VII. De pomis.

Hoc mense locis calidis, ceteris uero ianuario persici ossa in pastinatis areis sunt ponenda binis a se pedibus separata, ut, cum ibi plantae excreuerint, transferantur. Sed ossa ponantur acumine deorsum uerso et non amplius quam duobus aut tribus palmis obruantur. Ossa uero, quae ponenda sunt, aliqui siccata prius paucis diebus cineris mixtione terra soluta in qualis reseruant. Ego uero usque ad serendi tempus sine ulla cura saepe seruaui. [2] Locis quidem qualibuscumque proueniunt. Sed et pomis et frondibus et durabilitate praecipua sunt, si caelum calidum, solum harenosum et umidum sortiantur: frigidis uero et maxima uentosis, nisi obiectu aliquo defendantur, intereunt. Dum tenera sunt germina, saepe herbis circumfossa liberentur. Bimam plantam recte transferemus scrobe breui. Nec a se longius statuendae sunt, ut inuicem se a calore solis excusent. [3] Ablaqueandae sunt per autumnum et suis stercorandae foliis. Putanda persicus in eo est, ut arida et putria tantum uirgulta tollantur: nam si quid uiride resecemus, arescit. Languenti arbori ueteris uini feces aquae mixtas oportet infundi. Adfirmantibus Graecis persicus scripta nascetur, si ossa eius obruas et post septem dies, ubi patefieri coeperint, apertis his nucleos tollas et his cinnabari, quod libebit, inscribas. Mox ligatos simul cum suis ossibus obruas diligentius ad haerentes. Genera eorum sunt haec, duracina persica praecoqua armenia. Si haec arbor ardore solis inarescit, frequenti adgestione cumuletur, uespertino iuuetur umore, obiectis defendatur umbraculis. Iuuat in ea et spolium serpentis adpendi. Nunc iam contra pruinas stercus ingeratur persico uel feces uini cum aqua permixtae uel, quod magis prodest, aqua, in qua faba decocta est. [5] Si uermes persicus patitur, cinis eos amurcae mixtus extinguet uel bouis urina cum aceti tertia parte confusa. Si poma caduca sunt, nudatae radici eius uel trunco lentisci aut terebinthi cuneus adfigetur uel terebratae in medio palus salicis inprimetur. Si poma rugosa creabit aut putrida, circa imum truncum cortex recidatur et, cum inde modicus umor effluxerit, argilla uel paleato luto plaga retegatur. [6] Magna poma persicus adfert, si florenti per triduum ternos sextarios caprini lactis ingresseris. Contra uitia persici proficit spartum ligatum uel spartea suspensa de ramis. Mense ianuario uel februario locis frigidis, nouembri calidis persicus inseratur, maxime circa terram surculis plenioribus et prope arborem natis. Nam cacumina uel non tenebunt uel diu durare non poterunt. Inseritur in se, in amygdalo, in pruno: sed armenia uel praecoqua prunis, duracina amygdalis melius adhaerescunt et tempus aetatis adquirunt. [7] Mense aprili uel maio locis calidis, in Italia uero utroque exeunte uel iunio persicus inoculari potest, quod inplastrari dicitur praeciso super trunco et inplastratis pluribus gemmis more, quo dictum est. [8] Persicus rubescit, si platano inserta figatur. Duracina seruantur condita muria et oxymelle uel detractis ossibus ficorum more in sole siccantur ac pendent. Item saepe uidi detractis ossibus duracina melle condiri et saporis esse iucundi. Item bene seruantur, si umbilicum pomi gutta picis calentis obpleueris, ut sic sapae innatare cogantur uase concluso.
     [9] Pinus traditur prodesse omnibus, quae sub ea seruntur. Pinum seremus nucleis suis calidis et siccis regionibus mense octobri uel nouembri, frigidis et umectis februario uel martio. Amat locum gracilem, saepe maritimum. Inter montes et saxa uastior et procerior inuenitur, uentosis et umidis arborum fiunt incrementa laetiora. Sed siue montes uelis conserere seu spatia quaecumque, haec huic generi deputabis, quae alteri utilia esse non possunt. [10] Exarabis ergo ea loca diligenter atque purgabis et frumenti more semen asparges ac leui sarculo curabis operire: nec enim plus quam palmo debet abscondi. Defendenda est tenera arbor a pecore solum, ne calcetur inualida. Proficies, si nuncleos aqua ante triduum macerabis. [11] Aliqui dicunt fructum pineum translatione mitescere: sed plantas hoc modo procurant, ut prius multa semina in caliculis terra et fimo repletis obruant, quae ubi processerint, relicto eo, quod solidius est, auferunt alia: ubi iustum ceperit incrementum, trimam plantam cum ipsis caliculis transferunt, quibus fractis in scrobe indulgent radicibus largitatem. Terrae tamen aeque stercus admiscent facientes straturam alterno ordine subinde crescentem. [12] Seruandum est tamen, ut radix eius, quae una et directa est, usque ad summitatem suam possit integra et inlaesa transferri. Putatio nouellas pini arbores tantum promouet, quod expertus sum, ut, quae speraueras incrementa, duplicentur. Nuces pineae usque in hoc tempus in arbore esse possunt et maturiores legentur. Prius tamen legendae sunt, quam patescant. Nuclei nisi purgati durare non possunt. Tamen aliqui in uasis fictilibus nouis et terra repletis cum testis suis missos adserunt custodiri.
     [13] Pruna si ossibus serantur autumno, mense nouembri solo putri et subacto duobus palmis obruantur. Ossa eadem ponuntur et mense februario. Sed tunc prius lexiuo sunt maceranda per triduum, ut cito germinare cogantur. Ponuntur et plantis, quas sumimus ex codice mense ianuario exeunte uel februario circa idus radicibus fimo oblitis. Gaudent loco laeto et umido: caelo tepido melius proferuntur, tamen queunt et frigidum sustinere. [14] Locis lapidosis et glareosis, si iuuantur laetamine, excusant, ne poma caduca et uermiculosa nascantur. Extirpandae sunt suboles a radice exceptis rectioribus, quae seruabuntur ad plantas. Si languida pruni arbor est, amurca cum aqua aequaliter temperata radicibus debet infundi uel bubulum lotium solum uel humanum uetus cum duabus aquae partibus mixtum uel cineres ex forno aut maxime sarmentorum. [15] Si poma decurrant, oleastri epiurum terebratae infige radici. Vermes eius atque formicas, rubrica cum pice liquida si adlinatur, extinguet, sed modestius propter arboris noxam, ne idem faciat remedium, quod uenenum. Iuuatur frequenti umore et adsidua fossione. Mense martio extremo prunus inseritur melius trunco fisso quam cortice uel mense ianuario, antequam incipiat gummine lacrimare. Inseritur in se et persicum recipit uel amygdalum uel malum, sed eam degenerem reddit et paruam. Pruna siccantur in sole per crates loco sicciore disposita. [16] Haec sunt, quae damascena dicuntur. Alii in aqua marina uel in muria feruente recens lecta pruna demergunt et inde sublata aut in forno tepido faciunt aut in sole siccari.
     [17] Castanea seritur et plantis, quae sponte nascuntur, et semine. Sed quae plantis seritur, ita aegra est, ut biennio de eius uita saepe dubitetur. Serenda est ergo ipsis castaneis, hoc est seminibus suis mense nouembri et decembri, item februario. Eligendae sunt castaneae ad ponendum recentes, grandes, maturae: quas si nouembri mensa ponamus, facilem se praesentia fructus ipsius praestat. [18] Si uero februario ponemus, ut usque tunc duret, ita faciendum est. In umbra castaneae siccentur expansae. Tunc in angustum et siccum locum translatae cumulum faciant et eas omnes fluuialis harena diligenter operiat. Post dies triginta eas remota harena in aquam frigidam mittis. Quae sanae sunt, merguntur: supernatat, quaecumque uexata est. Item quas probasti, similiter obruis et post triginta dies aeque probas. Hoc cum tertio feceris, usque ad ueris initium serere debebis, quae manserint inlibatae. [19] Aliqui in uasculis seruant harena pariter missa. Amant solum molle et solutum, non tamen harenosum. In sabulone proueniunt, sed humecto. Nigra terra illis apta est et carbunculus et tofus diligenter infractus. In spisso agro et rubrica uix prouenit: in argilla et glarea non potest nasci. Diligit caeli statum frigidum, sed et tepidum non recusat, si humor adsenserit. Delectatur cliuis et opacis regionibus ac maxime in septemtrionem uersis. [20] Pastinari ergo locus debebit, qui huic destinatur arbusto, altitudine pedis unius semis uel duorum uel totus aut sulcis in ordinem destinatis aut certe aratris resolui hinc inde findentibus: qui fimo satiatus ac redactus in puluerem castanearnm semen accipiat non amplius pedis dodrante demersum. [21] Vnicuique semini propter notam surculus debet adfigi. Ipsa semina singulis locis simul terna uel quina ponantur et inter se quattuor pedum spatio separentur. Quibus transferre placuerit, bimas plantas transferre debebunt. Locus tamen deductoria liquoris accipiat, ne humor insidens limo germen extinguat. Cui placet, potest castaneae in propaginem ducere ima uirgulta, quae in radice nascuntur. Nouum castanetum circumfodi debet adsidue. Mense martio et septembri incrementum maius adquirit, si putationibus adiuuetur. [22] Castanea inseritur, sicut probaui ipse, sub cortice mense martio uel aprili, tamen genere utroque respondet. Potest et inoculari. Inseritur in se et in salice, sed ex salice tardius maturat et sit asperior in sapore. Castaneae seruantur uel in cratibus dispositae uel intra sabulonem, ne inuicem tangantur inmersae uel in uasculis fictilibus nouis conditae et loco sicciore defossae uel inclusae uirgeis ex fago receptaculis et lutatae, ut spiracula non relinquas, uel hordei paleis minutissimis obrutae uel palustri ulua figuratis densioribus sportis reclusae.
     [23] DE POMIS ALIORVM MENSVM. Hoc mense locis calidis ac siccis regionibus agrestium pirorum plantas ponimus, quas postea possimus inserere, et malorum uel mali punici et cydonei et citri et mespili, fici, sorbi, siliquae et plantas agrestis cerasi post inserendas et mori taleas et amygdali semina et nuces iuglandes, si in seminariis, quo dictum est more, pangantur.