XV. De pomis.

SORBA. Mense ianuario, februario et martio locis frigidis, calidis uero octobri et nouembri sorba seruntur egregie, ita ut matura in seminario ipsa poma pangantur. Ego expertus sum multas arbores ex pomis sponte progenitas et in crescendo et in ferendo extitisse felices. [2] Plantas etiam si quis ponere uoluerit, habebit arbitrium, dummodo calidis locis mense nouembri, temperatis ianuario uel februario, frigidis martio inclinante disponat. Amat loca umida, montana et frigidis proxima, solum pinguissimum: cuius indicium certissimum facit, si frequens ubicumque nascatur. Planta est transferenda robustior, scrobem desiderat altiorem et spatia largiora, ut, quod illi maxime prodest, a uentis frequentibus agitata grandescat. [3] Si uermes patietur infestos, qui in ea rufi ac pilosi solent medullae interna sectari, aliquos ex his sine arboris iniuria detractos uicino crememus incendio. Creduntur hoc genere uel fugere uel perire. Si minus ferre coeperit, tedae cuneus eius radicibus inseratur uel circa ultimam partem fossa facta cumulo ingesti cineris adaequetur. [4] Mense aprili sorba inseruntur in se, in cydoneo, in spina alba uel trunco uel cortice. Sorba seruantur hoc genere. Lecta duriora et posita, ubi mitescere coeperint, fictilibus usque ad plenum clauduntur urceolis gypso desuper tectis et bipedanea scrobe loco sicco sub sole merguntur ore peruerso et desuper spissius terra calcatur. Item secta per partes siccantur in sole et seruantur in uasculis in hibernum. [5] Cum uoluerimus uti, aqua feruenti macerata reuirescunt sapore iucundo. Aliqui cum pediculis suis uiridia lecta suspendunt locis opacis ac siccis. Item ex sorbis maturis sicut ex piris uinum fieri traditur et acetum. Alii sorba in sapa adserunt diu posse seruari.
     [6] AMYGDALA. Amygdalas seritur ianuario et februario, item locis calidis octobri et nouembri, semine et plantis, quae de maioris radice tolluntur. Sed in hoc genere arboris nihil utilius est quam seminarium facere. Fodiemus ergo altam pede uno semis aream, in qua obruemus amygdala non amplius quattuor digitis, ita ut cacumina figamus in terra spatio inter se binorum pedum separata. [7] Amant agrum durum, siccum, calculosum, caelum calidissimum, quia mature florere consuerunt. Ita statuendae sunt arbores, ut ad meridiem spectent. Cum in seminario adoleuerint, relictis ibi, quae spatio sufficiant, plantis alias transferemus mense februario. Sed ipsa amygdala ad ponendum et noua legamus et grandia, quae, antequam ponimus, pridie mulsa aquata nimis maceremus, ne germen extinguat ex multo melle mordacitas. [8] Alii prius fimo liquido per triduum nuces eas macerant: deinde die et nocte esse patiuntur in mulsa, sed quae suspicionem tantum possit habere dulcedinis. Cum in seminario amygdala disponimus, si siccitas intercesserit, ter in mense rigemus et herbis nascentibus circumfodiendo saepe purgemus. Terra seminarii laetamen habere debet admixtum. Spatia inter arbores uiginti aut quindecim pedibus dedisse sufficiat. [9] Putanda est nouembri mense, ut superflua et arida et densa tollamus. Seruandae sunt a pecore, quia, si rodantur, amarescunt. Circumfodi non debent, quotiens florent, quia inde flos eius excutitur. In uetustate plus adfert. Si ferax non est, tedae cuneum terebrata radice mergamus uel silicem sic inseramus, ut libro tegente claudatur. [10] Locis frigidis, ubi metus est de pruina, Martialis dicit hoc remedio subueniri. Antequam floreant, radices nudantur et albi lapides minutissimi mixti arenis congeruntur et, ubi iam tutum uidebitur, ut debeant germinare, effossi iterum lapides summouentur. [11] Teneras nuces amygdalus creabit, ut dicit, si ante florem radicibus ablaqueatis per dies aliquot calida aqua ingeratur. Ex amaris dulces fiunt, si circumfosso stipite tribus digitis a radice fiat cauerna, per quam noxium desudet umorem, uel medius truncus terebretur et cuneus ligni melle oblitus inprimatur uel si circa radice suillum stercus adfundas. [12] Amygdala ad legendum maturitatem fatentur, cum fuerint spoliata corticibus. Haec sine cura hominis seruantur in longum. Si difficulter corium dimittent, paleis obruta continuo relaxabunt. Item decoriata, si aqua marina lauemus aut salsa, et candida fiunt et plurimum durant. Mense decembri uel ianuario circa idus amygdalus inseritur, locis uero frigidis et februario. Si tamen surculos condias, antequam germinent, utiles sunt, qui de summitate sumuntur. [13] Inseritur et sub cortice et in trunco. Inseruntur in se et in persico. Graeci adserunt nasci amygdala scripta, si aperta testa nuculeum sanum tollas et in eo quodlibet scribas et iterum luto et porcino stercore inuolutum reponas.
     [14] NVX IVGLANS. Nucem seremus extremo ianuario uel februario. Amat loca montana, umida et frigida, plerumque lapidosa. Potest tamen et locis temperatis iuuante umore nutriri. Serenda est nucibus suis eo more, quo et amygdala seruntur, et iisdem mensibus. Si quas nouembri mense dispones, aliquatenus in sole siccabis, ut exucetur noxium uiris umoris. [15] Quas uero mensi ianuario uel februario positurus es, aqua simplici pridie macerabis. Ponemus autem transuersas, ut latus id est carina ipsa figatur in terra. Cacumen ipsum, cum ponimus nucem, in aquilonis partem dirigemus. Lapis subter uel testa ponenda est, ut radicem non simplicet sed repercussa respergat. Laetior fiet, si saepius transferatur: in frigidis locis bima, in calidis debet trima transferri. [16] Radices plantarum, sicut in aliis arboribus solemus, in hoc genere resecare non debes. Fimo bubulo ima planta tingenda est. Sed melius cinis spargetur in scrobibus, ne calore stercoris aduratur: et cinis creditur uel corticis teneritudinem procurare uel fructuum densitatem. [17] Altis scrobibus delectatur pro arboris magnitudine et desiderat interualla maiora, quia stillicidiis foliorum suorum proximis uel sui generis nocebit arboribus. Debet aliquando circumfodi, ne caua fiat uitio senectutis. Canalis longus a summo trunco ad imum debet excudi: sic beneficio solis et uenti durescunt, quae in putredinem transierunt. [18] Si dura nux est uel nodosa, cortex circumcidendus erit, ut uitium mali deducat umoris. Alii radicum summa praecidunt, alii terebratae radici palum de buxo inprimunt uel cuprinum clauum uel ferreum. Si terentinam facere uolueris, solam nucis carnem lana propter formicas obuolutam in seminario debebis obruere. Si ferentem iam in hoc genus uelis mutare, lexiuo per annum continuum ter rigabis in mense. Cortex in nuce dimissus maturitatis indicium est, qualis debet et poni. [19] Nuces seruantur uel paleis obrutae uel harena uel foliis suis aridis uel arca ex ligno suo facta inclusae uel cepis mixtae, quibus hanc uicissitudinem reddunt, ut eis acredinem tollant. Martialis expertum se ait uirides nuces tantum liberatas putaminibus suis melle demergi et post annum uirides esse et ipsum mel ita medicabile fieri, ut ex eo facta potio arterias curet et fauces. Inseritur, ut plerique, mense februario in arbuto, sed melius in trunco, ut aliqui, et in pruno uel in se.
     [20] DE ALIIS POMIS, QVAE MAXIME PER ALIOS MENSES SERVNTVR. Hoc mense tuberes inseruntur cydoneo. Nunc locis temperatis persicorum ossa ponuntur. Et inseritur eadem persicus in se, in amygdalo, in pruno: sed pruno armenia inseremus et praecoqua. Nunc etiam prunus inserenda est, antequam gumminet, in se et persico. Et cerasus obportune inseretur agrestis.