[114,1084] Si mala est eruditio secularis, nihil Hieronymo stultius, qui hoc apud aduersarios iactat, quod illi pro summo crimine poterant retorquere; uerum de compotore meo iam nimium.

[114,1085] Ad caetera properabimus, si prius alterum testem citauerimus, nam nunc decreui contentus esse duobus, grauissimis tamen.

[114,1086] Aurelius Augustinus uir sanctimonia iuxta ac eruditione singularis, tum arctae adeo, ne dicam meticulosae conscientiae, ut saepenumero mihi (bona uenia tanti uiri dixerim) abs re trepidare uideatur, id quod tum ex eius uita, tum ex confessionum retractationumque libris coniicere procliue est.

[114,1087] Is, inquam, talis uir utique literaturam secularem, ut uocant, dissuasisset, si aut noxiam aut ociosam aut suspectam habuisset.

[114,1088] Hic in iis libris, quos de doctrina Christiana inscribit, proponit "duo genera doctrinarum : Quae in gentibus etiam", inquit, "moribus exercentur", id est ethnicorum, uel ut isti dicunt, secularium, "unum earum, quas instituerunt homines, alterum earum, quas animaduerterunt aut iam peractas, aut diuinitus institutas".

[114,1089] Illud", inquit, "quod est sequundum constitutiones partim superstitiosum est, partim superstitiosum non est".

[114,1090] Sed ne omnem disputationem, quae uerbosissima est, repetam, uerbis illius omissis, rei summam paucis amplectar.

[114,1091] Sub hoc ultimo genere, quod superstitiosum appellat, maleficia, incantationes, excantationes, sortilegia, aruspicia, auspicia, auguria, necyomantiam, pyromantiam, alphitomantiam, hydromantiam, geomantiam, chiromantiam et id genus alia comprehendit; haec quia phytonum sunt et maleficorum nec sine commercio scelestorum spirituum exercentur, iure Christiano fugienda censuit.

[114,1092] Illas quoque obseruationes, quod plurimum habeant et anxietatis et uanitatis, huic generi annumerat: qualia sunt uisorum et insomniorum interpretatio, extorum inspectio, uolatus auium cantusque, monstrorum, tonitruum, fulgurum, syderum, sortium, sternutamentorum, mustelarum, murium occurrentium aut stridentium aut aliquid arrodentium, aurium tinnientium, oculorum salientium, foliorum crepitantium, nominum et imaginum et his similium nugarum obseruatio.

[114,1093] Sub altero genere, id est ab hominibus quidem instituto, minime tamen superstitioso, haec fere collocat: characteres, uocabula rerum, consuetudinem loquendi, leges, plebiscita et si qua id genus sunt alia; haec enim non modo non reprehendit, uerumetiam Christiani hominis interesse putat, ut haec quam maxime scire curet.