium numerum in utriusque.~
309 sol, 6| sicut supra dictum est, in duobus solidis V porcos:
310 sol, 6| vendidit deteriores tres semper in solido; alter meliores duos
311 sol, 6| solido; alter meliores duos in solido. Sic evenit, ut is
312 sol, 6| inferioribus XXX semper in X solidis; de melioribus
313 sol, 6| melioribus vinginti autem in X solidis sunt venundati:
314 sol, 12| filio veniunt X ampullae in portionem. Divide autem
315 sol, 12| aequa germanorum divisio tam in oleo, quam in vitro.~ ~
316 sol, 12| divisio tam in oleo, quam in vitro.~ ~
317 sol, 13| XIII. Solutio~ ~In prima igitur mansione duo
318 sol, 13| igitur mansione duo fuerunt; in secunda IIII, in tertia
319 sol, 13| fuerunt; in secunda IIII, in tertia VIII, in quarta XVI,
320 sol, 13| secunda IIII, in tertia VIII, in quarta XVI, in quinta XXXII,
321 sol, 13| tertia VIII, in quarta XVI, in quinta XXXII, in sexta LXIIII,
322 sol, 13| quarta XVI, in quinta XXXII, in sexta LXIIII, in septima
323 sol, 13| XXXII, in sexta LXIIII, in septima CXXVIII, in octava
324 sol, 13| LXIIII, in septima CXXVIII, in octava CCLVI, in nona DXII,
325 sol, 13| CXXVIII, in octava CCLVI, in nona DXII, in decima I XXIIII,
326 sol, 13| octava CCLVI, in nona DXII, in decima I XXIIII, in undecima
327 sol, 13| DXII, in decima I XXIIII, in undecima II XLVIII, in duodecima
328 sol, 13| in undecima II XLVIII, in duodecima IIII XCVI, in
329 sol, 13| in duodecima IIII XCVI, in quarta decima XVI CCCLXXXIIII.
330 sol, 13| decima XVI CCCLXXXIIII. In quinta decima XXXII DCCLXVIII,
331 sol, 14| omnino vestigium facit bos in ultima riga, eo quod ipse
332 sol, 14| Quotquot enim hic praecedendo in exculta terra vestigia figit,
333 sol, 14| nullum reperitur vestigium in ultima riga.~ ~
334 sol, 17| et soror mea introissemus in navem et transfretassemus
335 sol, 17| Illa egrediente foras, duo in navem fratres intrassent,
336 sol, 20| ex illis navem reduceret; in quam pater ingressus ultra
337 sol, 20| navim ad ripam reduceret, in quam frater illius rursus
338 sol, 20| matrem reduceret navim: in quam mater ingressa ultra
339 sol, 20| fratrem ultra reduceret; in quam ambo ingressi ultra
340 sol, 21| Solutio~ ~Ipse campus habet in longitudine pedes CC. Et
341 sol, 21| longitudine pedes CC. Et in latitudine pedes C. Duc
Sequentia de Sancto Michaele
Ver.
342 17 | In templo tu dei~
343 25 | Hinc maximum agebatur in caelo silentium,~
|