Liber

  1 Pro|         XXV ita meminit:~ ~ Petrus apostolus sub imperatore Claudio Romam
  2 Pro|                A Corintho scripsit Apostolus Romanis hanc epistolam;
  3 Pro|             quia illo tempore, quo Apostolus hanc epistolam eis misit,
  4 Pro|        praecepta.~ ~Creditur autem Apostolus praesentem epistolam Romam
  5 Pro|          De qua quidem Phoebe ipse Apostolus in fine epistolae ait sic:~ ~
  6 Pro|    exponens dicit:~ ~ Hic monstrat Apostolus non accipiendam personam
  7   I|       SERVUS CHRISTI IESU, VOCATUS APOSTOLUS SEGREGATUS IN EVANGELIUM
  8   I|            Origenis creditur, iste Apostolus ante etiam quam conuerteretur
  9   I|            seu caeteros, ipse sibi Apostolus nomen mutauit a Paulo proconsule
 10   I|          qui non sum dignus uocari apostolus.~ ~Iuxta Ambrosius uero:~ ~
 11   I|              De uirginibus, inquit Apostolus, praeceptum Domini non habeo.
 12   I|            sed amicos~ ~quare nunc Apostolus se seruum appellat? At uero
 13   I|            itaque modo se hoc loco Apostolus seruum Christi nominat;
 14   I|           sed amicos.~ ~Bene autem Apostolus, cum ad obediendum alios
 15   I|           dedit in manu.~ ~VOCATUS APOSTOLUS, hoc est uocatus a Deo et
 16   I|         missi sunt.~ ~Unde et bene apostolus 'missus' siue 'legatus'
 17   I|            electus, ait:~ ~ Paulus apostolus non ab hominibus neque per
 18   I|              ac si diceret: Paulus apostolus, non per hominem, id est
 19   I|      gentes tamquam eorum proprius apostolus destinatus est. Unde et
 20   I|    uoluntate decipiendi'. Hic uero Apostolus non decipere sed admonere
 21   I|         etiam gratiam, quam in eos Apostolus habebat, prius eum ostendere,
 22   I|         est cum lex uetus, ut ipse Apostolus ait, ad perfectionem nihli
 23   I|        NOTUM EST DEI. Nota quoniam Apostolus in hac epistola, sicut supra
 24   I|            Possumus etiam quod ait Apostolus INVISIBILIA ENIM IPSIUS
 25   I|        Diligenter itaque expressit Apostolus quid sit accipiendum iudicium
 26   I|       impii interrogatio erit", et Apostolus: "Cogitationibus, inquit,
 27   I|       impii interrogatio erit"; et Apostolus: "Cogitationibus, ait, accusantibus
 28   I|             conscientia sua, sicut Apostolus dicit: "Et cogitationum
 29   I|        offenderit", ut alius dicit apostolus, "reus est omnium", id est
 30   I|     conuersi gloriabantur. Si uero Apostolus ad suum nunc tempus respiciens
 31   I|  praedictam rationem, obiicit sibi Apostolus, ut eam soluat. Dicerent
 32   I|       quidem duobus modis refellit Apostolus, ostendendo non omnes in
 33   I|          ad praemissa ipse inducit Apostolus, quasi diceret: dictum est
 34   I|     quondam non hoc ex persona sua Apostolus obiicit, quasi non ei uideretur
 35   I|           pati. Unde et alibi idem Apostolus:~ ~ Nos autem praedicamus
 36   I|           unum." Sed et quod dixit Apostolus: SICUT SCRIPTUM EST QUIA
 37   I|     habentur, tertii decimi psalmi Apostolus usurparit: SEPULCHRUM PATENS,...
 38   I|           pax nostra", ut idem ait Apostolus, "et fecit utraque unum".
 39  II|         DEO:~ ~SCIMUS AUTEM. Redit Apostolus ad inuectionem Iudaeorum,
 40  II|          eius sanguine iustificari Apostolus dicat, qui maiori supplicio
 41  II|         per mortem Filii sui dicit Apostolus, qui tanto amplius aduersus
 42  II|         Quod diligenter attendens, Apostolus in sequentibus ait~ ~ quia
 43  II|     iubentis. Denique, ut ipse ait Apostolus,~ ~ Plenitudo legis est
 44  II|         tamquam iustum. Hic aperte Apostolus determinauit, cum ait CREDENTI
 45  II|     praefigurabant.~ ~Recte itaque Apostolus, signum et signaculum distinguens
 46  II|   institutionem. De qualibus supra Apostolus meminit dicens:~ ~ Cum enim
 47  II|           semen tuum est.~ ~Hoc et Apostolus in inferioribus praesentis
 48  II|            non manifestauit eis.~ ~Apostolus quoque patenter legem non
 49  II|            qui nullo indiget. Unde Apostolus de his qui exemplo Abrahae
 50  II|   interpretatio.~ ~Sed et quod ait Apostolus ANTE DEUM CUI CREDIDISTI,
 51  II|           sine fide, ut ipse dicit Apostolus, impossibile est placere
 52  II|        ideo notauimus quia uidetur Apostolus ita extremam promissionem
 53  II| promissionem REPROMISSIONEM, dicit Apostolus, ac si diceret: non solum
 54  II|            capite quam in membris. Apostolus hoc loco paucis comprehendit,
 55  II|            Nota autem quod dum ait Apostolus Deum Patrem suscitasse Christum,
 56  II|            in sequentibus patenter Apostolus edocens ait:~ ~ Lex peccatum
 57  II| Similitudinem Adae et Christi ipse Apostolus aperit, ostendens uidelicet
 58  II|       illud reduci quod alibi idem Apostolus intelligens ait:~ ~ Sacramentum
 59  II|     similitudo praedicta quam ipse Apostolus prosequitur, de carnal)
 60  II|            multos. Et hoc est quod Apostolus in superiori uersu iam comprehenderat,
 61  II|         enim non de singulis dicat Apostolus statim sequenba insinuant,
 62  II|           omnes dicuntur. Et plane Apostolus exprimit quomodo supra dixerit
 63  II|      iterum puniatur; cum id plane Apostolus in sequentibus contradicat,
 64  II|          subiaceant. Unde Iohannes apostolus:~ ~ Filii Dei sumus et nondum
 65  II|    praetereundum est quod hoc loco Apostolus de peccato et gratia, per
 66  II|           fallor, contuendum nobis Apostolus reliquit Deum in incarnatione
 67  II|           permittebat.~ ~Quod ipse Apostolus duobus aliis locis diligenter
 68  II|      parente in posteros redundare Apostolus praesenti loco commemorat,
 69  II|     obtinere, non per merita. Unde Apostolus:~ ~ Si autem ex operibus,
 70  II|        illo enim, ut supra meminit Apostolus, peccauimus, id est peccati
 71  II| transfundat et iram mereatur. Unde Apostolus:~ ~ Natura filii irae.~ ~
 72  II|            in illis? ABSIT, inquit Apostolus ex sua parte, ut hoc concedamus,
 73  II|           Tale est itaque quod ait Apostolus: MORS ILLI ULTRA NON DOMINABITUR
 74  II|      aliter sapitis, ut ipse alibi Apostolus ait, id quoque Dcus uobis
 75 III|        IGNORATIS. Dixerat superius Apostolus: NON ENIM SUB LEGE ESTIS
 76 III|           conuenienti similitudine Apostolus talem praeuenit et soluit
 77 III|           Hebraeos ipse commemorat Apostolus, de mutatione scilicet Testamenti,
 78 III|        sicut alibi idem commemorat Apostolus, dicens quia lex ad perfectum
 79 III|         Quod quidem ipse attendens Apostolus, non ait:~ ~ qui diligit
 80 III|         Dominus ostendit et Paulus apostolus.~ ~Item:~ ~ Duo praecepta
 81 III|     habemus, sicut ipse commemorat Apostolus dicens:~ ~ Quid autem habes
 82 III|           sincera dilectio quam et Apostolus describens ait:~ ~ Non quaerit
 83 III|     Veritas "sicut dilexi uos", et Apostolus~ ~ Caritas non quaerit quae
 84 III|          quam diligenter attendens Apostolus scripto nobis quam exemplo
 85 III|            tuos et noluisti?~ ~uel Apostolus:~ ~ Qui uult, inquit, omnes
 86 III|            uoluit fecit~ ~uel idem Apostolus:~ ~ Voluntati enim eius
 87 III|        Sicut alibi idem commemorat Apostolus dicens:~ ~ Caro concupiscit
 88 III|           Latinum. Praeuidens ergo Apostolus utrosque populos ad fidem
 89 III|          quod hic ipse alibi dicit Apostolus:~ ~ In Christo enim Iesu
 90 III|    Spiritus Sancti donum, ipse nos Apostolus in prima ad Corinthios adhortatur
 91 III|           utile sit, sicut et ipse Apostolus quando ter Dominum rogauit
 92 III|       Beniamin pertinent unde erat Apostolus, immo generaliter totum
 93  IV|         penitus reprobatus? Ad hoc Apostolus: NON ita, inquit, promissa
 94  IV|            ID EST NON QUI. Exponit Apostolus quod praemissum est IN ISAAC
 95  IV|        sunt Abrahae', dicit potius Apostolus HI FILII sunt DEI, ostendens
 96  IV|           et ipse superius meminit Apostolus cum de Abraham loqueretur,
 97  IV|      electione superius idem dixit Apostolus:~ ~ Et quos uocauit hos
 98  IV|        QUID ERGO. Congruam assumit Apostolus ex proxime dictis obiectionem,
 99  IV|          autem obiectionis ipsemet Apostolus postmodum solutionem subponit,
100  IV|               ABSIT, inquit statim Apostolus ex sua parte, ut uidelicet
101  IV|   MISERENTIS DEI.~ ~IGITUR, inquit Apostolus ex persona opponentis, haec,
102  IV|         est et ita apparet, inquit Apostolus ex persona adhuc opponentis
103  IV|          DICIS ITAQUE MIHI, inquit Apostolus ex propria persona uel quorumlibet
104  IV|               O HOMO, TU. Hoc loco Apostolus supra positis obiectionibus
105  IV|           QUOD SI VOLENS. Ostendit Apostolus congrua similitudine inducta
106  IV|              FRATRES. Ne uideretur Apostolus, qui a Iudaeis recesserat,
107  IV|       FRATRES eos, quibus scribit, Apostolus dicit secundum quod Veritas
108  IV|             quia hoc esset, inquit Apostolus ex parte sua CHRISTUM etiam
109  IV|            DICIT SCRIPTURA? inquit Apostolus, hoc est attende quod ibidem
110  IV|      clementiae.~ ~HOC EST, inquit Apostolus, VERBUM FIDEI, hoc est uerbum
111  IV|    Notandum Uero hoc quod adiunxit Apostolus: AUT QUIS DESCENDET IN ABYSSUM,
112  IV|         Haec itaque uerba uel ipse Apostolus sensum prosecutus adiunxit,
113  IV|    similitudinem ad tempus nostrum Apostolus induxit et conuenienti exemplo
114  IV|         ergo sensum Isaiae uidetur Apostolus suis sermonibus protulisse.
115  IV|        psalmo habetur coram ipsis, Apostolus autem non posuit coram ipsis.~ ~
116  IV|          Moyses~ ~et secundum quod Apostolus dicit:~ ~ Et qui in lege
117  IV|            QUIDEM EGO SUM GENTIUM  APOSTOLUS, MINISTERIUM MEUM HONORIFICABO,~ ~
118  IV|          quotidie laborat, cum sit APOSTOLUS GENTIUM, ut etiam aliquos
119  IV|         etiam Deo lucretur, quorum apostolus, id est praedicator, non
120  IV|          non est ipse constitutus; APOSTOLUS GENTIUM, etsi uidelicet
121  IV|        aliqui assumi? Bene, inquit Apostolus, et secundum suae originis
122  IV|         TIME.~ ~BENE quidem, dicit Apostolus, hoc est uerum est quod
123  IV|  conuertendos esse, quibus et ipse Apostolus concordare uidetur dicens:
124  IV|            uerbo absolute usus est Apostolus, sicut ibi dicitur:~ ~ In
125  IV|        ipsi displicere? respondens Apostolus: Immo, inquit, SINE PAENITENTIA
126  IV|        eius sunt opera sic ut idem Apostolus supra meminit dicens:~ ~
127  IV|        Deinde in actione gratiarum Apostolus admirationem suam terminans
128  IV|           laudandus, quomodo dicat Apostolus eum propter opera sua esse
129  IV|            eius consequitur.~ ~Nec Apostolus hoc loco dicit Deum dignum
130  IV|      conuersis, quarum specialiter Apostolus sum destinatus: NON PLUS
131  IV|            in fidelibus? respondet Apostolus quia est; sed et diuinae
132  IV|       propriam quaerit, sicut idem Apostolus alibi ait:~ ~ Nemo quod
133  IV|           honore quoque diligenter Apostolus praeuidit.~ ~
134  IV|       Domino seruientes, praemisit Apostolus Spiritu feruentes, ut haec
135  IV|   TRIBUTLATIONE PATIENTES. Unde et apostolus Iacobus:~ ~ Omne gaudium,
136  IV|    quidquid ei acciderit~ ~et ipse Apostolus supra:~ ~ Scimus quondam
137  IV|   conspicitis. Unde et alius dicit apostolus:~ ~ Qui enim proximum quem
138  IV|            ducit originem. Si enim Apostolus proximum intelligat Iudaeum
139  IV|             sed et cum alius dicat apostolus:~ ~ Qui enim non diligit
140  IV|          quae maior est, ausus sit Apostolus dicere dilectionem proximi
141  IV|            legem adimplere uidetur Apostolus dixisse.~ ~Non immerito
142  IV|          Quod autem hoc loco dicit Apostolus: NON IN COMESSATIONIBUS
143  IV|           et idem alibi exhortatur Apostolus:~ ~ Nolite inebriari uino
144  IV|    adornare uirtutibus. Dicit idem Apostolus alibi de Christo:~ ~ Qui
145  IV|            talibus erant, consulit Apostolus, ut si quis de nouiter conuersis
146  IV|         uel reprehendant subiungit Apostolus, ex propriis scilicet conscientiis,
147  IV|             sicut idem supra dixit Apostolus; meruit tam morti nostrae
148  IV|           epistolae suae principio Apostolus dixit se ad eos desiderare
149  IV|           damnemini; et ipse alibi Apostolus:~ ~ Nolite ante tempus iudicare,
150  IV|       quoque arbitror cur hoc loco Apostolus consulat alienis etiam cibis
151  IV|       etiam, si ea discretione qua Apostolus hic dicit a cibis quibusdam
152  IV|       offendi considerabat. Nam et Apostolus ipse cum penitus circumcisionem
153  IV|       concesserunt. Alioquin Moysi Apostolus inueniretur contrarius,
154  IV|      propter obedientiam susceptam Apostolus statim adiungit, ut uidelicet
155  IV|     Habebat quippe in consuetudine Apostolus, sicut saepe testatur, de
156  IV|       formam et exemplum episcopis Apostolus proponit, ut cum pauperes
157  IV|    Graecorum sibi adiacentes, quas Apostolus ecclesiis repleuit.~ ~Cum
158  IV|     PROFICISCAR etc. Quamuis dicat Apostolus se profecturum IN HISPANIAM,
159  IV|             Pro hac igitur Romanos Apostolus adhortatur et rogat ut eam
160  IV|       ecclesiam quae est Cenchris, Apostolus magna cum laude et cornmendatione
161  IV|               PRISCAM hic appellet Apostolus quae in Actibus apostolorum
162  IV|            Claudium Roma expulsos. Apostolus Corinthum ueniens ibi inuenit,
163  IV|        ECCLESIAE, quarum uidelicet Apostolus praedicator seu doctor specialiter
164  IV|        capitulo X:~ ~ Hermam cuius apostolus Paulus ad Romanos scribens
165  IV|          Veritas amara est.~ ~Unde Apostolus:~ ~ Inimicus uobis factus
166  IV|            Sanctus inspirabat quae Apostolus dictabat seu proferebat,
167  IV|          est scriba epistolae, cui Apostolus concessit suo nomine salutare
168  IV|           ad quem scribit Iohannes apostolus exsultans in caritate eius
169  IV|         enim iam superius dixisset Apostolus "Salutant uos omnes ecclesiae