XXVIII. De pauonibus.

Pauones nutrire facillimum est, nisi eis fures aut animalia inimica formides: qui plerumque per agros uagati sponte se pascunt pullosque educunt. Altissimis uespere arbores petunt. Vna his cura debetur, ut incubantes per agrum feminas, quae hoc passim faciunt, a uulpe custodias. Ideo in insulis breuibus meliori sorte nutriuntur. Vni masculo feminae quinque sufficiunt. [2] Maculi oua et pullos suos persequuntur uelut alienigenas, priusquam illis cristarum nascatur insigne. Ab idibus februariis calere incipiunt. Faba leuiter torrefacta in libidinem prouocantur, si eis quinto quoque die tepida praebeatur. Sex cyathi uni sufficiunt. Cupidinem coeundi masculus confitetur, quoties circa se amictum caudae gemmantis incuruat et singularum capita oculata pennarum locis suis exerit cum stridore procurrens. [3] Si oua pauonum gallinis subponantur, excusatae matres ab incubatione tribus uicibus per annum fetus edunt. Primus partus quinque ouorum, secundus quattuor, tertius trium uel duorum esse consueuit. Sed electae, si hoc placuerit, nutrices gallinae sint, quae a primo incremento lunae nouem diebus habeant nouem oua subposita, quinque pauonina et cetera sui generis. [4] Decima die omnia gallinacea subtrahantur et alia item gallinacea totidem recentia subponantur, quot ablata sunt, ut tricesima luna, hoc est, expletis triginta diebus, possint cum pauonibus ouis aperiri. Oua autem pauonum, quae gallinae subiecta sunt, saepe manu conuertantur, quia hoc ipsa facere uix ualebit. Vnam partem oui notabis, ut te subinde conuertisse cognoscas. Maiores tamen gallinas oportet eligere: nam minoribus pauciora subpones. [5] Natos si ad unam transferre a pluribus uelis, dicit Columella uni nutrici uiginti quinque sufficere: mihi uero, ut bene educi possint, uidentur quindecim satis esse. Primis diebus far hordei conspersum uino pullis dabitur uel undecumque cocta pulticula et refrigerata. Postea adicietur porrum concisum uel caseus recens sed expressus: nam serum pullis nocet. Locustae etiam pedibus ablatis praebentur. [6] Ita pascendi sunt usque ad sextum mensem. Deinde hordeum poteris praebere solemniter. Tricesimo quinto tamen die, postquam nati sunt, et in agrum tuto eici possunt comitante nutrice pascendi, cuius singultu reuocantur ad uillam. Pituitas uero et cruditates his remediis summouebis, quibus gallina curatur. Maximum illis periculum est, cum incipit crista produci: nam patiuntur languores infantum similitudine, cum illis tumentes gingiuas denticuli aperire nituntur.