Caput

 1 1 |        quantum ratio eorum concludere potest, - nam eorum sententia in
 2 2 |            est aeternus. ~Item, nihil potest Deo adaequari; si ergo mundus
 3 2 |               Item, virtus finita non potest facere durationem infinitam,
 4 2 |            materia: ideo generans non potest in totam substantiam rei;
 5 2 |               materia, et ideo creans potest in totam substantiam rei.
 6 2 |     compatiantur in eodem. ~Item, cui potest fieri additio, illo potest
 7 2 |            potest fieri additio, illo potest aliquid esse maius; toti
 8 2 |              tempori quod praecessit, potest fieri additio temporis,
 9 2 |               tempore quod praecessit potest esse aliquid maius; infinito
10 2 |           maius; infinito autem nihil potest esse maius, ergo totum tempus
11 2 |               infinita agentia nullum potest esse primum; ergo haec generatio
12 3 |              suam causam naturaliter, potest tamen simul esse cum sua
13 3 |              ens sit aeternum, mundus potest sibi esse coeternus. Maior
14 3 |           altera causa; ergo aeternum potest habere causam; cum igitur
15 3 |             igitur nihil in duratione potest praecedere illud quod est
16 3 |             aeternum, igitur effectus potest esse coaeternus suae causae;
17 3 |              primi entis; ergo mundus potest esse sibi coaeternus. ~Item,
18 3 |          praeterito, quia virtus quae potest facere durationem aeternam
19 3 |          alicuius rei in futuro, ipsa potest fecisse durationem aeternam
20 3 |           praeterito. Sic ergo mundus potest esse aeternus, et ex hoc
21 3 |              per rationem, nec ex hoc potest argumentari aliquod inconveniens.
22 4 |           Item, quod fit de novo, hoc potest fieri, quia si non, tunc
23 4 |              est fieri; quo autem res potest fieri, haec est materia;
24 4 |               causam sufficientem non potest sequi in duratione. Causa
25 4 |           principium; ergo mundus non potest ipsam sequi in duratione;
26 4 |             agens per voluntatem, cum potest et vult, tunc agit, nec
27 4 |               substantiam suam, ipsum potest esse causa novi effectus,
28 4 |              causas sufficientes, non potest esse novus; sed primus motus
29 4 |         transmutatio; ergo mundus non potest esse effectus novus. ~
30 5 |             ab antiqua enim voluntate potest procedere effectus novus,
31 5 |           volente; et hoc modo mundus potest esse novus, quamquam habet
32 5 |              formae voluntatis est et potest esse alterius, hoc est transmutabile
33 5 |            intransmutabilis; ergo non potest habere aliam formam voluntatis
34 5 |               cadit transmutatio, non potest fieri novus effectus: quod
35 5 |           aeterna est et mundum nulla potest cadere transmutatio; ergo
36 5 |                ergo ante mundum nulla potest esse transmutatio; ergo
37 6 |              est quod nulla quaestio [potest esse quae] disputabilis
38 6 |          rationem humanam comprehendi potest. Et huius declaratio est,
39 6 |        mathematicus, nec metaphysicus potest ostendere per rationes motum
40 7 |              Quod autem naturalis non potest hoc ostendere, declaratur
41 7 |              est: quod nullus artifex potest aliquid causare, concedere
42 7 |            quod naturalis considerare potest. Et ideo Aristoteles hoc
43 7 |               propositum. ~Natura non potest causare aliquem motum novum,
44 7 |            eius; sed primum motum non potest alius motus praecedere,
45 7 |            principium est natura, non potest ponere secundum sua principia
46 7 |            natura enim materialis non potest esse primus motor. Quomodo
47 7 |         principiis; novitas autem non potest esse in aliquo ente sine
48 7 |            vel effectum novum causare potest sine transmutatione praecedente.
49 7 |               transmutatio praecedere potest, non potest esse novus.
50 7 |   transmutatio praecedere potest, non potest esse novus. Maior patet,
51 7 |          manifeste quod naturalis non potest ponere aliquem motum novum,
52 7 |               quibus ipse utitur, non potest ponere primum motum novum. ~
53 7 |                 Si ergo naturalis non potest secundum sua principia ponere
54 7 |              eius. Ergo nec naturalis potest ponere mundum novum, cum
55 7 |            creationem considerare non potest. Natura enim omnem suum
56 7 |            creationem considerare non potest. Quomodo enim naturalis
57 7 |         naturalis ex sua scientia non potest ponere primum hominem, et
58 7 |             intendit naturalis, nihil potest facere nisi per generationem,
59 7 |      generationem, et primus homo non potest esse generatus. Homo enim
60 7 |             alicui quod naturalis non potest illa considerare ad quae
61 7 |              considerabit quae per se potest naturalis considerare, illi
62 7 |          cuilibet artifex considerare potest quamlibet veritatem. ~Si
63 7 |          veritates quas naturalis non potest causare ex suis principiis
64 7 |           suis principiis causare non potest, nec tamen debet eam negare,
65 7 |           suis principiis causare non potest nec scire, quae tamen contrariatur
66 7 |            per rationes naturales non potest ostendi mundum et motum
67 8 |          scientiae astrorum ostendere potest mundum et motum primum esse
68 8 |               pars scientiae astrorum potest ostendere motum primum et
69 8 |       scientiarum quae geometria est, potest hoc ostendere. Hoc enim
70 8 |           quia oppositum consequentis potest stare cum antecedente, scilicet
71 8 |               et mundum esse aeternum potest stare cum principiis geometriae
72 9 |     sufficiente; sed metaphysicus non potest demonstrare aliquem effectum
73 9 |    sufficienti; ergo metaphysicus non potest demonstrare quod mundus
74 9 |           nisi divine. ~Item, qui non potest demonstrare hanc fuisse
75 9 |              qua factus est, ille non potest demonstrare mundum esse
76 9 |      voluntatis; sed metaphysicus non potest demonstrare talem fuisse
77 10|              quaestio cuius conclusio potest ostendi per rationem, quam
78 10|              philosophus per rationem potest ostendere motum primum et
79 10|          mundus esse novus, nec etiam potest ostendi quod sit aeternus;
80 11| incorruptibile quod, cum sit ens, non potest deficere neque per corruptionem -
81 11|             scilicet corruptio cadere potest in omni ente quod habet
82 11|            esse conservatur, deficere potest quantum de se est. Si utroque
83 11|               puram negationem, sicut potest corrumpi omne ens causatum
84 11|           posterioris et infinito non potest aliquid esse maius, ergo
85 11|         duratione quae semper est non potest accipi maior duratio, sic
86 11|              dico ad hoc quod aliquid potest dici novum duobus modis:
87 11|            esse in tempore. Alio modo potest aliquid dici novum, quia
88 11|             mundus in nulla duratione potest esse novus: non in tempore,
89 11|           ipse ex suis principiis non potest ponere factionem rei generabilis
90 11|    generabilis, et eius productio non potest esse per generationem, si
91 11|             effectus in duratione non potest sequi suam causam sufficientem,
92 11|               Deus aeterno intellectu potest nova intelligere, licet
93 11|           nova, sic aeterna voluntate potest nova agere. ~<8> Ad octavam
94 11|               sed etiam aliquod agens potest producere effectum novum
95 11|               cadit transmutatio, non potest fieri novus effectus, hoc
96 12|              ratio humana te inducere potest, illa nunquam concedere
97 13|          secundum quod huiusmodi, non potest esse philosophus, quia ex