VIIII. De hortis.

Nunc horti optime sumunt initia cultionis. Mense martio carduus seritur. Terram stercoratam et solutam diligit, quamuis in pingui possit melius prouenire. Et hoc illi contra talpas prodest, si pangatur in solido, ne terra ab inimicis animalibus facilius perforetur. [2] Serendi sunt cardui luna crescente in area iam parata. Semina spatio semipedis sint discreta. Cauendum est, ne semina inuersa ponantur. Nam debiles, incuruos et duros creabunt. Non alte inprimenda sunt, sed tribus digitis conprehensa mergantur, donec ad primos articulos terra perueniat. Tunc leuiter operiantur et herbis liberentur adsidue, donec plantaria solidentur et rigentur, si aestus interuenit. [3] Si acumina seminum confringas, spinis carebunt. Item si semina eorum madefeceris per triduum laurino oleo uel nardo uel opobalsamo uel suco rosae uel masticino et postea siccata depresseris, eiusdem saporis orientur, cuius unguentum semina conbiberunt. Singulis sane annis a codice auferendae sunt plantae, ut nec matres fatigentur et suboles per alia spatia digeratur: cum aliqua tamen radicis parte uellendae sunt. Quos reseruabis ad semina colligenda, liberatos onmibus pullis testa supertegere debebis aut cortice. Nam solent semina sole uel imbribus interire. [4] Contra talpas prodest cattos frequenter habere in mediis carduetis. Mustelas habent plerique mansuetas. Aliqui foramina earum rubrica et suco agrestis cucumeris inpleuerunt. Nonnulli iuxta cubilia talparum plures cauernas aperiunt, ut illae territae fugiant solis admissu. Plerique laqueos in aditu earum setis pendentibus ponunt. [5] Hoc etiam mense ulpicum bene et allium seremus et cepullas et cunelam locis frigidis et anethum. Nunc et senapi et caules optime seruntur uel plantantur: et malua seritur et armoracea et origani planta transfertur. Lactuca et beta et porrus et cappar seri possunt et colocasea et satureia et nasturtium. Intyba etiam et rafanos nunc aliqui serunt, quibus utantur aestate. Nunc melones serendi rarius. [6] Distent inter se semina pedibus duobus locis subactis uel pastinatis, maxime harenis. Semina eius mulso et lacte per triduum maceranda sunt et tunc iam siccata ponenda. Hinc suaues efficientur, odorati autem, si eorum semina multis diebus inter rosae folia sicca mergantur. [7] Nunc et cucumeres seminantur rare sulcis factis altitudine sesquipedali, latitudine pedum trium. Inter sulcos octo pedum spatium crudum relinquis, ubi possint uagari. Herbis iuuantur, ideo sarculo et runcatione non indigent. Semina si ouilla lacte et mulsa maceres, dulces nascentur et candidi. Longi et teneri fiunt, si aquam in patenti uasculo sub eis ponas duobus palmis inferiorem, ad quam festinando tales efficientur. [8] Sine semine nascentur, si prius eorum semina oleo sabino perungantur et herba ea, quae culex dicitur, trita confricentur. Aliqui florem cucumeris cum uiticulae suae capite cannae inserunt, cui prius omnes nodos perforauerint: ibi cucumis nascitur in nimiam longitudinem tensus. Oleum sic metuit, ut, si iuxta posuetis, uelut hamus plicetur. Quotiens tonat, uelut timore conuertitur. [9] Si eius florem, sicut in uite sua est, in forma fictili clauseris ac ligaris, qualem uultum forma uel hominis uel animalis habuerit, talem cucumeris figura praestabit. Haec omnia Gargilius Martialis adseruit. Columella dicit, loco aprico et stercoroso si rubos habeamus aut ferulas, post autumni aequinoctium his iuxta terram recisis et excauatis ligneo stilo inter medullas laetamen inmittamus et cucumeris semen addamus: hinc nasci fructus, qui possint et inter frigora non necari. [10] Hoc mense asparagos seremus circa apriles calendas pingui loco,umido, subacto ita, ut minoribus fossulis ad lineam directis bina aut terna grana semipedis spatio discreta ponantur. Dehinc stercore solum tegatur et herbae subinde uellantur uel per hiemem supra stramina iaciantur primo uere tollenda. Hinc post triennium nascentur asparagi. Sed expeditior ratio est, si asparagorum sfongeas ponas, quae cito fructum ministrent. [11] Hae sic fiunt. Semina asparagi quanta tribus digitis conprehendere possis, post idus februarias pingui et stercorato loco in singulis fossis pones et leuiter obrues. His coeuntibus radix connexa nascetur, quae adpellatur sfongea. Sed et haec moras habet. Nam per biennium in seminario suo est stercore et adsidua runcatione nutrienda. Deinde post aequinoctium autumni transferetur et uere asparagum dabit. Has erit utilius conparare quam longa expectatione nutrire. Eas tamen in sulcis disponemus, si loca sicca sunt, inter medios sulcos, si umida, in summitate sulcorum. Vmor sfongeas asparagorum transitu suo debet tantum rigare , non sistere. [12] Asparagum, quem primo protulerint, confringere debemus, non auellere, ne adhuc inualidam moueamus sfongeam: ceteris annis auellendus est, ut oculos ipsius germinationis aperiat, quia, si deinceps refringas, loca, quae fecunda esse consuerunt, remanente asparagi radice claudentur. Ministrabunt autem uere: et autumno reseruabis eum, de quo sumpturus es semina. Postea scopas eius incendes, tunc circa hiemem sfongeis adicies stercus et cinerem. [13] Hoc mense ruta seritur locis apricis solius cineris inspersione contenta. Loca desiderat altiora, unde umor elabitur. Si ponas semina eius adhuc clausa folliculis, singulatim manu debebis adfigere. Si iam minuta sunt, sparsa iactabis et rastro obducta cooperies. Caules eius, qui inclusis seminibus nati fuerint, fortiores erunt, sed sero nascentur. Ramuli eius cum aliqua corticis parte conuulsi uerno tempore pro plantis tenebunt: tota uero translata morietur. [14] Nonnulli ramulos eius pertusae fabae inserunt uel bulbo atque ita obruunt alieno uigore seruandos. Prosequuntur etiam maledictis et maxime in terra soluti lateris ponunt, quod prodesse certissimum est. Sed, ut adserunt, melius furtiua proueniet. Sub fici arboris umbra libentius adquiescit. Non effodi herba sed optat auelli. Inmundae mulieris formidat adtactum. Ab hoc mense usque in octobrem totum coriandrum seritur. Amat terram pinguem, sed et macro solo nascitur. Semen melius putatur, quod uetustius fuerit. Delectatur umore. Satum bene cum olere quocumque nascetur. [16] Hoc mensa cucurbita serenda est. Amat solum pingue, umidum, stercoratum, solutum. Hoc in cucurbitis insigne est, quod longas pariunt et exiles semina, quae in earum ceruice nascuntur: quae in uentre fuerant, cucurbitas faciunt crassiores, quae in fundo, latas, si inuersis cacuminibus obruantur. Vbi adolescere coeperint, adminiculis adiuuentur. Quae seruantur ad semina, usque ad hiemem in sua uite dependeant, deinde sublatae in sole ponantur aut fumo. [17] Aliter semina putrefacta depereunt. Hoc manse blitus seritur solo qualicumque sed culto. Olus hoc neque runcandum est neque sarculandum. Cum semel natum fuerit, ipsum se per multa secula seminis sui deiectione reparabit, ut, etiamsi uelis, uix possit aboleri. Nunc etiam serpillum seritur plantis et semine sed uetustate meliori. Laetius frondebit, si iuxta piscinam uel lacum uel putei margines conseratur. Anesum quoque et cyminum nunc bene seritur. Locis laetioribus melius prouenit itemque ceteris, si umore iuuetur et stercore.