VIIII. De ponendis uineis pastino uel scrobibus aut sulcis et omni, quae illuc pertinet, disciplina.

Hoc mense omnia genera pastinati soli seu sulci seu scrobes uitibus conpleantur. Natura autem uitis caelum omne solumque sustentat, si genera conuenienter aptentur. [2] Plano igitur loco statues uitem, cuius genus nebulas sustinet et pruinas, collibus, quod siccitatem durat et uentos, pingui agro graciles atque infecundas, macro feraces et solidas, denso ualidas atque frondosas, frigido et nebuloso, quae hiemem celeri maturitate praeueniunt aut quae duris acinis inter caligines securius florent: uentoso statue tenaces, calido grani tenerioris et umidi, sicco eas, quae pluuias ferre non possunt: et ne multa dicamus, eligenda sunt genera, quae professione uitiorum suorum contraria loca diligunt his, in quibus durare non poterant. Placida sane regio et serena tuto genus omne suscipiet. [3] Vitium genera numerare non adtinet. Sed notum est maiores uuas pulchrae speciei, grani callosi et siccioris ad mensam, feracissimas uero et cutis tenerioris et sapore nobiles et maxime, quae citius deflorescunt, uindemiis esse seruandas. [4] Loca naturam plerisque uitibus mutant. Solae amineae, ubicumque sint, uinum pulcherrimum reddunt. Calidum statum potius quam frigidum sustinebunt. De pingui ad macrum transire non possunt, nisi stercus adiuuerit. Harum duo genera sunt, maior et minor. Sed minor melius deflorescit et citius internodiis minoribus et grano breuiore. Si arbori adplicetur, pinguem terram, si colatur in ordines, mediocrem desiderat. Imbres contempnit et uentos: nam maior saepe uitiatur in flore. Sunt et apianae praecipuae. [5] Satis est genera ista dixisse. Industrius uir probata deligat et terris talibus mandet, quae imitari eas possint, unde sumuntur: sic merita sua quaeque seruabit. Sed uitem uel arborem melius erit de exili ad pinguem transferre. Nam si a pingui terra ad solum exile transierint, utiles esse non possunt. Eligenda sunt sarmenta, quae pangimus, de uite media neque de summa neque de infima quinque uel sex gemmarum spatio a ueteri procedentia, quia non facile degenerant, quae de locis talibus transferuntur. [6] Sumantur autem de uite fecunda. Neque putemus brachia esse fertilia, quae uuas singulas aut binas producant, sed quae multa ubertate curuantur. Nam potest ferax uitis feraciores in se habere materies. Erit et hoc signum fertilitatis, si de duro aliquo loco fructum citabit, si fetu inpleuerit ramulos ex ima parte surgentes. [7] Sed hoc signis positis per uindemias et notandum. Ad pangendum nouellus palmes debet eligi duri in se nihil habens et ueteris sarmenti, quia hoc putrescente saepe corrumpitur. Summa flagella repudiemus ac surculos: qui licet bono loco nati sunt, tamen feracitate caruerunt. [8] Pampinarius, qui de duro nascitur, etiamsi adtulit, pro frugifero non est ponendus: in suo enim loco fecundatur a matre, translatus uero tenet sterilitatis uitium, quod nascendi conditione suscepit. Caput sarmenti cum deponitur, torquendum non est nec aliquo more uexandum, ne demersa penitus fecundiore parte, quod sterili proximum est, supra terram relinquatur: deinde quod ipsa tortura uexatio est, et pars ea, de qua radix praesumitur, iniuriae nulli subicienda est, cum qua contendere cogatur, antequam teneat. Ponendae sunt uites placidis diebus ac tepidis curandumque, ne sarmenta sole urantur aut uento, sed uel statim ponantur uel obruta reseruentur. [9] Hoc mense ac deinceps toto uere uinea ponenda est regionibus frigidis, pluuiosis, pinguibus campis et umidis prouinciis. Sit autem mensura sarmenti cubitus unus. Vbi pinguis est natura terrarum, maiora inter uites spatia relinquemus, ubi exilis, angusta. Nonnulli itaque in his uitibus, quas toto solo pastinato disponunt, ternos pedes inter singulas uites quoquouersus dimittunt. Sed hoc genere diuisionis in iugerali tabula pangentur tria milia sescenta sarmenta. [10] Quod si duos semis pedes inter uites relinqui placuerit, in eadem tabula ponentur uites quinque milia quadringentae septuaginta et sex. Sed ad ponendum utemur hoc ordine. Lineam seruatis his spatiis, quae placuerit custodire, candidis signis uel quibuscumque notabimus: tunc tensa per tabulam linea in eis locis surculos uel calamos figemus, ubi uitis unaquaeque uentura est. Ita spatium totius tabulae surculis conplebitur ad numerum uitium futurarum: atque is, qui pacturus est proiecta circa surculos sarmenta, sine ullo errore deponet. [11] Praeterea non est uno genere uitium omne pastinum conserendum, ne annus iniquus generi spem uindemiae totius extinguat. Et ideo quattuor uel quinque eximii generis sarmenta pangemus. Sed maxime expediet genera tabulatim disponi et decimanis diuidi, nisi deterreat operis difficultas. Quod si est uetus uinea, singulorum generum surculis tabulatim poterimus inserere et facile hoc genus colendi, quod est pulchrum atque utile, consequemur. Ita est maturitatis ac floris tempora, quae in uite diuersa sunt, suis poterimus opportunitatibus obtinere. [12] Nec paruo constabit, si legatur maturitas cum acerbitate, dispendio, cum unius tempestiuam uindemiam sequi sit permixta cruditate uitiosum, alterius seras maturitates expectare damnificum. [13] Huic commodo adicitur, quod pro generum diuersitate per gradus accedente uindemia minor operarum numerus eam poterit expedire et generatim condere ac melius puros sapores sine luctamine alterius generis unaquaeque uina seruare. Hoc si difficile uidebitur, non alias simul conseras, quam quae et sapore et flore et maturitate conueniunt. Sed haec in pastinis uel sulcis ratio erit: in scrobibus uero per angulos quattuor sarmenta depones. [14] Sed, ut adserit Columella, uinaceam stercori mixtam simul sparges et, si exile solum fuerit, pinguem terram scrobi inferes uel aliunde portatam. Cum uero plantam uel malleolum disponemus, modice umido solo sed potius arido quam lutoso duabus gemmis supra terram relictis sarmenta ponemus obliqua: sic facilius conprehendent.