XXIIII. De hortis.

Circa idus februarias sepes hortorum ex congesto in funibus spinarum semine faciendae, sicut dictum est, cum de munimine loqueremur hortorum.Item Graeci dicunt de grossa rubi uirga fieri debere particulas et palmaribus scrobibus obrui et cotidie, donee frondeat, fossione et rigatione nutriri. [2] Hoc mense lactuca seritur, ut possit aprili mense transferri. Item carduus seritur et nasturtium et coriandrum et papauer, sicut mense nouembri, et allium uel ulpicum. Nunc satureia seritur pingui agro, non stercorato, sed aprico uel melius mari proximo: et cum cepullis mixta seminatur. [3] Hoc etiam mense cepullas seris: sed constat et uere et autumno esse seminandas. Si semen eius seueris, in caput crescit et minus reddit in semine: si capitulum ponas, ipsum macescit et multum semen educit. Terram cepae desiderant pinguem, uehementer subactam, inriguam, stercoratam. Ibi areas faciemus omnibus herbis et radice purgatas. Seremus placido et sereno die, maxime austro uel euro flantibus. [4] Si minuente luna serantur, tenues et acriores proueniunt, si crescente, robustae et saporis umecti. Rarius sunt ponendae, runcandae ac sarculandae saepius. Si capita uoluerimus his esse maiora, folia omnia debemus auferre: sic sucus ad inferiora cogetur. De quibus uero semina colligenda sunt, iuuentur adminiculis, ubi caulem coeperint excitare. Cum niger color seminis fuerit, praeferunt maturitatis indicia. Vellendi sunt thalli adhuc semisicci cum semine et sic in sole siccandi. [5] Hoc mense anethum seres locis frigidis. Omnem caeli statum patitur, sed tepidiore laetatur. Rigetur, si se imber abstineat. Seratur rarius. Aliqui semen eius non obruunt opinantes, quod a nulla aue tangatur. Nunc et senapi serere possumus. Hoc etiam mense caules seremus, qui et toto anno seri possunt. Solum pingue et satis subactum diligunt: argillam et glaream timent: sabulone et harenis non delectantur, nisi perennis unda succurrat. [6] Omnem statum caeli caulis patitur, frigidum magis. Contra austrum positi citius ferunt, contra septemtrionem serius. Sed hic et sapore caulis uincit et robore. Cliuis delectatur et ideo ponendae sunt plantae per puluinos arearum. Gaudet stercore et sarculatione. Rarius positus conualescit. Celerius coquetur uirore seruato, si, dum est trium tiel quattuor foliorum, nitrum tritum cribello desuper spargas, ut speciem pruinae canentis imitetur. [7] Columella dicit plantarum radices alga marina inuoluendas seruandae uiriditatis causa fimo simul adhaerente. Ponendae sunt plantae maioris incrementi, quia, licet serius conprehendant, fortiores fient. Si hiems est, tepido iam die, si aestas, cum sol in uesperam declinatur, planta pangenda est. Vastior fiet, si terra operiatur adsidue. Semen brassicae uetustum mutatur in rapa. [8] Hoc mense post idus sfongeas asparagorum uel nouas formare incipiemus ex semine uel antiquas ponemus. Mihi etiam illud utile uidetur ac diligens, ut asparagi agrestis radices plurimas in unum locum congeramus cultum uel certe saxosum, quae statim fructum dent ex loco, qui aliud nil alebat, et has annis omnibus incendamus in scopis, ut fructus frequentior surgat et fortior. Hoc autem genus est sapore iucundius. [9] Nunc etiam malua seri potest. Mentam quoque sere plantis uel radicibus loco umido uel circa aquas. Apricum solum nec pingue nec stercoratum desiderat. Hoc mense feniculum seres loco aprico et modice saxoso. Seritur primo uere pastinaca et semine ponetur et plantis loco pingui, soluto, altius pastinato: raram statues, ut robur accipiat. Cunela etiam nunc seritur et colitur eo more, quo allium uel cepulla. Nunc caerefolium locis frigidis post idus seratur: desiderat agrum laetum, umidum, stercoratum. [10] Hoc mense betam seremus, quamuis possit et tota aestate seminari. Amat agrum putrem, umidum locum. Transferenda est quattuor aut quinque foliorum radicibus fimo recenti oblitis. Amat frequenter effodi et multo stercore saturari. [11] Hoc mense porrus serendus: quem si sectilem uelis, post duos menses, quam satus est, poteris desecare manentem in areis suis, quamuis adserat Columella etiam sectiuum diutius duraturum melioremque, si transferatur. Et quotiens secabitur, aqua iuuetur et stercore. Si capitatum facere uelis, quod uere seueris, octobri mense transferre debebis. Serendus est loco laeto et maxime campestri, area plana, pastinata alte et diu subacta et stercorata. Si sectiuum uelis, spissius, si capitatum, rarius seris. Sarculo frequentandus est et herbis liberandus. [12] Cum digiti crassitudinem habuerit, a media parte praecisis foliis et truncatis radicibus transferatur: oblitus fimo liquido quaternis uel quinis digitis separetur. Cum radices agit, modice conprehendendus et adleuandus est sarculo, ut suspensus a terra, quod spatii uacuum subter inuenerit, capitis uastitate cogatur inplere. Item plura semina in unum ligata si deposueris, grandis porrus nascetur ex omnibus. Item si capiti eius rapae semen inmittas sine ferro et pangas, multum fertur increscere: melius, si frequenter hoc facias. [13] Hoc mense inula seritur, quo canneta ponuntur. Seritur oculis sicut calami, quos abscidere et terra leuiter debemus obruere terra fossa et subacta excitatis ad lineam puluinis, quibus eius oculos oportet infodere. Trium pedum inter se spatia separantur. [14] Hoc mense colocasei bulbos ponemus. Affiant umidum locum, pinguem, maxime inriguum. Circa fontes laetantur et riuos nec de soli qualitate curant, si perpetuo foueantur umore. Frondere prope semper possunt, si tamquam citreta tegumentis defendantur a frigore. Hoc mense cyminum et anesum seritur loco bene subacto et cui laetamen admisceas. Quod satum est, herbis purgetur adsidue.