[47,95] Huc adiuuerunt primum tyranni quidam qui Christianis scholas praecludebant, existimantes fore ut religio destituta doctrinae facundiaeque praesidiis sponte sua consenesceret et tandem aboleretur.

[47,96] At cum sentirent se per aduersarios eruditionis et eloquentiae praesidiis urgeri, coeperunt et ipsi iisdem armis ac telis communire sese, ut hostem suo (quod aiunt) gladio iugularent.

[47,97] Deinde secuti sunt homines impense pii, qui cum animaduerterent ex ethnicorum libris, uehementer adamatis ob eruditionis splendorem et illecebram eloquentiae, hauriri etiam nonnihil paganismi, iamque sic ubique propagatam esse religionem Christianam, ut eorum librorum usus non magnopere desideraretur ad confutandos aduersarios, huc incumbebant ut extincta superstitione Iudaeorum et Ethnicorum simul et literae et linguae tollerentur.

[47,98] Fortassis et illud perspexerunt, non optime conuenire purae religioni et perfectae doctrinae.

[47,99] Pietas fide nititur, eruditio uestigat argumentis et rem in quaestionem uocat.

[47,100] Postremo fit nescio quo pacto, ut minus tractabiles sint eruditi quam idiotae.

[47,101] Atque hinc est quod abbatum uulgus hodie nihil magis cauet quam ne monachi altius penetrent ad bonas disciplinas.

[47,102] Malunt enim ouibus quam hominibus imperare nec ob aliud malunt nisi quia facilius est.

[47,103] His rebus factum est ut neque studiis suus honos haberetur, et optimi quique libri unici literarum custodes aut data opera perderentur aut neglecti interirent.

[47,104] Mox eo deducta res, ut turpe etiam sibi ducerent principes ac praesules scire literas.

[47,105] Ne tamen omnino caeca esset hominum uita, si nulla extaret eruditio, omnis cura professioque literarum in monachos est relegata, a quibus aliquandiu non omnino pessime tractatae sunt.

[47,106] Mox cum hi quoque supercilio turgidi ad luxum sese uerterent, neglectis linguis, neglecta antiquitate, nata est nescio quae perturbata doctrina et prorsus inerudita eruditio qua non solum humanae disciplinae, uerumetiam ipsa theologia miseris modis uitiata fuit.

[47,107] Haec aliaque in hanc sententiam cum disseruisset consul, Guilhelmus tum plurimis coniecturis, tum grauissimorum scriptorum autoritate sese moueri dicebat, ut omnium rerum senium quoddam esse crederet.