Caput quintum: De beneficentia Principis.

[5,1] Cum propria bonorum Principum laus sit benignitas ac beneficentia, qua tandem fronte Principis uocabulum sibi uindicant, quibus omnium consiliorum summa huc tendit, ut cunctorum incommodo suis consulant rationibus? In hoc igitur erit ingeniosus ac uigilans Princeps, quo pacto possit de omnibus bene mereri, quae res non est tantum in dando sita. Alios iuuabit liberalitate, alios fauore subleuabit, alios afflictos auctoritate sua liberabit, nonnullis ingenio consulet. Et hoc animo erit, ut eum diem sibi perisse putet, quo non beneficio suo iuuerit aliquem.

[5,2] Nec tamen temere collocanda est Principis liberalitas. Sunt enim qui inclementer extorqueant a bonis ciuibus, quod in moriones, delatores, et uoluptatum ministros effundant. Intelligat Respublica iis potissimum expositam Principis benignitatem, qui publicis commodis quam maxime consulant. Virtuti praemium sit, non affectui. Illud beneficentiae genus maxime sectandum est Principi, quod cum nullius incommodo aut certe iniuria coniunctum est. Nam alios spoliare, ut dites alios, hos pessumdare ut illos euehas, adeo non est beneficium, ut geminum potius sit maleficium, praesertim, si quod dignis ademtum est, ad indignos transferatur.

[5,3] Non abs re fictis Poetarum fabulis proditum est, Deos nusquam accedere solitos, nisi magno quopiam bono eorum a quibus excipiebantur. At cum adueniante Principe, ciues si quid est elegantius in supellectile abdunt, filias insigni forma recludunt, adolescentes ablegant, opes dissimulant, ac modis omnibus contrahunt sese, nonne re ipsa satis indicant, quam de eo habeant opinionem, cum id faciunt, quod facerent adueniente hoste aut praedone? Cum ad Principis aduentum iis timent quae illius officii fuerat tueri, si quis forte insidias aut uim pararet? Ab aliis timent insidias, ab illo uim quoque, cum alius queritur se pulsatum, alius abductam uirginem, alius stupratam uxorem, alius negatam mercedulam, papae, quantum hic aduentus abest ab illa Deorum imagine: cum ciuitatum, ut est quaeque florentissima, ita maxime suspectum habet Principem cum ad Principis aduentum sceleratiores exsiliunt, optimus quisque et cordatissimus cauet et contrahitur: ut nihil loquantur, certe factis praedicant quam habeant de Principe opinionem. At respondeat aliquis, Non possum meorum omnium continere manus, ego quod in me est, praesto. Fac intelligant tui, id te uehementer et ex animo uelle, dispeream ni continebunt. Et ita demum populo fidem facies, haec inuito te fieri, si non patieris impune fieri. Fortassis Ethnico Principi satis erat in suos esse benignum, in exteros iustum modo. At Christiani Principis est, nullum pro extero ducere, nisi qui sit alienus a Christi Sacramentis, ac ne hos quidem iniuriis lacessere: suos quidem ciues in primis agnoscere, caeterum de omnibus bene mereri de quibus possit.

[5,4] Quamquam illud perpetuo studendum est Principi, ne cuiquam omnino fiat iniuria, tamen iuxta Platonis sententiam, diligentius est cauendum, ne quid laedantur hospites, quam ne ciues, propterea quod hospites amicorum et cognatorum auxilio destituti, magis obnoxii sunt iniuriis, unde et Iouem ultorem habere putabantur, cui ex re Xenio fecere nomen.