bold = Main text
     Libergrey = Comment text
   1  IV|         interdicat, et hoc propter uos, 0 gentiles, quibus haec onera
   2 III|                                       8:37] SED IN HIS OMNIBUS SUPERAMUS
   3 III|                                       8:38] CERTUS SUM ENIM QUIA NEQUE
   4 III|                                       8:39] NEQUE ALTITUDO, NEQUE PROFUNDUM,
   5 III|           caelis... etc.~ ~Unde et bene abbates monasteriorum 'patres' dicimus,
   6  IV|                  id est ministras, nunc abbatissas, id est matres, uocamus.~ ~
   7  IV|                obseruantiis carnalibus, abbreuians, in duobus scilicet praeceptis
   8  IV|        Testamento, quod Vetus praecepit abbreuiatum quia pauca sunt quae in
   9  IV|               quia VERBUM CONSUMMANS ET ABBREVIANS IN AEQUITATE, uidelicet
  10   I|               appellandi. Ipsi uoce sua abdicauerunt se ab isto nomine ut Iudaei
  11  II|              seu propriis expiati sicut Abel uel Noe ante legem uel circumcisionis
  12  II|              liberi arbitrii potestatem abesse quis nesciat? Sed est liberum
  13  II|                 uindicat, quantum omnem abhorret iniquitatem et quam poenam
  14  IV|              DIES AUTEM APPROPINQUAVIT. ABICIAMUS ERGO OPERA TENEBRARUM, ET
  15  IV|              quondam populum peculiarem abiecerit et gentes peccatores per
  16  IV|                RELIQUI MIHI, id est non abieci a gratia mea.~ ~BAAL, id
  17  IV|         RELIQUIAE, id est illi quos non abiecit Dominus.~ ~SECUNDUM ELECTIONEM
  18  IV|                simplices et idiotas qui abiecti sunt inter eos, sicut apostoli
  19  IV|               id est ad aliquod uile et abiectum ministerium? Et hoc etiam
  20  IV|                 ipse dicit:~ ~ Nisi ego abiero... etc.~ ~et iterum:~ ~
  21  IV|              obseruantiis, non ideo eum abiiciant; sed assumant eum, uenientem
  22  IV|           APPROPINQUAVIT, nec dicit iam abiiciantur sed abiiciamus quia iam
  23  IV|              gratia sua repellens atque abiiciens a se. Vel 'reliquias' dicit
  24  IV|               qui abstinet assumit, non abiicit. Multi etenim, ad fidem
  25  II|              est:~ ~ Beatus uir qui non abiit.~ ~Vir quippe a 'uiribus'
  26  IV|            propter nosmetipsos repetere ablatam debemus, quod uidelicet
  27   I|                 CARNE, id est in carnis ablatione, non est circumcisio, id
  28   I|                ETIAM DEFENDENTIUM, modo ablatiui sic: COGITATIONIBUS ACCUSANTIBUS
  29   I|            remuneratorem.~ ~Si uero sit ablatiuus absolutus hoc modo: Et inter
  30  IV|               bene eorum pedes a Domino abluti sunt , quos etiam propter
  31  II|            animae circumcisionis, sicut ablutio exterior baptismi signum
  32  II|             dominico tunc fuerunt, nunc abominabilia esse?~ ~Constat itaque,
  33   I|                 cognoscentes, quasi pro abominatione habuerunt Deum pro humana
  34  II|             amore quis Dei suae penitus abrenuntiat uoluntati, immo, et ut alibi
  35  IV|                 obiecisse ut ille liber abscederet.~ ~
  36  II|                omnis mala eius uoluntas abscedit, iam ita cum Deo peccator
  37   I|                 infidelitatis dubitatio abscessit quae de passione discipulis
  38  II|             notat quam postmodum mandat abscidi, ut per miserorum supplicia
  39  II|           consuetudinem ac uitia carnis abscidit. Et tunc completur quod
  40  IV|                arbore de uita praesenti absciso, quasi radicem et residuum
  41  IV|              speciositatem calceamentis abscondi prohibuit, quia deforme
  42  IV|            AETERNIS TEMPORIBUS, hoc est absconditi usque nunc semper nec per
  43  IV|                  et ubi male agitur lux absconditur.~ ~EVANGELIZANTIUM PACEM,
  44  II|          uidelicet propter aquae tantum absentiam deesse nonnullis baptismum
  45 III|             perfectione Euangelii legem absistere fateamur, omnemque insuper
  46  IV|                culpandus est nec ab hoc absoluendus est uoto, nisi forte propter
  47  II|              damnatione ab iniuria Deum absoluere, nisi etiam aliquam bonitatis
  48  IV|              ita uos ab omnibus debitis absoluite, ut nihil praeter caritatem
  49 III|        VETUSTATE LITTERAE.~ ~NUNC AUTEM ABSOLUTI SUMUS ab obedientia illa
  50  II|         singulis propria necessaria est absolutio; quae leuissima nobis instituta
  51  II|     IUSTIFICATIONEM, id est ad poenarum absolutionem. Apparet itaque plura nobis
  52 III|                sic a iugo eius iam suos absolutos esse, prouide adiunxit:
  53  IV|                 non uis, sic ab alienis abstine offensis, et sicut tibi
  54  IV|                  sed scribere ad eos ut abstineant se a contaminationibus simulacrorum
  55  IV|             uino quoque infidelis regis abstinebat, Iudaei etiam conuersi ab
  56  IV|              remissius uinatur a nullis abstinendo quam a quibusdam. Nec uotum
  57  IV|              ENIM. Ideo et manducans et abstinens ad honorem Domini hoc agit,
  58  IV|                 qui a carnibus aut uino abstinent, non tamquam immunda quae
  59   I|                a, gentib us scribens ut abstinerent se a sanguine et suffocato.
  60  IV|             retinere crederet et ob hoc abstineret. Videtur nec tale uotum
  61  IV|                 omnibus quoque carnibus abstineri soles, propter edomandam
  62  IV|              exemplo atque doctrina non absurde existimamus credidisse Romanos.~ ~
  63  II|         circumcisio teneret, quid esset absurdi, si ad distinctionem caeterarum
  64 III|         iustitia sit diligere proximum, abundans uero et perfecta iustitia
  65  IV|               maxime commendare, cum ex abundanti hos etiam Deo lucretur,
  66  II|             CHRISTUM DOMINUM NOSTRUM.~ ~Abundasse peccatum dicit et superabundasse
  67  IV|                hoc ut secundum hoc quod abundat oppressionis malitia, abundaret
  68 III|           quibus oblectatur Deus potius abundemus quam mundanis et terrenis
  69  IV|                 ET PACE IN CREDENDO: UT ABUNDETIS IN SPE, IN VIRTUTE SPIRITUS
  70   I|            CONTRA NATURAM et ideo magis abusio dicendus est quam usus.
  71  IV|          ostenditur. Scriptura interdum abusiue et prodigia pro signis et
  72  II|              amittere qui commissa sibi abutitur potestate.~ ~Quod si alter
  73  IV|              ita intelligi ut non mt in abysso, hoc est in inferno locatum,
  74   I|                 est ad longe positos ut accedant uel audiant. Tanto autem
  75  IV|            persoluitur, ei cui redditur accedit et a reddente discedit.
  76   I|           saepius memoratam amplius nos accendat. Pacem quidem dicit, non
  77 III|             amplius in eorum desiderium accendebantur quam si ea minime sperarent
  78 III|                 in eius concupiscentiam accendimur. Sicut supra meminimus.~ ~
  79  IV|            malorum, quae nobis intulit, accendimus.~ ~
  80  II|          temporis gratiae non dubitamus accendisse, cum scriptum sit:~ ~ Et
  81  II|                 est, iuris in torquendo acceperat nisi ex ipsa Domini permissione?
  82  II|                quid gloriaris quasi non acceperis?~ ~Quaerendum etiam in quo
  83 Pro|              Paulus dicit, non quominus accepissent a Petro, sed ut duobus apostolis
  84  IV|                 specialiter apostolatum accepisset, unde et solus doctor gentium
  85   I|               tam fide quam moribus Deo acceptabiles exstiterunt, ueluti Iob
  86  II|               interfici, nedum Deus tam acceptam Filii mortem habuerit, ut
  87   I|                  ex nono psalmo uidetur acceptum. VELOCES PEDES EORUM AD
  88  II|              dicitur per Ezechielem non accepturos filios peccata patrum nec
  89  IV|             Philippum et Andream ad eum accesserunt, eum uidere cupientes; de
  90   I|                hic cum ad fidem Christi accessit Paulum se dicit, id est
  91  II|        difficilis ad religionem uidetur accessus, difficilior multo uidebitur
  92  IV|                 sancta in qua uelut per accidens es insertus, non ex ea natus.~ ~
  93   I|               caeteri homines, et magis accidentis quam substantiae naturam
  94   I|              passione discipulis quoque acciderat, quorum quidam iam desperati
  95  IV|                reprobatum, qua cause id accidisse dicemus, de reprobatione
  96 III|                substantia carnis dictum acciperet; cui quidem debitores sumus
  97  IV|          largitur quam a nobis quidquam accipiat.~ ~
  98  IV|              dicitur a uehendo, eo quod accipiatur de uectitus, id est de portatis
  99  IV|                 frumenti, uestimentorum accipiebant, eis mittere satagebant,
 100  IV|                 in posteritatibus eorum accipienda est, hoc est in populis
 101 Pro|              Hic monstrat Apostolus non accipiendam personam esse uiri et feminae
 102  IV|               esse. Quam quidem gratiam accipiendi oblatum donum, cum Deus
 103   I|                 arboris non ferenti sed accipienti utilis est, et Apostolo
 104  II|  reconciliationem, inquam, per Christum accipimus propterea, id est propter
 105  IV|           comedenda, nec si oppresserit accipiter et si sic mortua inueniuntur,
 106   I|            colebant anserem et Aegyptii accipitricem; item Aegyptii colebant
 107  IV|               Signa et prodigia pro uno accipiuntur hoc loco.~ ~ITA UT. Gloriam,
 108  IV|               est ad utilitatem nostram accommodata. Cum enim a Deo aliquid
 109   I|            tempus eis sit haec doctrina accommodate; quae quidem ad nos per
 110 III|                 secundum litteram legis accommodetur, nequaquam praeceptum dilectionis
 111   I|              tamquam pretiosas dinitias accumulas tibi IRAM, id est uindictam
 112   I|              SUMUS, id est quasi causam accusando traximus tam IUDAEOS quam
 113   I|            maxime penset adnectit, quia accusant uel excusant apud Deum.
 114 III|               PRO NOBIS.~ ~Aut si etiam accusator cesset, quis in nostra condemnatione
 115  II|               Patres manducauerunt uuam acerbam et dentes filiorum obstupuerunt".~ ~
 116  IV|              mea.~ ~BAAL, id est idolum Achab et Iesabel.~ ~
 117  IV|               Macedonia et Achaia, quae Achaea uocatur a qua et populi
 118  IV|            uocatur a qua et populi eius Achaei dicuntur, prouinciae sunt
 119  IV|               et Asiam et Macedoniam et Achaiam et diuersas insulas atque
 120  IV|              scriptum est: Ut castrorum acies ordinata, -- RELIQUISSET
 121  IV|             perfectiores erant, caeteri acquiescant.~ ~PRISCAM hic appellet
 122   I|               id est tam sibi ipsi quam acquiescentibus maledictionem acquirit a
 123 Pro|                 quod tam cito Euangelio acquieuerunt, sicut scriptum est:~ ~
 124  II|              exercemus ut inde pecuniam acquiramus, et quibuscumque modis uel
 125  II|            libertatem sibi, non filiis, acquirat.~ ~In ipsis etiam rerum
 126 III|              damnationis mortalem nobis acquirebant exitum. Concupiscentiae
 127 III|            concupiscentiam propter illa acquirenda et obtinenda; uel etiam
 128  IV|               ostentantes, gloriam sibi acquirere cupierunt; uel sibi etiam
 129  II|                 quae lex praecipit, non acquiri haereditatem, immo magis
 130 III|         experimenta quae nos alliciunt, acquirimus, sicut e contrario PRUDENTIA
 131  IV|            iudicio, si non humano, hinc acquiro. Quod quidem dicendo, exemplo
 132  II|            seduxit nullum ius seducendo acquisierit, nisi forte, ut diximus,
 133   I|               facti, neque generati sed acquisiti. Acquisiuit enim sibi Deus
 134  IV|                perueniri possit quam ad acquisitionem terrenorum regnorum.~ ~Ad
 135  II|          SECUNDUM DEBITUM, hoc est suae acquisitionis et propriae uirtutis id
 136  IV|                conuersis et tibi per me acquisitis. Quarum quidem primitiae
 137  II|               uniuersus postmodum orbis acquisitus est Deo.~ ~
 138   I|                 generati sed acquisiti. Acquisiuit enim sibi Deus populum et
 139  II|         consistit; atque ideo quarumdam actionum nos ipsi principia non sequaces
 140  II|               umquam fuit peccato, sine actuali siue originali, pro quo
 141  II|               delictum et iustitiam sic actuary est quia PER INOBEDIENTIAM
 142 III|             excellat dignitate, non eis adaequetur sicut ipse Patri aequalis
 143 III|              ITAQUE FRATRES. Praemissam adaptat modo similitudinem dicens:
 144  IV|              definire, cum nec per Deum adbuc nee per ipsam rei experientiam
 145  IV|           consummauit, id est perfecit, addendo scilicet quae ad plenitudinem
 146  IV|            Scripturam, quartum mandatum addentes et a suffocato obseruandum; [
 147 Pro|                  etiamsi apostolica non adderentur instituta neque aliquae
 148 III|                Sed quia tempore Christi addi aliquid oportuit, non solum
 149  II|               nihil de arena maris tune addidisse. Haec autem ideo notauimus
 150 III|            mandata, ut saltem in aliquo addisceret obedire qui nullam adhuc
 151  II|                 cultum sanae religionis adduci, maximum ex circumcisione
 152 III|                 aliis, ad perfectum non adduxerunt, hoc est ad salutem sufficere
 153 III|             quia lex ad perfectum nihil adduxit, et Veritas per semetipsam:~ ~
 154   I|                 quam subtilitate merito adeptae sunt. Quarum nunc istam
 155   I|              aliquid laudis specialiter adeptam esse. Hic quippe, sicut
 156  II|       spontaneus, per quae sanitatem se adepturum existimat. Quaecumque autem
 157 III|              bond seu mall discretionem adeptus sim, MIHI, inquam, uolenti
 158  IV|                uita inseparabiliter non adhaereat atque ad obediendum parata
 159 III|               quia inseparabiliter tibi adhaeremus, periculis uitae afflicti
 160   I|                maxime, non significatis adhaerens, id est figuris potius quam
 161  IV|                 qui spiritualiter nobis adhaerent, curam agamus. Tunc autem
 162  II|                 qua ex consortio carnis adhaeret impuritas. Idcirco ista
 163 III|             quoque qui ei iam per fidem adhaeserant, ab eo auerterem, sicut
 164   I|                quam bene gerint qui eis adhaeserunt, quam male qui eos contempserunt.
 165  IV|                multiplicet, si ei fimus adhibeatur et stercora iuxta illud
 166 Pro|           obedire diuinis, admonitiones adhibebant, ut per promissiones uel
 167 Pro|              quae sacris admonitionibus adhiberentur ad extrahendum peccatorem
 168 III|          iustitiae estis traducti, dico adhortando uos ut in ea perseueretis.
 169 Pro|        praecepta erant, opere complenda adhortantur et affectus hominum ad obediendum
 170  IV|                 ut POSSITIS inuicem uos adhortari ad bene operandum.~ ~
 171   I|          impendat, confirmando eos suis adhortationibus in ipsa doctrina quam acceperant,
 172  IV|             nobilissimae Graecorum sibi adiacentes, quas Apostolus ecclesiis
 173  IV|             unum nomen est proprium cum adiectiuo: Salutate, inquit, Apellen
 174  IV|               Domus Israel cecidit, non adiiciet ut resurgat. Virgo Israel
 175  II|       proficiunt, semper bonds operibus adiiciunt meliora.~ ~
 176 III|                 magis quam corporaliter adim, plentes, sicut alibi dicitur:~ ~
 177  II|                 et sicut uoluerit opere adimpleat.~ ~EUM QUI EX FIDE EST IESU
 178   I|             suae ueritatis constantiam, adimplendo scilicet promissa.~ ~UT
 179 III|               ipso in lege promisso lex adimpleri nullatenus ualeret.~ ~Sed
 180  IV|             Propter quod et Dominus sic adinonet discipulos: "Si diligereiis
 181  IV|               ET ASSISTATIS EI, hoc est adinuetis eam. ~ ~ETENIM: quod enim
 182  II|                ex spe illa quam habemus adipiscendi illam summae beatitudinis
 183  II|        iustitiam potius designaret quam adipisceretur. ~ ~IUSTITIA FIDEI, dicit,
 184  II|            postquam id egerint quod eis adiudicatum fuerit, cogimur etiam contra
 185  II|           EMORTUAM VULVAM SARAE, ut per adiunctionem SARAE, Abraham impotentem
 186 III|               Frequenter enim nomina ex adiunctis suas uariant siguificationes,
 187  IV|               negotio, quantum possint, adiunent.~ ~SOROREM, fide, non carne.~ ~
 188   I|        auctoritatis laudem philosophico adiungas praeconio, inuenies huius
 189  IV|             uestra ipsi mactetis. Quasi adiurando eos coarctat cum dicit:
 190 III|               de diuina gratia, fideles adiuuante, ut nullis uidelicet de
 191 III|            DILEXIT NOS, hoc est propter adiuuantem eius gratiam.~ ~
 192 III|                sicut uidelicet spes nos adiuuat patientiam praestando, ita
 193 III|                opponens diceret quomodo adiuuet Spiritus sanctos quos tot
 194  IV|               PER CARITATEM SPIRITUS UT ADIUVETIS ME IN ORATIONIBUS PRO ME
 195  IV|        ministerium debet iubenti, sicut adminiculum gladius utenti. Tunc itaque
 196  IV|          officium suum pro altero et ei administrantes quod iste implere non potest.
 197   I|            doctrina suae praedicationis administrasse. Quod uero iuxta aliam translationem
 198  IV|                  O ALTITUDO. Exclamatio admirantis est super istam multam abyssum
 199  IV|             actione gratiarum Apostolus admirationem suam terminans ait: QUONIAM
 200  II|               Putasne centenario" etc., admirationis potius quam desperationis
 201 III|                dextera tua~ ~hoc est ne admisceas in aliquo opere tuo terrenam
 202  IV|                 si rationem uis doloris admitteret.~ ~Et Hieronymus. Ad Tyrasium
 203 III|            timeri tamquam domini aperte admoneantur.~ ~CLAMAMUS, inquit, nos
 204  II|                 accepistis in baptismo, admonemini postquam mortui facti estis
 205  IV|             profecto quia ea etiam quae admonent ad doctrinam scripta sunt,
 206 Pro|       praeceptis minus obedire diuinis, admonitiones adhibebant, ut per promissiones
 207  IV|               stercora sunt huic radici admota, nisi sordes peccatorum
 208 III|             legis IMPLERETUR, illud est adnectendum: IN QUO INFIRMABATUR, ipsa
 209   I|        reliquerunt, hos uersiculos ueru adnotant atque praetereunt, liquido
 210  IV|            SCRIPTUM EST: QUIBUS NON EST ADNUNTIATUM DE EO, VIDEBUNT: ET QUI
 211   I|                VOBIS; QUIA FIDES VESTRA ADNUNTIATUR IN UNIVERSO MUNDO.~ ~PRIMUM
 212  IV|                 TE VIRTUTEM MEAM: ET UT ADNUNTIETUR NOMEN MEUM IN UNIVERSA TERRA.~ ~
 213  IV|               epistola ad Timotheum:~ ~ Adolescentiores autem uiduas deuita in ministerio
 214  IV|          ecclesiis. Laborant cum docent adolescentulas omnia quae ad officiis mulierum
 215 III|            donum caritatis per quod nos adoptamur a Deo in filios.~ ~IN QUO,
 216  IV|              quos sibi Dominus ad fidem adoptat, tam ex Iudaeis quam ex
 217 III|               est qui primo per gratiam adoptati sunt a Deo in filios et
 218 III|               gloriatio in praesenti ex adoptione ista procedens, qua se etiam
 219   I|                 non nascuntur, ut filii adoptiui, filii diaboli, filii gehennae
 220 III|             FILIO, innuit Deum et aliis adoptiuis filiis antea pro nobis non
 221   I|                  a Verbo assumptus, sit adoptiuns Dei Filius sicut caeteri
 222  II|                 in faciem suam~ ~id est adorando atque supplicando gratias
 223   I|            gentium ueniebant ad templum adorare et offerre sacrificia. Sed
 224  IV|               fieri, ut, cum uirtutibus adornamur, Christum induere recte
 225  II|                nos ita componimus atque adornamus ut mulieribus placere ualeamus,
 226  IV|                 pro posse suo studet se adornare uirtutibus. Dicit idem Apostolus
 227 Pro|               uel dispensationes quibus adornetur uel amplificetur ecclesia,
 228  II|           culpae totum tribuant et sibi adscribant; et tam ipsi quam caeteri
 229  IV|             honorem fit, quam nobis est adscribenda, hoc est eius potius pro
 230   I|                 non diuinae gratiae eam adscribentes, magis excaecari meruerunt
 231  IV|                 quamdam Iudaeis gloriam adscribere qua superbam gentium insultationem
 232  IV|          accipere, falso id culpae eius adscribitur quod oblatam gratiam non
 233  IV|                  Quod uero nihil laudis adscripsit, illa opinor est causa quia
 234  II|             damnationem et per Christum adsequimur iustificationem, id est
 235  IV|                quia uidelicet ita omnes adstabimus ante tribunal tanti iudicis,
 236   I|        cadaueris alios corrumpens atque adstantium nares offendens, id est
 237  IV|             assumi in ministerium, quae adstiterint multis et per bona officia
 238  IV|                apostolicisque laboribus adstiterit. Locus hic duo docet, et
 239  IV|          INDIGUERIT: ETENIM IPSA QUOQUE ADSTITIT MULTIS, ET MIHI IPSI.~ ~
 240  II|                susceptae legis tenentur adstricti.~ ~Notandum 'legis' nomine
 241 III|              sacramento eos sibi in hoc adstrixerint.~ ~UT SECUNDUM CARNEM VIVAMUS.
 242  II|                 sibi amplius per amorem adstrixit, ut tanto diuinae gratiae
 243  IV|               eius eam dare, ut per hoc adstruendum uideatur neminem esse in
 244  II|          Iudaeos scilicet quam gentiles adstruerem. Sed scimus Iudaeos maxime
 245   I|        sapientiae bonitatem extulit, ut adstrueret Deum nullatenus potuisse
 246   I|                 sequentibus saluari nos adstruet sine operibus legis. Potest
 247 III|   ecclesiasticorum doctorum testimoniis adstrui potest. Unde Ambrosius,
 248 III|              per ipsum Christum qui iam aduenerat et proximus, ut dictum est,
 249  IV|              infidelitatis de cordibus, adueniente doctrina Christi qui ait:~ ~
 250 III|                  quod est in me', quasi aduenientem incolam, non naturalem ciuem
 251  IV|         dormitionis est tempus, et diem aduenisse.~ ~Nox ignorantia salutis
 252   I|          Canticis:~ ~ Tempus putationis aduenit~ ~id est amputationis. Quemadmodum
 253  II|                 sed ex incentiuo carnis adueniunt. [Quod autem octaua die
 254 III|               tempus gratiae singularis aduentus Christi, "lex et prophetae".
 255 III|              tam prospera scilicet quam aduersa, IN BONUM eis conuertit
 256 III|               ut eorum ditioni uirtutes aduersae subiectae sint quorum potestate
 257   I|              subditur sed amicos, quasi aduersando ad illud quod dictum est
 258  IV|             Illi, dico, inimici, id est aduersantes mihi et consimilibus meis,
 259  IV|                est omnem animae uestrae aduersarium CONTERAT SUB PEDIBUS VESTRIS,
 260  IV|           quidem istud Quod quasi 'sed' aduersatiuum, ad hoc scilicet quod primitus
 261 III|         prosperitas aliqua humana neque aduersitas; NEQUE CREATURA ALIQUA,
 262  IV|              est fidelibus penuriam uel aduersitatem patientibus ita compatientes,
 263  IV|                 DULCES SERMONES, id est adulationes. Hieronymus, In Amos, libro
 264  IV|              Amos, libro II:~ ~ Pulchre adulator apud philosophos definitur
 265  IV|                qui diligit proximum non adulterabit, non occidet etc., quia
 266  II|      praedestinatus est, sicut de Dauid adulterante. Sicut enim ilium qui iustus
 267  II|                necesse esset, sic istum adulterantem.~ ~Fuit itaque et Dauid
 268  IV|                 a sanguine abstinendum, adulterarunt Scripturam, quartum mandatum
 269 III|              non Christiani aut inimici adulterauerit uxorem... etc.~ ~Item:~ ~
 270  II|              diceres aliquem posse mori adulterum et praedestinatum. Sicut
 271  II|                 fieri in infantibus. In adultis quippe nullum erat circumcidendi
 272  II|              quibus antea paruulos siue adultos mundari constat, iuxta illud
 273 III|             nostrae salutis ubi tamquam aduocatus Patrem INTERPELLAT PRO NOBIS,
 274  IV|                 Elias, INTERPELLAT DEUM ADVERSUM ISRAEL, hoc est orando uel
 275  IV|          comedentis. Et hoc est NISI EI ae si diceret: sed EI QUI EXISTIMAT
 276  IV|                  quibus in uia utantur, aedificant. Scenae enim Graece tabernacula
 277  IV|               SUPER ALIENUM FUNDAMENTUM AEDIFICAREM:~ ~SIC AUTEM, scilicet uerbo
 278  IV|             ipsius. Aliter enim a nobis aedificari non poterit nisi nostram
 279 III|            nobis inspirata siue in ipso aedificata atque radicata et fundata.~ ~   [
 280  II|               regnum iustitiae in nobis aedificet, quae omnibus imperet libidinibus
 281  IV|             orate, ut sic eis caritatem aedificetis sicut scriptum est:~ ~ Tunc
 282 Pro|                 tutiorem reddunt, sicut aedificia pulchra, thesaurorum copia,
 283  IV|                mihi contingente, ut non aedificium fidei collocarem super aliorum
 284  IV|             PLENITUDO EORUM?~ ~QUOD SI. Aemulantur illos, et merito, quia si
 285  IV|               conuertant uel prouocent. Aemulari aliquem est zelum, id est
 286  IV|           intelligentia legis quasi per aenigma aliquid obscure sit dictum;
 287  II|              figurarum species et legis aenigmata conderentur? Sic non habebat
 288  IV|          praeeunte dono; sed saepe, Deo aequale gratiae suae donum aliquibus
 289 III|                merito beatus Augustinus aequalem de martyrio coronam asserit
 290  II|                Christi, id est non sunt aequalia in istis quae ad posteros
 291  IV|              Ibi quippe similitudo, hic aequalitas ostenditur. Unde et cum
 292  IV|               potius misericordiae quam aequalitatem expressit. Si autem unumquemque
 293   I|             aequales; ELATOS, appetendo aequari superioribus; INVENTORES
 294   I|              ciuitas conuentus hominum, aequo iure uiuendum. Qui ergo
 295   I|               sit proprium aeris, aliud aereae statuae; et quamuis idem
 296  II|             maxime per dilectionem ei a&aerentibus, orare cogebatur sicut in
 297   I|            uidelicet aliud sit proprium aeris, aliud aereae statuae; et
 298 III|           abundantiam omnem praesentium aerumnarum euitemus anxietatem. Et
 299   I|           corporale praeputium habentes aestimabuntur diuino iudicio eiusdem esse
 300  II|              quanta est illa crudelitas aestimanda quam in parnulis Deus exercere
 301  II|                  in semine Abrahae sunt aestimandi nec ad eos quidquam uel
 302 Pro|           operibus legis iustificari ut aestimant posse; sed utrosque sola
 303  II|                hanc membri portiunculam aestimare qua circumcidatur puer octana
 304  IV|              maxime errat, ideoque bona aestimatur potius esse quam sit? Quomodo
 305  IV|               Sed duabus id causis geri aestimo, una quidem ad honorem Dei,
 306  IV|                 resisteremus ut amplius aestuaret uel in eo remaneret, non
 307  II|             ANNORUM, innuit eum propter aetatem tantum, non propter sterilitatem,
 308   I|                ut uix suffecturas putem aetates hominum quibus institui
 309  II|               nobis remedia subueniant, aeternaliter damnemur.~ ~Et notandum
 310  II|         animalium:~ ~ Ideo, inquit, nec aeternitas irrationabilibus spiritibus
 311  IV|                et in prouidentia sua ab aeterno disposuerat maneret electio
 312 III|          operandum alliciuntur, propter aeternorum scilicet retributionem;
 313  II|         circumcisione, sed et Arabas et Aethiopas et Phoenices aliosque quorum
 314  II|               solum Aegyptios sed etiam Aethiopum et Arabum et Phoenicum aliquos
 315   I|                 peccandi uoluntas atque affectio?~ ~Scriptum praeterea est
 316  II|                quae spiritualem habebat afferre. Cuius typum gerens Iesu
 317 III|               praecepta et promissiones afferret.~ ~PECCATUM illud, id est
 318  IV|                 communione, quando unus affert panem, alius carnes, alius
 319  II|                 IUSTITIAM quam ipse cui affertur sumere per se non poterat,
 320  II|            magno nobis honori imputamus afffligi pro Deo secundum quod in
 321  IV|                modo dolore paenitentiae affici, attendentes scilicet ipsa
 322  IV|                ueniant et eo humiliores afficiantur quod ad fidem uos sequantur,
 323  II|            filios~ ~non huiusmodi poena afficienda fuit, cui ad poenam satis
 324 III|            Scriptum est quia propter te afficimur tota die". Caritas non potuit
 325  IV|                 enim natura magis sumus affines, amplius ipsa nos ad dilectionem
 326  IV|        concordes sitis quos per naturam affiniores conspicitis. Unde et alius
 327   I|               nominat quam ex Deo natam affirmat.~ ~VIRTUS quidem Dei sapientia
 328   I|                  non in cordibus tenent affixam; sicut e contrario isti
 329 III|                per partes creaturam hic afflictam ad illam quam sperat libertatem
 330 III|             fidelium hic uel de terrena afflictione proueniunt secundum illud:~ ~
 331  IV|                praesentem passionem uel afflictionem euitent. Quod quidem est
 332  IV|               inimicis, expulsos eos et afflictos uiderent; uel in hoc etiam
 333  IV|             quietem appetit quae nullis affligatur molestiis sed ab omni penitus
 334  IV|                IN HOC IPSUM, hoc est ad affligendum populum uel persequendum
 335  II|               incendii Sodomitarum Deus affligens non arguitur? Aut quomodo
 336  II|          innocentes pariter ut nocentes affligere possunt nec in hoc peccare,
 337  IV|               condiderit, cum huiusmodi afRictionem quae usque ad mortem perseuerat,
 338  IV|           uoluntarii potius quam coacti agant, quia ex eorum uoluntate
 339   I|                 se Saracenos magis quam Agarenos uocari uolunt, quasi a Sara
 340  II|              cognitione perficiendam et agendam uenimus, ut id quod fit;
 341  IV|               est uindex irascendo male agenti potius quam homini, id est
 342   I|                 uidelicet ostendat bene agentibus tribulationes non deesse,
 343 III|        inhaerentes, ut plurimum pro eis agerem.~ ~
 344 III|                Cum de originali peccato ageremus, non est praetermissum.~ ~
 345  IV|                contra conscientiam suam agerent et ita peccarent. Sed rursus
 346 Pro|       consistere ciuitas non potest, ut agger, siluae et caetera huiusmodi
 347  II|             doctrinam, quaestionem suam aggrauat quasi et nos eum in istis
 348  IV|                    Et diabolus in nullo aggredi Iob poterat donec huius
 349  II|              corpus est, per deuotionem aggregant. Quomodo autem deputatur
 350  IV|                illud eximium multiplici aggregatione populorum conuiuium celebratur.~ ~
 351  IV|            credit, ut ecclesiae fidelis aggregetur et sacrarnenta eius participet.~ ~
 352   I|              iam id saepius ipso paratu aggressum esse sed adhuc permissus
 353   I|               ad eos nisi id facere iam aggressus esset, dicit se iam id saepius
 354  II|             uoluntate uel impetu mentis agitati, non aliqua deliberatione
 355  IV|             uelamen a cordibus eorum et agnita ueritate, quae Christus
 356 III|                uiam ueritatis quam post agnitam retro abire.~ ~Bene itaque
 357  II|                  nouum qui renouatur in agnitione" Dei. Quotidie, si dici
 358  II|          fuerunt. Siue ut corpora eorum agnoscerentur in bello. Nam quod in tali
 359  II|               se non prodest? Primum ut agnosceretur Dei populus inter gentes.
 360  II|           patientiam operatur" etc.:~ ~ Agnoscitur hic figura quae Latine a
 361  IV|                  dicens: SED INDUIMINI. Agnum uel leonem induere dicitur
 362 III|              desiderio retributionis id agressus est. Quod uero eos Veritas
 363  IV|               uocabantur, in milites et agricolas; et unicuique parti principem
 364  II|            collate esse ad salutem quam ah Adam ad condemnationem,
 365  IV|                uos INVICEM, hoc est non ahiiciat uel exasperet alter alterum
 366  IV|                 ab omni uino infidelium ahstinere censebant.~ ~OFFENDITUR,
 367  II|           praeputio erant, neque eos in aia aliquis circumciderat. Postquam
 368   I|              quem sine lege scripta, ut aiebant, cognoscere non ualebant.
 369   I|           colebant Apim, hoc est uaccam albam, Babylonii draconem et Aegyptii
 370 III|                copulata est, eo VIVENTE ALEIGATA EST LEGI eius, id est legi
 371  IV|                substantia tamquam mater aleret; uel pro reuerentia sanctitatis
 372  IV|           apostolorum Apollo nuncupatur Alexandrinus, in scripturis eruditus.~ ~
 373    | aliae
 374   I|        MISERICORDIA, id est compassione alienarum miseriarum; SINE FOEDERE,
 375   I|                 quam a lege Dei penitus alienas. Apud Graecos uero iam unius
 376   I|           beatitudine irrecuperabiliter alienatorum. Si enim tam pretiosas creaturas
 377  II|            dicit Dominus: "Omnis filius alienigena, incircumcisus corde et
 378   I|                 quia, sicubi uult etiam alienigenas lege connecti, significanter
 379 III|                uideretur, quae etiam de alienigenis multa praecipit quorum offensio
 380 III|                tam ea quae pertinent ad alienos quam quae attinent ad proximos;
 381    | aliisque
 382  IV|     conspexerint, eorum praedicatio eis alimenta colligat.~ ~
 383  IV|           uoluptatum sed in necessitate alimentorum. Oportet enim et corpori
 384  II|               et Aethiopas et Phoenices aliosque quorum studia erga huiuscemodi
 385 Pro|              adderentur instituta neque aliquae sanctorum patrum disciplinae
 386  IV|                 AUTEM EX PARTE, hoc est aliquantulum maiori fiducia SCRIPSI VOBIS
 387  II|                 potest argui. Nec malum aliquomodo potest dici quod iuxta eius
 388  IV|               PRAEDICANTE, uel ipso uel alit.~ ~
 389   I|               eloquia dicit quasi extra alla locutionum genera per excellentiam.
 390  II|           circumcisio et figuram teneat allegoriae. Itane oportuit ut cum poena
 391  II|                circumcisione quid etiam allegoricis legibus sentiendum sit uideamus.
 392  II|         nonnullam in hac remissione uel alleuiatione poenae diuinae bonitatis
 393 III|           amplius ad obediendum populus alliceretur? Sed quia imperfecta habuit
 394 III|             implenda, spe retributionis allicitur et timore potius quam amore
 395 III|       desideriorum experimenta quae nos alliciunt, acquirimus, sicut e contrario
 396 III|          mortificabit atque interficiet allidendo ea ad petram, id est confringendo
 397 III|                   Beatus qui tenebit et allidet paruulos suos ad petram~ ~
 398   I|               et tamquam fortior fortem alligare diabolum, utpote ille cui~ ~
 399 III|                 uir quilibet uxori sibi alligatae non habet dominium nisi
 400 III|        euangelicae doctrinae praeceptis alligati. At ne quis opponeret ipsum
 401 III|           populus Dei, prius iugo legis alligatus quasi mulier uiro cui debet
 402  II|              traxit, qui fortior fortem alligauit et arma eius diripuit, quasi
 403  IV|             Hexaemeron beatus Ambrosius allium, quod ad medicamentum sumi
 404  IV|                quaedam fortasse nominis allusione, ut eam scilicet senem sensu
 405  IV|              PROPHETAS TUOS OCCIDERUNT, ALTARIA TUA SUFFODERUNT: ET EGO
 406  IV|                 definiendis unde Romani altercabantur, in ipso epistolae suae
 407  IV|                 Iudaeos gentiles in sua altercatione praesumerent, quasi intelligentes
 408  IV|               Comessatio dicitur mensae alternatio. Sunt enim conuiuia quae
 409 Pro|             itaque utrorumque superbiam alternis inuectionibus, modo hos,
 410   I|               caeco:~ ~ Quo, inquit, ad altiorem quisque honoris gradum extenditur,
 411  IV|                  Sed quia hoc discutere altioris est philosophiae, perfectioni
 412   I|             more uidelicet fumi qui quo altius conscendit, magis deficit
 413  II|                NON MORITUR et MORS ILLI ALTRA NON DOMINABITUR, ut uidelicet
 414  II|             uidelicet tam nos ipsi quam alu de nostris per gratiam Dei
 415  II|       necessarium puto. Nemo sapiens in alus notat quae apud se honesta
 416 III|              uis, tu Deum propter aliud amabis? Quod praemium accepturus
 417  II|            conferri, cum apud Deum sola amantis fides ad iustitiam sufficiat.~ ~
 418 III|               uxor tua propter diuitias amaret, et forte si tibi paupertas
 419   I|      maledictionem acquirit a Domino et amaritudinem, illam uidelicet de qua
 420  II|                curis fluctuant et earum amaritudines grauiter tollerant.~ ~
 421  IV|                Quapropter et pascha cum amaritudinibus comedimus et Vas electionis
 422 III|      commemorans ait:~ ~ Quod defles id amasti.~ ~Saepe etiam qui liberalis
 423 III|                  carnalium desideriorum amatores, nequaquam spiritualem Deo
 424 III|               laudo, gratuitum sit quod amatur et quod laudatur. Quid est
 425   I|         uehementer dilectum, fuisse non ambigimus.~ ~De hoc autem praeclaro
 426 III|             prauum animi desiderium, in ambitione scilicet terrenarum uel
 427  IV|              Priscilla uxor Aquilae, et ambo de Iudaismo conuersi ad
 428  II|               Dei", et quorum in ferris ambulantium in caelis est conuersatio.
 429 III|            sicut ille ambulauit et ipse ambulare~ ~ita, inquam, conformes
 430  IV|              IAM NON SECUNDUM CARITATEM AMBULAS. NOLI CIBO TUO ILLUM PERDERE,
 431 III|                manere, debet sicut ille ambulauit et ipse ambulare~ ~ita,
 432   I|                 ipse cognoscatur et sic ametur, secundum quod ipse Christus
 433   I|             forte per adiunctum aliquod amicalis subiectio remoueatur ueluti
 434  II|              animam suam ponat quis pro amicis suis.~ ~De hoc quidem amore
 435  IV|               Christo hoc est unitos in amicitia Christiana~ ~nec desides
 436   I|               per conuersionem suam iam amicitiam cum Deo inierunt, subiecti
 437  IV|             Christiana~ ~nec desides in amicitiis.~ ~HERMAM. Origenes:~ ~
 438 III|                tunc erant proximorum et amicorum dilectio imperfecta esset
 439  IV|          offerendo si efficaci am medic aminis auferat non subleuando?~ ~
 440  IV|             culpa tua susceptam gratiam amiseris.~ ~ALIOQUIN, id est aliter
 441  IV|              eos Deus per infidelitatem amiserit, quos prius subiectos per
 442  IV|                 uiolentiam Iudaeorum in amissione suarum rerum sustinuerant.~ ~
 443  IV|            scilicet assumptio Iudaeorum amissorum, NISI VITA EX MORTUIS, hoc
 444  II|               per legem ut haereditatem amittant. Multa quippe sunt opera
 445  IV|           corporeae substantiae naturam amittit.~ ~Quaeri etiam potest cum
 446 III|                 uoluntarie? quia gratis amo quod laudo, gratuitum sit
 447   I|          uideretur, quanta eos caritate amplectatur adnectit dicens se primum,
 448  IV|               delectatione possidere et amplecti et uidere.~ ~Et attende
 449  IV|            utilitatem ipsius per amorem amplectimur, ut tamen huius fruitionis
 450   I|                  quia eos tanto affectu amplectitur ut in suis semper orationibus
 451 III|                 maioris eos dilectionis amplectuntur affectu quam proprios seruos,
 452  IV|                          16:8] SALUTATE AMPLIATUM DILECTISSIMUM MIHI IN DOMINO.~ ~
 453 Pro|           moueant uel nonnulla etiam ad amplificandam uel tutius muniendam salutem
 454 Pro|           diuinae scilicet gratiae dona amplificando quam operum nostrorum merita
 455 Pro|     dispensationes quibus adornetur uel amplificetur ecclesia, id est ciuitas
 456  II|             credamus propter aliena; et ampliores ei gratias referamus cum
 457 III|                 debet, qui sic agit, de amplissima tantae dilectionis remuneratione.
 458   I|               cum ait Iudaeo, sold illi amputagi qui ad tribum Iudae a quo
 459  II|                indicari figuraliter reu amputandam esse ab anima, si qua ex
 460   I|                uitia et concupiscentiae amputantur. CIRCUMCISIO, dico, IN SPIRITU,
 461  II|                renuntiat, et a se illas amputat quae maxime in renibus dominantur
 462   I|             putationis aduenit~ ~id est amputationis. Quemadmodum autem circumcisio
 463   I|             eloquiis diuinis datis illi amulo, cum propter incredulitatem
 464 III|              amici quam hominis, et per anaritiam magis quam per gratiam subiecti.~ ~
 465   I|                 paterna, quando aliquem anathematis maledictionem inferimus
 466 III|                quae scilicet spes quasi anchora est nauis nostrae inter
 467  II|               tibi semen. Sed et filium ancillae faciam in gentem magnam
 468  IV|              Abraham postquam Sara Agar ancillam expelli cum filio iusserat:~ ~
 469  IV|              passionem per Philippum et Andream ad eum accesserunt, eum
 470  IV|            lohannis edocti. Quorum unus Andreas, discipulus Iohannis. Simoni
 471 III|                    NEQUE ANGELI, id est angelica dignitas, a quocumque nos
 472  II|    concupiscentiae stimulis manentibus, angelice nobis uiuendum fuerit, ubi,
 473 III|                quae maior est dignitate angelici ordinis.~ ~Quos quidem ordines
 474  II|                 haberet qui portatus ab angelis in sinum Abrahae commemoratur?
 475  II|                caeterls, quondam id per angelum exhibebat, ueritatem ipsius
 476   I|             aliquo esse potest terrarum angulo, non ubique dilatatur. Cum
 477  IV|                 queant, plurimum nostra angustatur intelligentia. Quod in hoc
 478 III|       libertatem gloriae toto desiderio anhelare, quia uidelicet tam hi qui
 479   I|         obtinere ad quod toto desiderio anhelauerunt nec sua spe esse fraudatos,
 480   I|                altare propitiaretur pro animabus uestris, quia sanguis pro
 481  IV|                contrario. Tale superius animaduerte. Cum enim quaesitum fuisset~ ~
 482  IV|                NON COGNOVIT, id est non animaduertit ipsius praedicationis ueritatem,
 483   I|                  id est secundum carnem animalem, qui non sapit ea quae Dei
 484  II|                non sunt, quia nec ipsis animalibus aut aequitas aut iniquitas
 485  IV|                credebant eos seductores animanim et ideo dignos morte, quomodo
 486   I|             hominibus, quosdam caeteris animantibus, et ideo eos colebant in
 487  IV|               quam illud quod non uixit animare, id est uitam reddere quam
 488  II|                 dilectionem nemo habet, animos nostros a uoluntate peccandi
 489  IV|                 et Elisabeth. Simeon et Anna. Nathanael et Nicodemus
 490   I|               superesse uelut Simeonem, Annam atque ipsam Domini matrem
 491  IV|           mortuorum, macerentur et post anni circulum comedantur. Si
 492   I|                ita scribens:~ ~  Lucius Annius Seneca Cordubensis, Photini
 493  II|                 uidelicet sit faciendum annon quod elegerit sequendum.
 494  IV|            conseruatur utilitas prioris annonae et antique reuiuiscunt et
 495  IV|             quasi ab arce sua corruptam annonam proiiceret, retinuissetque
 496 III|                qui et non colentibus se annua dona largitur.~ ~Nec nos
 497  II|               est, non ideo simpliciter annuamus eos peccasse, sicut nec
 498  II|              EST, id est ablata tibi et annullata.~ ~PER QUAM LEGEM, scilicet
 499   I|         conscendit, magis deficit atque annullatur. Sic etenim isti quo magis
 500   I|              solum uerbis hoc prophetae annuntiarent, uerum scriptis firmarent.
 501  II|                    Et psalmista:~ ~ Qui annuntiat uerbum suum Iacob, iustitias
 502   I|                 eos.~ ~Euangelium 'bona annuntiatio' dicitur, eo uidelicet quod
 503   I|                AGO.~ ~QUIA FIDES VESTRA ANNUNTIATUR, hoc est diuulgatur ad laudem
 504   I|             quod euangelica praedicatio annuntiet completum quod antea erat